ΠΩΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΟΙ Η/Υ ΣΤΑ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΑ ΣΗΜΕΡΑ; Παρακαλώ, καταθέστε την εργασία σας μετά τη σχετική μελέτη που πρέπει να κάνετε. Σας θυμίζω ότι η εργασία σας πρέπει να είναι επώνυμη και θα βαθμολογηθεί.
Ευαγγελία Λάμπρου ΠΕΡΙΛΗΨΗ 8 χρόνια εργασίας µε υπολογιστή σε µια τάξη ελληνικού νηπιαγωγείου. Ποιος ο σκοπός; Ποιος ο στόχος, το περιεχόµενο και η προοπτική µιας τέτοιας εκπαιδευτικής προσέγγισης; Μπορεί η χρήση των υπολογιστών να συνδυαστεί µε άλλους εκπαιδευτικούς τοµείς; Οι Ευρωπαϊκές πολυεταιρικές συµπράξεις συνεισφέρουν στον προαναφερθέντα στόχο; Πως µπορεί ο δάσκαλος να βελτιώσει την καθηµερινή σχολική του ζωή χρησιµοποιώντας τις νέες τεχνολογίες; 1. Ένταξη και χρήση του Υπολογιστή στην καθηµερινή ζωή του Νηπιαγωγείου. 1α. Εξοικείωση - αποδοχή - εκµάθηση του Υπολογιστή ως χρηστικό εργαλείο δουλειάς. Ο Υπολογιστής ήρθε στη σχολική ζωή του νηπιαγωγείου Καπαρελλίου πριν από 8 χρόνια µε στόχο και προοπτική. Στόχος ήταν και παραµένει να δειχτεί η λειτουργική παιδαγωγική του αξία ως πολλαπλού εργαλείου δουλειάς, και προοπτική, η δυνατότητα της προσχολικής εκπαίδευσης να σταθεί επί ίσοις όροις στις νέες τεχνολογικές προκλήσεις στον υπόλοιπο εκπαιδευτικό χώρο. Με µια σωστή πρώτη επαφή των νέων τεχνολογιών και της προσχολικής εκπαίδευσης κερδίζουµε πολύτιµο µαθησιακό χρόνο και µια θετική µετέπειτα στάση και πορεία των µαθητών.Ο Υπολογιστής είναι εκεί µέσα στο σχολείο , σε µια γωνιά εργασίας σαν όλες τις άλλες. Τα παιδιά τον επιλέγουν ελεύθερα σε καθηµερινή βάση όπως ακριβώς επιλέγουν και όλες τις άλλες γωνιές εργασίας που υπάρχουν στο χώρο. Δοκιµάζουν τα εργαλεία στις γραφικές εφαρµογές, που εύκολα τα εντυπωσιάζουν. Ανακαλύπτουν νέες προσεγγίσεις, δοκιµάζουν, πετυχαίνουν, µπερδεύονται, ζητούν βοήθεια από τον διπλανό τους ή από τον εκπαιδευτικό χωρίς να απογοητεύονται χωρίς να παραιτούνται από τον τελικό στόχο. Χαίρονται την όλη διαδικασία χαίρονται και το αποτέλεσµα όποτε κι αν έρθει αυτό, όποια µορφή κι αν έχει ατοµική ή οµαδική. Και αυτό είναι το κέρδος : Μαθησιακές διαδικασίες που να έχουν ως κύριο χαρακτηριστικό τη χαρά του παιδιού. Στόχος µας δεν είναι µόνο η γνώση αλλά η δηµιουργική και συνάµα χαρούµενη πορεία για την ανακάλυψή της. Τα παιδιά πρέπει να είναι και να φαίνονται χαρούµενα µε όλα όσα κάνουν στο σχολείο. Μίζερες εικόνες παιδιών που πρέπει να κάνουν κάτι µε πιεστικές και αγχωτικές διαδικασίες, έστω και για ένα ‘θεωρητικά καλό αποτέλεσµα’ είναι µακριά από τους στόχους και τις επιδιώξεις µας.
1β. Πρώτη επαφή των παιδιών µε το Αλφαβητικό και το Αριθµητικό σύστηµα γραφής.
Η πορεία και η διαδικασία για την κατάκτηση του αλφαβητικού και του αριθµητικού µας συστήµατος είναι βιωµατικά λειτουργική και αναδύεται µέσα από καταστάσεις όπου τα παιδιά θεωρούν φυσικό και αναγκαίο να αναφερθούν και να ασχοληθούν µε αυτά τα 2 συστήµατα γραφής. Έτσι τελειώνοντας µια εργασία τους στον Υπολογιστή ατοµική ή οµαδική είναι αυτονόητο για τα παιδιά ότι θα πρέπει να γράψουν το όνοµά τους σ’ αυτήν. Αυτό συµβαίνει από τις πρώτες κιόλας µέρες τους στο σχολείο, όπου σχεδόν κανένας δεν ξέρει τα γράµµατα , όπου ελάχιστα παιδιά ξέρουν να γράφουν το όνοµά τους. Παρ’ όλα αυτά έχοντας δίπλα τους έναν πίνακα αναφοράς ονοµάτων αρχίζουν την διαδικασία της πληκτρολόγησης µέσω της αντιστοίχησης των γραµµάτων του πίνακα και του πληκτρολογίου. Παρόµοια προσέγγιση γίνεται και την γραφή της ηµεροµηνίας, ηµέρα – µήνας – έτος. Η διαδικασία αυτή της γραφής των παραπάνω στοιχείων, βοηθά τα παιδιά να αντιληφθούν πρώτα διαισθητικά και µετά εννοιολογικά την διαφορετικότητα των 2 αυτών συστηµάτων γραφής. Ο διαχωρισµός επάνω στο πληκτρολόγιο των αντιστοίχων συµβόλων είναι σαφής και οριοθετηµένος, γεγονός που δρα αποφασιστικά στην ελαχιστοποίηση του φαινοµένου της σύγχυσης των 2 συστηµάτων. Η καθηµερινή πρόσβαση των παιδιών σε αυτές τις διαδικασίες τους παρέχει την ικανότητα µετά από κάποιο χρονικό διάστηµα - αυτό ποικίλει από παιδί σε παιδί- να µην χρειάζονται να προστρέχουν στους πίνακες αναφοράς αφού πλέον έχουν µάθει και από µνήµης να γράφουν. Για την αποφυγή της µηχανικής πληκτρολόγησης, το παιδί ενθαρρύνεται από την αρχή να µετασχηµατίζει λεκτικά - φωνητικά το αντίστοιχο σύµβολο κατά την διαδικασία της πληκτρολόγισης.Όλα αυτά λειτουργώντας µέσα σ’ ένα ευρύτερο µαθησιακό πλαίσιο των ανωτέρω στόχων και σύµφωνα µε τις νέες διαδικασίες της δοµιτικής προσέγγισης του γραπτού λόγου, όπως αυτός επιχειρείται να εφαρµοστεί στο χώρο της προσχολικής εκπαίδευσης σύµφωνα µε τις νέες προτάσεις και πρακτικές από την κ. Σκούρα του Πανεπιστηµίου της Θεσσαλονίκης, οδηγούν τα παιδιά µε σίγουρα βήµατα στην κατάκτηση του αλφαβητικού και αριθµητικού µας συστήµατος.
1γ. Αναφορικές ασκήσεις στον Υπολογιστή βασισµένες σε ήδη βιωµένους εκπαιδευτικούς στόχους.
Όπως ήδη αναφέρθηκε, βλέπουµε τον Υπολογιστή σαν ένα νέο πολυεργαλείο δουλειάς . Ένα µηχάνηµα δηλαδή που θα µας βοηθήσει να πετύχουµε καλύτερα και γρηγορότερα τους στόχους µας. Έχοντας αυτό ως θέση συνεχίζουµε λίγο παραπάνω από εκεί που σταµατά η ζωγραφική,τα χρώµατα, τα σχήµατα, η δηµιουργική τους συσχέτιση. Τα παιδιά έχοντας πλέον κατακτήσει την ικανότητα να διαχειρίζονται όλα αυτά σε ικανοποιητικό επίπεδο, επιχειρούν να κατακτήσουν άλλες εννοιολογικές καταστάσεις προβληµατισµού µε την µορφή κάποιων γραφικών τεστ, φτιαγµένα από την υποφαινόµενη. Αλλά και αυτά δεν έρχονται ξαφνικά από την ‘µέση του πουθενά’. Απλά λειτουργούν σαν ένα δεύτερο ή και τρίτο επίπεδο συµπληρωµατικής µάθησης ήδη βιωµένης στο χώρο και το χρόνο. Αυτά τα γραφικά είναι φτιαγµένα µε διαβάθµιση δυσκολίας, ακολουθώντας τα εξελικτικά στάδια του παιδιού παρέχοντας και κάποιες µορφές ευελιξίας στον εκπαιδευτικό. Ταυτόχρονα δίνουν την αίσθηση στα παιδιά ότι µπορούν να δουλέψουν σε αυτά µε επιτυχία. Στη πορεία βέβαια ανακαλύπτουν κάποιες τεχνικές δυσκολίες – οπτικοκινητικές - σηµασιολογικές - κατάκτηση του ζητούµενου- που όµως δεν αποθαρρύνουν τα παιδιά αλλά τα ενθαρρύνουν σε συνεργασία για το τελικό αποτέλεσµα.
2. Η Εµπλοκή του Internet στη µαθησιακή διαδικασία. 2α. Ευρωπαϊκές πολυµερείς συµπράξεις ερέθισµα ή πρόκληση για νέους στόχους; Έχουµε την τύχη το σχολείο µας να είναι µέλος από το 1995 σε 2 ευρωπαϊκές πολυµερείς συµπράξεις µε θέµα και στις δύο τις νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση. Τα πρώτα 3 χρόνια ήµασταν το συντονιστικό σχολείο1 διότι η ‘σχετική πρόταση’ είχε υποβληθεί από εµάς. Από το 1998 είµαστε απλοί εταίροι2. Έχοντας όµως την προηγούµενη 3χρονη εµπειρία λειτουργούµε καταλυτικά στις διεργασίες του project. Στόχος αυτών των προγραµµάτων είναι η πραγµάτωση της ευρωπαϊκής διάστασης στα συµµετέχοντα σχολεία µε δηµιουργικές νέες διαδικασίες για εκπαιδευόµενους και εκπαιδευτές σε πρώτη φάση, και σε δεύτερη η διάδοση της ήδη κεκτηµένης γνώσης και εµπειρίας στην ευρύτερη κοινωνία και την εκπαιδευτική κοινότητα. Και οι δύο φάσεις πιστεύουµε ότι είναι εξ ίσου σηµαντικές καθώς ή µια συµπληρώνει την άλλη και µαζί αποτελούν τον τελικό στόχο. Η δοµή του δικού µας project ακολούθησε την εξής διαδροµή: δύο ετήσιες συναντήσεις εκπαιδευτικών, η πρώτη να αφορά τον σχεδιασµό του ετήσιου πλάνου δουλειάς µε χρονοδιάγραµµα για µαθητές και εκπαιδευτικούς, και η δεύτερη να αφορά την αξιολόγηση του έργου που επιτεύχθηκε καθώς και τον επαναπροσδιορισµό κάποιων στόχων και κατευθύνσεων που δεν λειτούργησαν όπως σχεδιάστηκαν. Το όλο εγχείρηµα ήταν µια νέα εκπαιδευτική θεώρηση µιας και ποτέ άλλοτε δεν είχαµε δουλέψει σε συνεργασία µε άλλα παιδιά, άλλους εκπαιδευτικούς, ούτε είχαµε εµπλοκή γονέων σε τέτοιο βαθµό σε µαθησιακές διεργασίες, φίλων, γειτόνωνγειτόνων και άλλων προσώπων που θέλησαν να συνεργαστούν µαζί µας. Για τα παιδιά ήταν πρωτόγνωρη η εµπειρία, βγήκαν έξω από το σχολείο τους, επισκέφτηκαν τοποθεσίες, γνώρισαν νέους ανθρώπους, πήραν συνεντεύξεις, δούλεψαν απογεύµατα. Με λίγα λόγια ανακάλυψαν έναν άλλο τρόπο µάθησης από αυτόν του συµβατικού καθηµερινού σχολείου. Ως µοναδικό µειονέκτηµα θα µπορούσα να αναφέρω το γεγονός ότι δουλεύοντας µε τα µεγάλα νήπια 5-6 χρόνων, και το ότι αυτά θα έπρεπε την εποµένη χρονιά να πάνε στη πρώτη δηµοτικού και εποµένως να ξεκοπούν από την περαιτέρω ανάπτυξη του project , δεν µπόρεσαν να εξελίξουν την γνώση και εµπειρία τους πάνω στις νέες τεχνολογίες. Αυτό βέβαια δεν συνέβη στους άλλους εταίρους, διότι εκεί τα σχολεία είναι ενιαία και ο δάσκαλος συνήθως ακολουθεί την ίδια τάξη για 3-4 χρόνια. Αυτό όµως που δεν συνέβη στα εδώ παιδιά συνέβη στο εκπαιδευτικό προσωπικό. Οι επιδιωκόµενοι στόχοι κάθε χρόνο ήταν κάτι παραπάνω από τους ήδη υπάρχοντες, τους ήδη κεκτηµένους. Αυτοί για τα παιδιά ήταν άµεσοι και για τους εκπαιδευτικούς έµµεσοι , αλλά αυτό δεν εµπόδισε σε τίποτα όλοι οι συµµετέχοντες εκπαιδευτικοί να αναπτύξουν ιδιαίτερες ικανότητες στις νέες τεχνολογίες γιατί απλά είχαν το κίνητρο να το κάνουν.
2β. Internet, CDs, Πολυµέσα.
Τα παιδιά έµαθαν πως µπορούσαν να πάρουν πληροφορίες, εικόνες και ήχους που χρειάζονταν µέσα από τα βιβλία τους αλλά και µέσα από τον Υπολογιστή που είχαν στο σχολείο τους. Μέσα από CDs εγκυκλοπαίδειες CDs µουσικής & µουσικών οργάνων ανακάλυψαν νέες πηγές πληροφόρησης. Όταν κρίθηκε αναγκαία η ζητούµενη πληροφορία να είναι χρονολογικά πρόσφατα ενηµερωµένη, τότε χρησιµοποιήσαµε ως πηγή πληροφόρησης και το Internet. Η παραδοσιακή επικοινωνία µε το ταχυδροµείο συµπληρώθηκε µε την άµεση επαφή µέσω e-mail από τα παιδιά όταν ‘έπρεπε’ να στείλουν µια ζωγραφιά σε ενεστώτα χρόνο.Επιπλέον, έχει παρατηρηθεί οτι Τα τελευταία 2 χρόνια τα παιδιά χαίρονται ιδιαίτερα να ηχογραφούν στον Υπολογιστή φωνητικά µηνύµατα ή τραγούδια και µέσω αυτών να επικοινωνούν µε τα εταιρικά σχολεία και όχι µόνο. Η διαισθητική αυτή προσέγγιση του ότι ο Υπολογιστής µπορεί και µεταφέρει όχι µόνο γραπτό λόγο αλλά και προφορικό, καθιστά αυτό το πολυεργαλείο ακόµη πιο ελκυστικό στα παιδιά δίνοντας σε εµάς τους εκπαιδευτικούς την ευκαιρία να δράσουµε σε ευρύτερα πεδία.
ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΜΕΣΩ Η/Υ
Σημαντικό σ ένα νηπιαγωγείο τιο οποίο περιέχει η/υ είναι και τα παιχνίδια των παιδιών μέσω αυτόν.Μέσω πόλλων και ποικίλων ιστοσελίδων ο παιδαγωγός έχει την δυνατότητα να ψάξει και να βρει πληθώρα τέτοιων παιχνιδιών τα οποία όμως να έχουν κάποιο παιδαγωγικό σκόπο.Έτσι, τα παιδιά μπορουν να παίζουν πάντα με την παρουσία φυσικά του παιδαγωγού και να μαθαίνουν ταυτόχρονα παραδείγματος χάρη για τους αριθμους κ.α
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕς ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΜΕΣΩ Η/Υ
Οι δραστηριότητες στο νηπιαγωγείο μεσω η/υ αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης έρευνας που στοχεύει, μέσα από ένα πλαίσιο συνεργατικής ενασχόλησης ομάδων νηπίων με τον υπολογιστή, να μελετήσει βασικές παραμέτρους που προσδιορίζουν τη διαδικασία ένταξης της υπολογιστικής τεχνολογίας στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες της Προσχολικής Αγωγής. Στο πλαίσιο αυτό σχεδιάστηκαν και εφαρμόστηκαν αναπτυξιακά κατάλληλες δραστηριότητες οι οποίες αφορούσαν διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα (προμαθηματικές έννοιες, γλώσσα, αισθητική αγωγή, κ.ά). Τόσο από την επιτόπια παρατήρηση κατά την υλοποίηση των δραστηριοτήτων όσο και από την ανάλυση του υλικού που συλλέχθηκε (οι διάλογοι ανάμεσα στα παιδιά που εργάζονται στον υπολογιστή και ανάμεσα στα παιδιά και την εκπαιδευτικό) προκύπτει ότι είναι εφικτή σε πραγματικές σχολικές συνθήκες η υλοποίηση στόχων του Αναλυτικού Προγράμματος με βασικό εργαλείο τον υπολογιστή. Δραστηριότητες εμπέδωσης μέσω εργασιών εξάσκησης και πρακτικής
Οι δραστηριότητες εμπέδωσης μέσω εργασιών εξάσκησης και πρακτικής (drill & practice) ήταν χρονολογικά από τις πρώτες που σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν. Η επιλογή αυτή δεν ήταν τυχαία. Οι δραστηριότητες αυτές παρέχουν μετά από κάθε ερώτηση άμεση απάντηση – έλεγχο και διόρθωση. Αυτού του είδους τα προγράμματα απαιτούν από τον χρήστη να ακολουθεί τις οδηγίες του λογισμικού για να είναι σε θέση να δώσει τη σωστή απάντηση, ενώ ο έλεγχος από την πλευρά του παιδιού μειώνεται αισθητά (Henninger, 1994). Αποτελούν όμως ένα εύκολο τρόπο εισαγωγής στη χρήση του υπολογιστή ως εκπαιδευτικό εργαλείο και βοηθούν στην εξοικείωσή του. Η πλειονότητα των εκπαιδευτικών λογισμικών για την προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία ανήκει σε αυτή την κατηγορία και στηρίζεται σε συμπεριφοριστικές ψυχοπαιδαγωγικές προσεγγίσεις. Παρέχουν περιορισμένες «δυνατότητες προσωπικής εξερεύνησης», αφού συνήθως μια μόνο απάντηση είναι η σωστή. Πλεονέκτημα όμως αποτελεί το γεγονός ότι τα προγράμματα αυτής της κατηγορίας προσφέρουν άμεση ανατροφοδότηση ή οδηγούν το παιδί σε μια ευκολότερη άσκηση με βάση τις απαντήσεις που έχει δώσει πριν (Spencer, 1986). Στο πλαίσιο αυτό, οι δραστηριότητες εμπέδωσης μέσω εργασιών εξάσκησης και πρακτικής (drill & practice) σχετίστηκαν με τον τομέα του ΑΠ που άπτεται της αγωγής και καλλιέργειας των δεξιοτήτων (προμαθηματικό στάδιο), και ειδικότερα με τους παρακάτω στόχους: «Να προσεγγίσουν βασικές ποσοτικές σχέσεις όπως: μικρότερο από…, μεγαλύτερο από…, πλατύτερο από…, στενότερο από…μέσα από την σύγκριση αντικειμένων. Να αντιληφθούν τις έννοιες περισσότερα από…, λιγότερα από…., και τόσα όσα με βάση την ένα προς ένα αντιστοίχιση αντικειμένων και την απαρίθμησή τους. Να μεταβούν βαθμιαία από το στάδιο των αυθαίρετων και υποκειμενικών συναθροίσεων πραγμάτων, στο στάδιο συστηματικότερων ταξινομήσεων με βάση ένα ή περισσότερα κριτήρια. Να διατάσσουν αντικείμενα μα βάση το βαθμό παρουσίας ενός χαρακτηριστικού τους. Να πραγματοποιούν αντιστοιχίσεις αντικειμένων ένα προς ένα. Να αντιληφθούν την έννοια τόσα όσα, με βάση την ένα προς ένα αντιστοίχηση αντικειμένων. Να προσεγγίσουν την έννοια των αριθμών και να εξοικειωθούν με τα σύμβολά τους. Να απαριθμούν σωστά σύνολα με 1 έως 10 στοιχεία (απαρίθμηση αντικειμένων σε γραμμική ή άλλου είδους διάταξη στο χώρο). Να προσεγγίσουν βασικούς λογικο-μαθηματικούς συλλογισμούς και ιδιαίτερα αυτούς που σχετίζονται με την έννοια των δυο αριθμητικών πράξεων (πρόσθεση και αφαίρεση)» (Βιβλίο δραστηριοτήτων για το νηπιαγωγείο, 1991). Για την παραπάνω κατηγορία δραστηριοτήτων χρησιμοποιήθηκαν τα λογισμικά «Γράμματα και Αριθμοί» και «Το σπίτι του Μήγκι». Στη συνέχεια περιγράφουμε δύο δραστηριότητες:
Δραστηριότητα Τρένο (Γράμματα και Αριθμοί) Η δραστηριότητα έχει ως στόχο την εισαγωγή του νηπίου στις βασικές προμαθηματικές έννοιες (αντιστοιχίσεις αντικειμένων και εισαγωγή στην έννοια της πληθικότητας). Το περιβάλλον που εκτελείται η δραστηριότητα αναπαριστά ένα εξοχικό τοπίο στο οποίο υπάρχει μια σιδηροδρομική γέφυρα που περνάει πάνω από ένα ποτάμι και κατευθύνεται προς ένα τούνελ. Το τρένο είναι πολύχρωμο και το φορτίο που μεταφέρει είναι ένα κουτί με σφραγίδες. Στην είσοδο του τούνελ βρίσκεται τοποθετημένη μια πινακίδα που απεικονίζει κάποιον αριθμό. Το νήπιο πρέπει να μετρήσει τις σφραγίδες και να ελέγξει εάν ο αριθμός των σφραγίδων ταυτίζεται με τον αριθμό της πινακίδας. Αν ταυτίζεται, θα κάνει κλικ στο κομμάτι της γέφυρας που είναι ανοιχτό έτσι ώστε εκείνο να κλείσει για να περάσει το τρένο. Αν δεν υπάρχει ταύτιση ανάμεσα στον αριθμό των σφραγίδων και σε εκείνον της πινακίδας, τότε πρέπει να κάνει κλικ στο γερανό για να πετάξει το κουτί στο ποτάμι. Σε κάθε ενέργεια του νηπίου, ο μηχανοδηγός δίνει την απάντηση ανάλογα με την ορθότητα της πράξης. Στην δραστηριότητα, τόσο η επιβράβευση όσο και η διόρθωση είναι άμεσες. Η ανάλυση των διαλόγων των παιδιών σε αυτή τη δραστηριότητα δίνει ενδιαφέροντα στοιχεία. Οι διάλογοι εμπεριέχουν κυρίως στοιχεία από ομιλία αμφισβήτησης και σωρευτική ομιλία, όπως φαίνεται και από το απόσπασμα που ακολουθεί: Η/Υ: Αν ο αριθμός των σφραγίδων πάνω στο κουτί είναι ίδιος με τον αριθμό της πινακίδας, κλείσε τη γέφυρα για να περάσει το τρένο, διαφορετικά πάρε το κουτί με το γερανό για να το πετάξεις στο ποτάμι. Γ1: 1, 2, 3 σφραγίδες. Γ2: Το 7 δεν είναι ίδιο, θα το πετάξουμε στη θάλασσα. Γ1: Ναι το 3 δεν είναι ίδιο με το 7. Γ3: Θα το πετάξουμε. Γ1: Ναι, θα το πετάξουμε. Η/Υ: Μπράβο, συγχαρητήρια.
Δραστηριότητα Μικρά και μεγάλα ζώα (Το σπίτι του Μήγκι)
Η δραστηριότητα αυτή εξασκεί τα νήπια στις ομαδοποιήσεις και ταξινομήσεις αντικειμένων με βάση το είδος και το μέγεθος. Η οθόνη της δραστηριότητας αναπαριστά έναν πίνακα διπλής εισόδου στον οποίο το νήπιο πρέπει να τοποθετήσει τα ζώα και τα αντικείμενα που του δίνονται με βάση το μέγεθος. Με την έναρξη της δραστηριότητας ακούγεται το μήνυμα: «Πάμε να ταιριάξουμε μικρά και μεγάλα ζώα». Στην αριστερή κάτω πλευρά της οθόνης εμφανίζονται κάθε φορά δυο κάρτες, μια με ένα μεγάλο και μια με ένα μικρό ζώο. Στη συνέχεια ακούγεται το μήνυμα: «Βάλε τις κάρτες στη σωστή τους θέση». Προκειμένου να μετακινηθεί η κάρτα πρέπει να γίνει κλικ πάνω στην κάρτα και με το ποντίκι πατημένο να τοποθετηθεί στην επιθυμητή θέση. Το λογισμικό εμπεριέχει άμεση θετική και αρνητική ενίσχυση του μαθητή.
Δραστηριότητες επίλυσης προβλήματος
Οι δραστηριότητες επίλυσης προβλήματος δημιουργούν κίνητρα κι ενθαρρύνουν τα νήπια ώστε να κάνουν επιλογές και να παίρνουν αποφάσεις. Οι στρατηγικές τους βασίζονται στην ανατροφοδότηση. Τα αποτελέσματα των επιλογών που κάνουν τα νήπια είναι προϊόντα της λογικής και της κριτικής σκέψης. Επίσης αναφέρονται σε πραγματικές καταστάσεις (Clements, 1991), από το βιωματικό κατά κανόνα χώρο των παιδιών. Τα εκπαιδευτικά λογισμικά αυτής της κατηγορίας θεμελιώνουν τις βασικές σχεδιαστικές τους επιλογές και την ψυχοπαιδαγωγική τους προσέγγιση στις οικοδομηστικές θεωρίες για τη μάθηση (Κόμης, Καμπεζά, Χαραλαμποπούλου, 2001)
Δραστηριότητα Μετράω (Σωκράτης 102,1)
Η δραστηριότητα στοχεύει στο να καλλιεργήσει την έννοια της αντιστοίχησης αντικειμένων ένα προς ένα, μέσα από την κατανόηση της οποίας θα είναι σε θέση να αντιληφθεί την έννοια του τόσα όσα, με απώτερο σκοπό την κατανόηση της έννοιας των αριθμών 1,2,3,4 και 5. Δύο επιμέρους δραστηριότητες είναι τα Λαγουδάκια – καρότα και Τράπουλα – αριθμοί. Λαγουδάκια – καρότα: στο επάνω κομμάτι κάθε κάρτας είναι τοποθετημένα ματσάκια με καρότα (1, 2, 3, 4 και 5). Στο κύριο μέρος της οθόνης βρίσκονται τα λαγουδάκια ο αριθμός των οποίων αλλάζει ανάλογα με το βαθμό δυσκολίας που σταδιακά αυξάνει. Στην κάτω πλευρά της κάρτας υπάρχει η φράση «Ποιο μάτσο έχει ένα καρότο για κάθε λαγουδάκι;». Η δραστηριότητα ξεκινάει με ένα λαγουδάκι. Το νήπιο πρέπει να επιλέξει, κάνοντας κλικ, το ένα καρότο και να το «δώσει» στο λαγουδάκι για να το φάει. Στη λαθεμένη επιλογή ακούγεται ένας χαρακτηριστικός ήχος απόρριψης, ενώ στη σωστή επιλογή το λαγουδάκι ακούγεται να «μασάει» το καρότο. Σταδιακά ο αριθμός των λαγών αυξάνεται από το ένα στο πέντε. Τράπουλα – αριθμοί: η κάθε οθόνη αποτελείται από ένα φύλλο τράπουλας και από αριθμούς οι οποίοι είναι τοποθετημένοι, σε κάθετη διάταξη με τη μορφή κουμπιών, στη δεξιά πλευρά της οθόνης (οι αριθμοί 1-6) και στην αριστερή πλευρά (οι αριθμοί 6-10). Στο κάτω μέρος της οθόνης υπάρχει η ερώτηση «Ποιος αριθμός ταιριάζει σ’ αυτή την κάρτα;». Κάθε χαρτί τράπουλας δεν διαφέρει από ένα πραγματικό εκτός του ότι απουσιάζει ο αριθμός στις τέσσερις γωνίες του χαρτιού. Στις τέσσερις θέσεις του αριθμού έχουν τοποθετηθεί ερωτηματικά (?). Το νήπιο καλείται να μετρήσει τα σημαδάκια (καρδούλες, μπαστούνια, τριφύλλια) που είναι τοποθετημένα πάνω στο χαρτί και να κάνει κλικ στον αντίστοιχο αριθμό. Δίνοντας σωστή απάντηση ακούγεται ήχος επιβράβευσης, ενώ δίνοντας λαθεμένη απάντηση ακούγεται αντίστοιχα ήχος απόρριψης. Πρέπει να σημειωθεί ότι κάνοντας κλικ στο σωστό αριθμό το «κουμπί» του αριθμού παραμένει πατημένο, ο αριθμός τοποθετείται στα τέσσερα σημεία του χαρτιού και ακολουθεί ηχητική αναπαραγωγή του ονόματος του αριθμού. Κάνοντας κλικ σε λάθος αριθμό εκείνος δεν «πατιέται» και στο χαρτί της τράπουλας παραμένουν τοποθετημένα τα ερωτηματικά. Η ανάλυση των διαλόγων των παιδιών στις δραστηριότητες δίνει ενδιαφέροντα στοιχεία. Οι διάλογοι εμπεριέχουν κυρίως στοιχεία από σωρευτική ομιλία και, διερευνητική ομιλία, όπως φαίνεται από το παρακάτω απόσπασμα: Β2: 7 καρδούλες είναι. Β1: Δεν νομίζω, για ξαναμέτρα. Β2: Έχεις δίκιο, είναι 5. Β1: Όχι 6 είναι οι καρδιές. Πάλι λάθος. Β3: Δεν μετράτε σωστά, ξαναμετρήστε πιο προσεκτικά. Β1: 8 είναι οι καρδιές
Δραστηριότητα Τρένο («Σπαζοκεφαλιές»)
Παρουσιάζεται ένα παζλ που αποτελείται από 20 κενά τετραγωνάκια. Στη μια πλευρά της οθόνης βρίσκεται ένα τρένο και στην άλλη είναι τοποθετημένος ο σταθμός. Στο κάτω μέρος της οθόνης είναι τοποθετημένα κομμάτια του παζλ (ράγες γραμμής), τα οποία αποτελούν και τα κομμάτια της διαδρομής (καμπύλες και ευθείες γραμμές), που πρέπει να δημιουργηθεί. Το παιδί καλείται να επιλέξει με το ποντίκι τη γραμμή που θέλει να τοποθετήσει και στη συνέχεια να κάνει κλικ επάνω στο τετραγωνάκι όπου θέλει να την τοποθετήσει. Όταν ολοκληρωθεί η τοποθέτηση των κομματιών το τρένο ξεκινάει σφυρίζοντας και διαγράφει την πορεία του με προορισμό το σταθμό. Υπάρχουν πολλές σωστές επιλογές. Ο βαθμός δυσκολίας αλλάζει ανάλογα με τα κομμάτια που δίνονται και με τα εμπόδια που υπάρχουν και τα οποία σταδιακά αυξάνονται.
Δραστηριότητες ανάπτυξης της δημιουργικότητας μέσω εργασιών σχεδίασης και ζωγραφικής
Οι δραστηριότητες ανάπτυξης της δημιουργικότητας μέσω εργασιών σχεδίασης και ζωγραφικής είναι ιδιαίτερα αγαπητές από τα παιδιά. Ο προσανατολισμός της διαδικασίας σε προγράμματα ζωγραφικής είναι πολύ πιο κοντά στους τρόπους που το παιδί παίζει με τα υλικά στο χώρο της τάξης. Τα σχεδιαστικά προγράμματα και τα προγράμματα ζωγραφικής έχουν την ιδιότητα να διεγείρουν τη φαντασιακή χρήση από τα μικρά παιδιά (Henninger, 1994). Οι δραστηριότητες ανάπτυξης της δημιουργικότητας μέσω εργασιών σχεδίασης και ζωγραφικής σχετίστηκαν με τους ακόλουθους τομείς του ΑΠ: Αγωγή και αισθητική ανάπτυξη του νηπίου και Αγωγή και καλλιέργεια των δεξιοτήτων (προμαθηματικό στάδιο). Ειδικότερα, σχετίστηκαν με τους ακόλουθους στόχους: Να ανακαλύψουν τις ποικίλες όψεις των αντικειμένων και των καταστάσεων και να τους αποδίδουν νέες σημασίες, επενεργώντας πάνω τους νοητικά, ώστε να εκφράζονται με τρόπο δημιουργικό μέσα από τις εικαστικές τέχνες και να νιώθουν τη χαρά της προσωπικής δημιουργίας (ζωγραφική). Να διατάσσουν αντικείμενα με βάση το βαθμό παρουσίας ενός χαρακτηριστικού τους, π.χ. κατά σειρά μεγέθους από το μικρότερο στο μεγαλύτερο και αντίστροφα. Να προσεγγίσουν την έννοια των αριθμών (Βιβλίο δραστηριοτήτων για το νηπιαγωγείο, 1991). Για την παραπάνω κατηγορία δραστηριοτήτων χρησιμοποιήθηκε το λογισμικό «Σπαζοκεφαλιές» και συγκεκριμένα οι παρακάτω δραστηριότητες:
Δραστηριότητα-παιχνίδι: Τελίτσες
Η δραστηριότητα επιχειρεί να εξασκήσει το νήπιο στη λεπτή κινητικότητα και στις προμαθηματικές έννοιες. Μεταφέροντας την πένα πάνω στην κάθε τελίτσα πρέπει να ενώσει με τη σειρά όλες τις τελίτσες μέχρι να σχηματιστεί το θέμα. Σε κάθε επιμέρους δραστηριότητα αλλάζει το θέμα και το είδος των αντικειμένων που καλείται να ενώσει (σχήματα από το μικρό στο μεγάλο, ζάρια, κ.ά). Στο κάτω αριστερό μέρος της οθόνης υποδεικνύεται η σειρά σύμφωνα με την οποία πρέπει να ενώσει τα σημεία. Το απόσπασμα διαλόγου που ακολουθεί δείχνει ότι τα νήπια προσπαθούν να ανακαλύψουν τη σωστή πορεία για την ολοκλήρωση της δραστηριότητας μέσα από την ανάπτυξη διερευνητικής ομιλίας. Δ1: Από το μικρό, θα πηγαίνω στο μεσαίο και μετά στο μεγάλο Δ3: Γιατί δεν γίνεται; Δ1: Μήπως γιατί δεν πάτησα εγώ εκεί που πρέπει; Δ2: Πολύ δύσκολο είναι Δ3: Θα το φτιάξουμε, αν προσέχουμε Δ1: Το μεγάλο θα βάλω. Δ3: Αχ, το μεσαίο θέλει. Δ1: Θέλουμε ακόμα πολλά τετραγωνάκια για να τελειώσουμε αυτή τη ζωγραφιά. Δ3: Από πού πρέπει να πάω; Δ1: Κάτω θα πας Σπύρο, εκεί που είναι το τετραγωνάκι που θέλεις
Δραστηριότητα Ζωγραφική
Είναι μια δραστηριότητα ζωγραφικής η οποία έχει στόχο να εξασκήσει το νήπιο στην εξοικείωσή του με τα χρώματα. Το νήπιο πρέπει να χρωματίσει το σχέδιο σύμφωνα με τα χρώματα που του δίνονται στο πλάι, κάνοντας κλικ επάνω στο χρώμα με το πινέλο. Μέσα στην εικόνα στα σημεία τα οποία πρέπει να χρωματίσει είναι τοποθετημένες κουκκίδες με δείγμα από το χρώμα που πρέπει να χρησιμοποιήσει. Όταν το νήπιο «πάρει» με το ποντίκι το πινέλο και χρωματίσει με το σωστό χρώμα το αντίστοιχο σημείο της ζωγραφιάς, η κουκκίδα εξαφανίζεται και το σημείο χρωματίζεται. Αν χρησιμοποιήσει λάθος χρώμα ή απόχρωση, η κουκκίδα μένει εκεί αναμμένη υποδεικνύοντας το χρώμα που πρέπει να χρησιμοποιηθεί. Αν δεν κάνει κλικ στο σωστό σημείο, τότε ακούγεται απαγορευτικός ήχος. Όταν ολοκληρώσει το θέμα, εκείνο παίρνει ζωή και αρχίζει να κινείται, ενώ ακούγεται επιβράβευση, χειροκρότημα.
Τι δυνατότητες δίνει η τεχνολογία λοιπόν;
Εξατομικευμένη διδασκαλία και μάθηση. Ομαδοσυνεργατική μάθηση. Καλός τρόπος αναπαράστασης της πραγματικότητας. Ανατροφοδότηση μέσω κατάλληλα σχεδιασμένων προγραμμάτων. Δια βίου εκπαίδευση. Σύνδεση με τον κόσμο Βοήθεια στο μαθητή με ειδικές ανάγκες.
Ποιους κινδύνους εγκυμονεί η χρήση της τεχνολογίας: Η απομόνωση του μαθητή από τον κόσμο. Η προσκόλλησή του στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική απομόνωση, με όλα τα επακόλουθα Η υιοθέτηση μιας τεχνοκρατικής προσέγγισης της διαδικασίας της διδακτικής μάθησης. Η αύξηση των εκπαιδευτικών ανισοτήτων Τέλος ένας κίνδυνος που δεν διαφαίνεται τόσο εύκολα είναι να καθοδηγήσει η τεχνολογία το αναλυτικό πρόγραμμα
Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής σε μια τάξη νηπιαγωγείου(συμπερασματικά)
Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής μπορεί να συμβάλλει: Στην ανάπτυξη της αυτονομίας των παιδιών. Στην εξέλιξη γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων. Στην ανάπτυξη της λεπτής κινητικότητας. Στην ενίσχυση της παρατηρητικότητας. Στην κατανόηση αιτίου αποτελέσματος
Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής ως εργαλείο μέσα στην τάξη
Τα παιδιά μπορούν να επιλέξουν να παίξουν στη γωνιά του υπολογιστή, όπως σε κάθε άλλη γωνιά της τάξης. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής μπορεί να λειτουργήσει ως υποστηρικτικό εργαλείο για τις δραστηριότητες που αναπτύσσονται μέσα στην τάξη.
Τι μπορούν να κάνουν τα παιδιά του νηπιαγωγείου(επιπλέον πληροφορίες)
Η εκπαιδευτικός μπορεί να προωθήσει μια σειρά από δραστηριότητες που αναπτύσσονται μέσα στην τάξη, όπως: Να εξοικειωθούν τα παιδιά με τα μέρη του υπολογιστή. Να γράψουν τα ονόματά τους και ό,τι άλλο θελήσουν. Να παρατηρήσουν και να συγκρίνουν διάφορα είδη γραφής. Να διαμορφώσουν ευχετήριες κάρτες, προσκλήσεις γενεθλίων και προσκλήσεις για γιορτές και εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται στο χώρο του σχολείου. Να διαμορφώσουν βιβλία, εφημερίδες, ημερολόγια και αφίσες που δημιουργούνται στην τάξη. Να κάνουν την καταγραφή των δανεισμών από τη βιβλιοθήκη της τάξης. Να κάνουν την επεξεργασία φωτογραφιών που έχουν τραβήξει κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων. Να δημιουργήσουν σχέδια και να ζωγραφίσουν. Να συναρμολογήσουν παζλ. Να συμπληρώσουν και να συσχετίσουν παιδαγωγικά παιχνίδια –ασκήσεις, αφού βέβαια έχει αναπτυχθεί το ανάλογο λογισμικό.
Αξιολογώντας τη γωνιά του ηλεκτρονικού υπολογιστή Προφανώς η χρήση και μόνο του υπολογιστή στην τάξη δεν εγγυάται την επιτυχία. Έχει παρατηρηθεί ότι τα κορίτσια επιδεικνύουν πολύ μικρότερο ενδιαφέρον απ’ ότι τα αγόρια. Απαιτείται η προσοχή και οι εύστοχες παρεμβάσεις της εκπαιδευτικού που θα διευρύνει τις ευκαιρίες όλων των παιδιών για μάθηση, δε θα ενισχύει τις ανισότητες και δε θα συμβάλλει στην απομόνωση κάποιων παιδιών. Οι δυνατότητες της τεχνολογίας είναι σίγουρα μεγάλες, αλλά πάντα να έχουμε υπόψη ότι δεν αποτελούν παρά ένα μέσο για κάποιο σκοπό και σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει το μέσο αυτό να πάρει τη θέση του σκοπού.
Λαδιας Βασιλης ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ
Ο προσωπικός ηλεκτρονικός υπολογιστής (personal computer) είναι ένα παρεξηγημένο εργαλείο από το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Άλλοι τον αντιμετωπίζουν με δέος, άλλοι με φόβο, άλλοι τον θεωρούν εντελώς απρόσιτο εργαλείο, άλλοι τον θεωρούν εντελώς άχρηστο και άλλοι δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς αυτόν. Τι είναι όμως ο ηλεκτρονικός υπολογιστής; Δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα ακόμα μηχάνημα, που κατασκεύασε ο άνθρωπος, όπως και τόσες άλλες μηχανές, οι οποίες κάνουν ευκολότερη ή δυσκολότερη την καθημερινή μας ζωή. Η ωφέλεια ή η βλάβη, που προξενείτε από τη χρήση του, εξαρτάται αποκλειστικά από τη χρήση, που θα τον κάνουμε εμείς, όπως άλλωστε συμβαίνει με όλες τις μηχανές. Κάποτε η εκπαίδευση με τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών γινόταν μόνον για τους αστροναύτες ή για τους πιλότους των πολεμικών αεροσκαφών και η χρήση τους στο σπίτι περιοριζόταν μόνον στο να παίζουν μικροί ή μεγάλοι διάφορα παιχνίδια. Σήμερα τα πράγματα έχουν αισθητά αλλάξει. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τον κατάλληλα εκπαιδευμένο εκπαιδευτικό προσωπικό ή από τον κατάλληλα ενημερωμένο γονέα, για να μάθουν σε παιδιά από τριών ως έξι ετών, για παράδειγμα τις πρώτες πράξεις της αριθμητικής ή τις πρώτες τους λέξεις. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε μεγαλύτερες ηλικίες, για να διδάξουν στα παιδιά αριθμητική, φυσική, χημεία, γεωμετρία, ξένες γλώσσες να οξύνουν το πνεύμα και να τα ψυχαγωγήσουν. Όσον αφορά τα μικρά παιδιά και ιδιαίτερα τα παιδιά προσχολική ηλικίας, ο περισσότερος κόσμος προβληματίζεται ιδιαίτερα, για το αν θα πρέπει να έρχονται σε επαφή ή όχι με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και τι συνέπειες μπορεί αυτό να έχει στην υγειά τους. Έρευνες ειδικών έχουν αποδείξει, ότι όσο κακό κάνει το να κάθετε προσηλωμένο το παιδί με τις ώρες μπροστά στην τηλεόραση, άλλο τόσο κακό μπορεί να κάνει και η προσήλωση στην οθόνη του υπολογιστή. Όσον αφορά την ακτινοβολία της οθόνης και την επίδραση, που μπορεί να έχει αυτή στο παιδί, οι νέες οθόνες χαμηλής ακτινοβολίας και τα ειδικά φίλτρα προστασίας έρχονται για να μειώσουν τον κίνδυνο. Επιστημονικές έρευνες πάντως δεν έχουν αποδείξει, ότι η έκθεση μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή μπορεί να συνδυάζει κίνδυνους για την υγεία. Πιο υπαρκτός πάντως είναι ο κίνδυνος να πάθει το παιδί σκολίωση, αν δεν κάθεται σωστά μπροστά στον υπολογιστή. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί προβληματίζονται επίσης σε τι ηλικία, θα πρέπει να δώσουν πρόσβαση ή να αρχίσουν να εκπαιδεύουν στη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών τους νεοσσούς τους. Τα σύγχρονα εκπαιδευτικά προγράμματα εισάγουν τη διδασκαλία των ηλεκτρονικών υπολογιστών στα παιδιά προσχολικής ηλικίας ήδη από την ηλικία των τριών ετών. Στις περισσότερες προηγμένες χώρες υπάρχουν ηλεκτρονικοί υπολογιστές ακόμα και στις αίθουσες των νηπιαγωγεία και των παιδικών σταθμών. Ακολουθώντας αυτό το πρωτοποριακό και φιλόδοξο πρόγραμμα φέρ-νουμε, στο Νηπιαγωγείο - Παιδικό Σταθμό της κας Άσπας Καράτζιου, τα παιδιά της προσχολική ηλικίας σε επαφή με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και διδάσκουμε μέσα από εξειδικευμένα προγράμματα προσχολικής αγωγής προανάγνωση, προγραφή, προμαθηματικά, μουσική, ιστορία, κυκλοφοριακή αγωγή, αγγλικά, σχέδιο, ζωγραφική και πολλά άλλα σε παιδιά από τριών ως έξι ετών. Χρησιμοποιούμε έτσι τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές ώστε, να αποτελέσουν βασικό εργαλείο προσχολικής εκπαίδευσης και ανάπτυξης των δεξιοτήτων των παιδιών. Πριν από μερικά χρόνια η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή ως εκ-παιδευτικού εργαλείου ήταν πολύ μικρότερη σε σύγκριση με σήμερα. Αιτία της αλλαγής είναι οι ραγδαίες εξελίξεις που γίνονται στον τομέα αυτό καθώς και η παρουσία στην αγορά όλων και περισσότερων προγραμμάτων, που βοηθούν στη γενικότερη ή ειδικότερη μάθηση. Ο υπολογιστής δεν ήρθε για να αντικαταστήσει τα πάντα στη ζωή μας, αλλά για να εξελίξει και να προσφέρει εναλλακτικές λύσεις σε κάθε δραστη-ριότητα. Μπορεί να γίνει δάσκαλος, φίλος, καλή παρέα αλλά και πάθος ή εργαλείο παράνομων πράξεων. Είναι ένα εργαλείο, όπως όλα όσα έχει εφεύρει ο άνθρωπος. Η χρησιμότητά του εξαρτάται από τη χρήση του. Ως εκπαιδευτικό εργαλείο, είναι μια λύση, η οποία μπορεί να προσφέρει ουσιαστικά σε κάθε ηλικία. Πάντως είτε μικρό είτε μεγάλο είναι το παιδί καλό είναι να υπάρχει η επίβλεψη και η καθοδήγηση του δασκάλου ή του γονέα. Σε λίγα χρόνια οι υπολογιστές θα μπούνε σε κάθε σχολική αίθουσα ακόμα και στα νηπιαγωγεία. Θα είναι τόσο κοινοί στα σχολεία και στα σπίτια μας, όπως και η τηλεόραση και δεν θα γεννάτε θέμα, για το αν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ή όχι από τα παιδιά. Δεν έχετε το δικαίωμα να αφήσετε τα παιδιά σας απροετοίμαστα μπροστά στη νέα πραγματικότητα, που ξεδιπλώνετε μπροστά μας. www.karatziou.gr
Παιδιά και Υπολογιστές Ο προβληματισμός σχετικά με τη χρήση και την αποτελεσματικότητα των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην εκπαίδευση ισχύει για όλα τα ηλικιακά επίπεδα. Οι ισχυρότερες αμφιβολίες όμως αφορούν στην πρώτη παιδική ηλικία, από 3-8 ετών. Μπορούν τα μικρά παιδιά, φυσιολογικά και γνωσιολογικά, να χρησιμοποιήσουν τους υπολογιστές; Μήπως αυτή η χρήση παρεμποδίσει την κοινωνική τους εξέλιξη; Μπορούν οι υπολογιστές να τα βοηθήσουν να αποκτήσουν δεξιότητες και να αναπτύξουν την κριτική τους ικανότητα; Σε όλα αυτά τα ερωτήματα η έρευνα δεν έχει απαντήσει ακόμη οριστικά. Εντούτοις, από τη δημοσίευση της έρευνας Brady & Hill (1984) έχουμε σημαντική αύξηση της γνώσης μας για όλα αυτά. Η κατάλληλη ηλικία Παρόλο που τα μεγαλύτερα παιδιά δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους υπολογιστές, δεν υπάρχει λόγος να μην ασχοληθούν μαζί τους και τα παιδιά της πρώτης νηπιακής ηλικίας (3-5 ετών). Η έρευνα δεν έχει ανακαλύψει μεγάλες διαφορές μεταξύ των μεγαλύτερων και μικρότερων νηπίων, αν και τα τρίχρονα χρειάζονται περισσότερο χρόνο να εξοικειωθούν με το πληκτρολόγιο απ’ ότι τα πεντάχρονα. Παρόλα αυτά, ακόμη και ένα δίχρονο παιδάκι θα μπορούσε να έλθει σε επαφή μ’ ένα απλό πρόγραμμα που απαιτεί απλώς το κτύπημα κάποιων πλήκτρων, μόνο και μόνο για να εξοικειωθεί με τον υπολογιστή και τη χρήση του. Επιπλέον, μία βασική ερώτηση των νηπιαγωγών και όσων ασχολούνται με την προσχολική ηλικία είναι το αν είναι οι υπολογιστές κατάλληλοι αναπτυξιολογικά για τα μικρά παιδιά. Εκφράζεται μάλιστα η άποψη πως τα παιδιά θα πρέπει να έχουν φτάσει στο επίπεδο των ανωτέρων νοητικών λειτουργιών πριν αρχίσουν να δουλεύουν με τους υπολογιστές. Η πρόσφατη έρευνα, πάντως, απέδειξε ότι τα νήπια είναι πιο ικανά απ’ ότι φανταζόμασταν και μπορούν να επιδείξουν, υπό ορισμένες συνθήκες, ικανότητα σκέψης που παραδοσιακά θεωρείται συγκροτημένη. Οι Rohwer, Ammon & Grammer (1974) το έθεσαν ως εξής: «Τα παιδιά παγκοσμίως δεν ξυπνούν στα έβδομα τους γενέθλια για ν’ ανακαλύψουν πως έφτασαν στην εποχή της συγκροτημένης λειτουργίας της σκέψης». Σχετική είναι και η ένσταση που στηρίζεται στην ανάγκη της ύπαρξης ικανότητας αναγνώρισης και χρήσης συμβόλων που είναι απαραίτητη για να δουλέψει κανείς με υπολογιστή. Η ένσταση αυτή βέβαια αγνοεί ότι πολλές δραστηριότητες των παιδιών αυτής της ηλικίας είναι συμβολικές. Επικοινωνούν με χειρονομίες και με ομιλία και χρησιμοποιούν τα σύμβολα στο παιχνίδι και στην καλλιτεχνική δημιουργία. Έτσι, μάλλον ωφελούνται από τη χρήση προγραμμάτων στον υπολογιστή. Χαρακτηριστικά των νηπίων που ενδιαφέρονται για τους υπολογιστές • Συνήθως τα μεγαλύτερα δείχνουν υψηλότερα επίπεδα γνωσιολογικής ωριμότητας. • Διαθέτουν αξιοσημείωτο επίπεδο αφαιρετικής ικανότητας και λεξιλογικής ανάπτυξης και παρουσιάζουν περισσότερες συγκεκριμένες και αφηρημένες μορφές συμπεριφοράς στο ελεύθερο παιχνίδι. • Δεν διαφέρουν από τα παιδιά που ενδιαφέρονται λιγότερο για τον υπολογιστή ούτε στη δημιουργικότητα ούτε στην κοινωνικότητα. • Πως έχει σχηματοποιηθεί πλέον ο ρόλος του νηπιαγωγείου με την είσοδο νέων τεχνολογιών; • • Με την είσοδο νέων δεδομένων και τεχνολογιών στην εκπαίδευση έχει αλλάξει ριζικά και ο ρόλος του νηπιαγωγείου σήμερα. Το νηπιαγωγείο και οι νηπιαγωγοί δεν μπορούν να ακολουθούν πλέον πρακτικές παλαιοτέρων ετών, αλλά καλούνται να εναρμονιστούν με τις επιστημονικές εξελίξεις και τα τεχνολογικά επιτεύγματα. • Ζούμε στην εποχή των συνεχόμενων τεχνολογικών εξελίξεων. Η τηλεόραση, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, το Ίντρενετ, οι ξένες γλώσσες έχουν μπει για τα καλά στη ζωή μας και μπαίνουν και στη ζωή του σημερινού παιδιού από την πρώτη στιγμή της ύπαρξής του. • Το σύγχρονο νηπιαγωγείο καλείται να ακολουθήσει και να προσαρμοστεί στις νέες τεχνολογικές εξελίξεις. Στα περισσότερα νηπιαγωγεία υπάρχει ραδιοκασετόφωνο, τηλεόραση, βίντεο και μηχανές προβολής διαφανειών. Σε μερικά υπάρχουν ηλεκτρονικοί υπολογιστές, πολυμέσα ακόμα και Ίντερνετ. • Τα σύγχρονα εκπαιδευτικά προγράμματα εισάγουν τη διδασκαλία των ηλεκτρονικών υπολογιστών, των πολυμέσων, του Ίντερνετ και των ξένων γλωσσών στα παιδιά προσχολικής ηλικίας ήδη από την ηλικία των τριών ετών. Τα περισσότερα παιδιά ήδη από τη βρεφική ηλικία ακούνε μουσική και παρακολουθούνε τηλεόραση. Στις περισσότερες προηγμένες χώρες υπάρχουν ηλεκτρονικοί υπολογιστές ακόμα και στις αίθουσες των νηπιαγωγείων και των παιδικών σταθμών. Τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας μπορούν μέσα από εξειδικευμένα προγράμματα προσχολικής αγωγής να διδαχθούν προανάγνωση, προγραφή, προμαθηματικά, μουσική, ιστορία, κυκλοφοριακή αγωγή, αγγλικά, σχέδιο, ζωγραφική και πολλά άλλα. Χρησιμοποιούμε έτσι τα τεχνολογικά επιτεύγματα ώστε, να αποτελέσουν βασικό εργαλείο προσχολικής εκπαίδευσης και ανάπτυξης των δεξιοτήτων των παιδιών. • Οι τεχνολογικές εξελίξεις η τηλεόραση, οι υπολογιστές, το Ίντερνετ, τα πολυμέσα δεν ήρθαν για να αντικαταστήσουν τα πάντα στη ζωή μας, αλλά για να προσφέρουν εναλλακτικές λύσεις σε κάθε δραστηριότητα. Μπορούν να γίνουν δάσκαλοι, φίλοι, καλή παρέα αλλά και πάθος ή εργαλείο παράνομων πράξεων. Είναι ένα εργαλείο, όπως όλα όσα έχει εφεύρει ο άνθρωπος. Η χρησιμότητά τους εξαρτάται από τη χρήση τους. Ως εκπαιδευτικό εργαλείο, είναι μια λύση, η οποία μπορεί να προσφέρει ουσιαστικά σε κάθε ηλικία. Το νηπιαγωγείο οφείλει να προετοιμάσει τα παιδιά για τη νέα πραγματικότητα, που ξεδιπλώνετε μπροστά μας. www.baby.gr και www.karatziou.gr
Θεωρητικές προσεγγίσεις Μέσα στα πλαίσια της ευρύτερης προβληµατικής σχετικά µε την εισαγωγή των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στην εκπαίδευση, έγινε µια πρώτη προσπάθεια προσέγγισης του συγκεκριµένου θέµατος µε έµφαση στις απόψεις των εκπαιδευτικών της προσχολικής ηλικίας, αναφορικά µε τη χρήση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία. Πιο συγκεκριµένα, έγινε διερεύνηση των απόψεων των νηπιαγωγών της περιοχής Πατρών, ως προς την ένταξη των ηλεκτρονικών υπολογιστών στη σχολική τάξη, την αποδοχή ή όχι της χρήσης τους στη διδασκαλία και τη µάθηση. Στον προβληµατισµό για τον τρόπο ένταξης των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση, µπορεί κανείς να διακρίνει τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις: την πληροφορική ως αυτόνοµο γνωστικό αντικείµενο, ως µέσο γνώσης, έρευνας και µάθησης και ως στοιχείο της γενικής κουλτούρας. Οι παραπάνω προσεγγίσεις καθορίζουν και τα πρότυπα για τη χρήση των νέων τεχνολογιών στην εκπαιδευτική διαδικασία, τα οποία µπορούν αντίστοιχα να ταξινοµηθούν σε τρία (Μακράκης, Κοντογιαννοπούλου – Πολυδωρίδη, 1995): Στην «τεχνοκεντρική» ή «κάθετη» προσέγγιση, που επικεντρώνεται στους υπολογιστές ως ένα ανεξάρτητο γνωστικό αντικείµενο στο αναλυτικό πρόγραµµα. Στην «ολοκληρωµένη» ή «οριζόντια» προσέγγιση, όπου η διδασκαλία της χρήσης του υπολογιστή και η χρήση του στην εκπαιδευτική διαδικασία ενσωµατώνεται στα επιµέρους γνωστικά αντικείµενα του αναλυτικού προγράµµατος. Τέλος, στην «εφικτή - µικτή» ή «πραγµατολογική» προσέγγιση, που συνδυάζει την ύπαρξη ενός ανεξάρτητου µαθήµατος γενικών γνώσεων και παράλληλα, την προοδευτική ένταξη της χρήσης του υπολογιστή ως εργαλείου στήριξης της µάθησης και της διδασκαλίας σε όλα τα γνωστικά αντικείµενα του αναλυτικού προγράµµατος. Οι επικρατούσες απόψεις σχετικά µε την αναγκαιότητα των ΤΠΕ στην εκπαίδευση προκάλεσαν σύγχυση και παράλληλα, σχόλια και αντιδράσεις των εκπαιδευτικών σχετικά µε τα πλεονεκτήµατα και τα µειονεκτήµατα της ένταξης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Σε πρώτη φάση, τα πλεονεκτήµατα σχετίζονται µε την καλύτερη κατανόηση και εµβάθυνση στη γνώση, 602 Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση µε την δυνατότητα εξατοµικευµένης διδασκαλίας και την παροχή ανάδρασης και αξιολόγησης των γνώσεων και δεξιοτήτων του µαθητή (Ράπτης, Ράπτη, 1998). Ο υπολογιστής, µε άλλα λόγια, δίνει τη δυνατότητα στο µαθητή να αναπτύξει µεθοδικό και επιστηµονικό τρόπο σκέψης. Τα πλεονεκτήµατα δεν αφορούν µόνο τους µαθητές, αλλά και τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς µε την προοπτική ότι µπορούν να ασχοληθούν µε την κατασκευή λογισµικών και να τους δοθεί η δυνατότητα επιµόρφωσης και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης µε τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών (ο.π.). Όσον αφορά στα µειονεκτήµατα της χρήσης των ΤΠΕ, υποστηρίζεται ότι είναι πιθανό να προκαλέσουν οµοιοµορφία στη διδασκαλία και την αξιολόγηση, πράγµα το οποίο µπορεί να δυσκολέψει τη διαδικασία σχετικά µε την σύνθετη γνώση και τη δηµιουργική µάθηση (ο.π.). Επίσης, πολλά εκπαιδευτικά προγράµµατα κατασκευάζονται µε βάση µονόπλευρες θεωρήσεις για τη µάθηση και από µη ειδικούς. Επιπλέον, αναφέρονται µειονεκτήµατα που σχετίζονται µε τη διάσπαση της προσοχής των παιδιών και την κοινωνική αποµόνωση και µοναξιά, γεγονός που µπορεί να συνδεθεί και µε τη µετατροπή της µάθησης από κοινωνική διαδικασία σε ατοµική. Τέλος, µε τη χρήση των ΤΠΕ αναφέρονται αρνητικές επιπτώσεις στο νευρικό σύστηµα του παιδιού και σε άλλα παρόµοια προβλήµατα, όπως πονοκέφαλοι, κούραση µατιών κτλ (ο.π.). Πιο συγκεκριµένα, αναφορικά µε την ένταξη των ΤΠΕ στη διδασκαλία και τη µάθηση, οι McCraw και Meyer (1995) υποστηρίζουν ότι τα µικρά παιδιά έχουν πολλά να κερδίσουν, µέσα από την αλληλεπίδραση µε συνοµηλίκους, από τη χρήση των ΤΠΕ και προτείνουν ότι η ηλικία των τριών χρόνων µπορεί να αποτελέσει την κατάλληλη ηλικία για την εισαγωγή των υπολογιστών στο παιδικό περιβάλλον, µε την προϋπόθεση ότι χρησιµοποιείται το κατάλληλο λογισµικό. Οι παραπάνω µελετητές συµφωνούν σε τρεις βασικούς παράγοντες σχετικά µε την ένταξη των ΤΠΕ στο σχολικό περιβάλλον: α) την κατάλληλη θέση των υπολογιστών µέσα στην τάξη, β) τη γνώση των εκπαιδευτικών για τα λογισµικά και τον υπολογιστή και γ) το λογισµικό που βασίζεται στην αλληλεπίδραση και την προσωπική ανακάλυψη της γνώσης από τον µαθητή. Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται από την Haugland (1997), καθώς και από τους Caruso Davis και Shade (1997), στο άρθρο των οποίων υποστηρίζεται ότι µε την εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, ο ρόλος του εκπαιδευτικού ενισχύεται αναφορικά µε την αξιοποίηση της χρήσης του υπολογιστή στο σχολείο. Τη σηµαντικότητα του ρόλου του εκπαιδευτικού τόσο σχετικά µε την επιλογή του κατάλληλου λογισµικού, όσο και µε την καθοδήγηση και ενθάρρυνση των παιδιών, επισηµαίνουν και οι DeVoodg και Kritt (1997) ακολουθώντας τη ιδέα για τη «ζώνη εγγύτερης ανάπτυξης» του Vygotsky, όπου «ό,τι το παιδί γνωρίζει σήµερα να πραγµατοποιεί µόνο σε συνεργασία µε τον άλλο, αύριο θα έχει τη δυνατότητα να το πραγµατοποιήσει µόνο του» (Παπαµιχαήλ, 1988). Στο πλαίσιο του προβληµατισµού για τις στάσεις των εκπαιδευτικών σχετικά µε τις ΤΠΕ και τη χρήση τους στη διδακτική διαδικασία, τόσο οι Chang, Rossini και Pan (1997) όσο και οι Rodriguez (1997) και Galloway (1997) αναφέρουν ότι η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών εκφράζει την ανάγκη για περισσότερη γνώση σχετικά µε τις ΤΠΕ, καθώς και την ανάπτυξη στρατηγικών ενσωµάτωσης δραστηριοτήτων µε υπολογιστές στο αναλυτικό πρόγραµµα. Την παραπάνω άποψη επιβεβαιώνει και ο Baron (1991), ο οποίος στη µελέτη του επισηµαίνει τη γενικότερη αποδοχή της χρήσης των ηλεκτρονικών υπολογιστών στο νηπιαγωγείο από την πλευρά των εκπαιδευτικών της προσχολικής ηλικίας. Παράλληλα, στην παραπάνω έρευνα γίνεται καταγραφή και των κυριότερων προβληµάτων, που αντιµετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί της συγκεκριµένης βαθµίδας κατά τη διάρκεια της χρησιµοποίησης του ηλεκτρονικού υπολογιστή στην εκπαιδευτική διαδικασία: α) ελλιπής επιµόρφωση, β) αδυναµία ένταξης του ηλεκτρονικού υπολογιστή στο αναλυτικό πρόγραµµα λόγω έλλειψης χρόνου και γ) έλλειψη κατάλληλης υποδοµής. Τέλος, στον ελληνικό χώρο έχουν διεξαχθεί δύο έρευνες σχετικά µε τις στάσεις των εκπαιδευτικών στην εισαγωγή των ΤΠΕ στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, όπου η ηλικία και η κατάρτισή τους αναφέρονται ως οι βασικότεροι παράγοντες, που επηρεάζουν αυτές τις στάσεις (Μπίκος, 1995, Εµβαλωτής, Τζιµογιάννης, 1999). 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο µε Διεθνή Συµµετοχή 603 Επιπλέον, διαπιστώνεται ότι οι ΤΠΕ καλύπτουν πολύ σηµαντικά ζητήµατα, όπως την οργάνωση και διαχείριση των πληροφοριών, τη διαµεσολάβηση των ηλεκτρονικών µέσων στη γνώση, την οργάνωση και τον καταµερισµό της εργασίας, την επικοινωνία από απόσταση, κλπ (Κόµης, 1994). Το εκπαιδευτικό σύστηµα, συνεπώς, χρειάζεται να ανταποκριθεί στις νέες προοπτικές, ώστε να αντεπεξέλθει στις σύγχρονες απαιτήσεις µόρφωσης και κατάρτισης. Η εκπαίδευση είναι αναγκαίο να προσφέρει τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες για τις καθηµερινές απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας, καθώς και για την ικανοποίηση του αιτήµατος για πρόσβαση στη γνώση από όλους. Ερευνητικές υποθέσεις Η µελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας, οδήγησε στην επισήµανση των παραγόντων, οι οποίοι φαίνεται ότι επηρεάζουν τις απόψεις των εκπαιδευτικών και ακολούθησε η διατύπωση των παρακάτω ερευνητικών υποθέσεων: Στην πρώτη ερευνητική υπόθεση, θεωρήθηκε ότι ο παράγοντας ευχέρεια χρήσης είναι ιδιαίτερα σηµαντικός, τουλάχιστον όσον αφορά το κοµµάτι των ηλεκτρονικών υπολογιστών, οι οποίοι απαιτούν εξειδικευµένες γνώσεις, κι ότι επηρεάζει θετικά την άποψη των νηπιαγωγών σε σχέση µε την ηλικία της πρώτης επαφής των παιδιών µε τον Η/Υ. Στην αντιµετώπιση των καινοτοµιών, ιδιαίτερα όταν αυτές σχετίζονται µε τις ΤΠΕ, φαίνεται ότι τα νεότερα άτοµα είναι περισσότερο δεκτικά και µε πιο θετική στάση απέναντι στις αλλαγές, σε σύγκριση µε τα άτοµα µεγαλύτερης ηλικίας. Το παραπάνω αποτέλεσε τη δεύτερη ερευνητική υπόθεση και παράλληλα διαµορφώθηκε και η τρίτη, καθώς θεωρήθηκε ότι και τα έτη υπηρεσίας παίζουν σηµαντικό ρόλο, όχι διαφορετικό όµως από τον παράγοντα ηλικία, στην ανάπτυξη των απόψεων σε σχέση µε τις ΤΠΕ. Αποφασίστηκε η διαφορετική θεώρηση των παραγόντων ηλικία και χρόνια προϋπηρεσίας, λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών διορισµού στο δηµόσιο. Στην τέταρτη ερευνητική υπόθεση, θεωρήθηκε ότι τα άτοµα που έχουν παρακολουθήσει κάποιο πρόγραµµα επιµόρφωσης σε σχέση µε τους υπολογιστές, αντιµετωπίζουν θετικότερα την εισαγωγή τους στο νηπιαγωγείο, καθώς η γνώση επηρεάζει αρκετά σηµαντικά τη διαµόρφωση της γνώµης ενός ατόµου απέναντι σ’ ένα αντικείµενο. Επιπλέον υποθέσεις, οι οποίες αποτελούν συνέχεια των παραπάνω είναι η πέµπτη και η έκτη, οι οποίες αφορούν στην ιδιαίτερη γνώση εκπαιδευτικών λογισµικών, καθώς και στην ενηµέρωση (περιοδικά, βιβλία, άρθρα) των νηπιαγωγών σε θέµατα ΤΠΕ αντίστοιχα, σε σχέση µε τη θετική ή αρνητική αντιµετώπιση απέναντι στην εισαγωγή των Η/Υ στο νηπιαγωγείο. Τέλος, στην έβδοµη υπόθεση διερευνήθηκε αν ο βαθµός της αρνητικής ή θετικής αντιµετώπισης της εισαγωγής του Η/Υ στο νηπιαγωγείο, εξαρτάται από το πόσο οι εκπαιδευτικοί του δείγµατός µας θεωρούν ότι θα υποβαθµισθεί ο ρόλος τους ύστερα από την ένταξη των Η/Υ στο νηπιαγωγείο. Με τον όρο «υποβάθµιση» εννοείται ο περιορισµός της ενεργούς συµµετοχής του εκπαιδευτικού στη διαδικασία της µάθησης. Μέθοδοι και τεχνικές H µέθοδος, που υιοθετήθηκε στο συγκεκριµένο σχέδιο έρευνας είναι η µέθοδος της επισκόπησης (Παπακωνσταντίνου, 1990). Ακολουθώντας την παραπάνω µέθοδο έγινε µια προσπάθεια πρώτης διερεύνησης των απόψεων των εκπαιδευτικών της πρώτης σχολικής ηλικίας σε σχέση µε την εισαγωγή των ΤΠΕ, µέσω της τεχνικής του ερωτηµατολογίου. Στο µεγαλύτερο µέρος του το ερωτηµατολόγιο, αποτελείτο από κλειστές ερωτήσεις, οι οποίες επέτρεψαν την εύκολη ταξινόµηση των απαντήσεων, καθώς και το «φιλτράρισµα» των ερωτώµενων, ενώ παράλληλα έκαναν πιο άνετη την εισαγωγή του δείγµατος στο πνεύµα των ερωτήσεων (Javeau, 1996). Επίσης υπήρχαν και αρκετές προκατασκευασµένες ερωτήσεις, οι οποίες κυρίως επιλέχθηκαν για να συλλεχθούν όσο το δυνατό πιο ολοκληρωµένες απαντήσεις 604 Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση σε σχέση µε σηµαντικά θέµατα, όπως ο ρόλος του µαθητή κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής πράξης µε υπολογιστές κ.α. (Φίλιας, 1998). Η συµπλήρωση του ερωτηµατολογίου γινόταν από τον ίδιο τον ερωτώµενο (ύστερα από διευκρινιστικές οδηγίες του ερευνητή), έτσι ώστε να νιώθει ότι εξασφαλίζεται η ανωνυµία του. Ύστερα από τη συλλογή των δεδοµένων, ακολούθησε η ποσοτική επεξεργασία τους, µε βάση το στατιστικό πρόγραµµα SPSS (Μακράκης, 1997). Το δείγµα αποτέλεσαν 106 παιδαγωγοί δηµοσίων και ιδιωτικών νηπιαγωγείων της Πάτρας. Ανάλυση δεδοµένων Στο πλαίσιο της ανάλυσης των δεδοµένων αρχικά θα γίνει αναφορά σε βασικά σηµεία, τα οποία έχουν προκύψει από την επεξεργασία των συλλεχθέντων στοιχείων και στη συνέχεια θα ακολουθήσει η παρουσίαση των απαραίτητων συσχετισµών, που έγιναν προκειµένου να τεκµηριωθούν οι υποθέσεις µας. Το µεγαλύτερο ποσοστό του δείγµατος, ανήκει στις ηλικίες µεταξύ 30-39 και 40-49 ετών. Το 73,1% των νηπιαγωγών έχει κάνει σπουδές διετούς φοιτήσεως, ενώ µόλις το 26,9% έχει σπουδές τετραετούς φοιτήσεως. Επίσης, διαφαίνεται ότι το µεγαλύτερο ποσοστό των νηπιαγωγών (58,5%) δε διαθέτει την ανάλογη ευχέρεια, δηλαδή επαρκείς γνώσεις σχετικά µε το χειρισµό του υπολογιστή (Γράφηµα 1). Υποστηρίζεται ακόµη ότι ο υπολογιστής θα πρέπει να χρησιµοποιείται στη σχολική τάξη κατά οµάδες (79,2%) και ότι ο ρόλος του εκπαιδευτικού δεν «απειλείται» (67,9%) από την παρουσία του Η/Υ. Αναφορικά µε την αλληλεπίδραση µεταξύ µαθητή – υπολογιστή πιστεύεται ότι η επαφή του παιδιού µε τον υπολογιστή πρέπει να γίνεται πριν τα έξι χρόνια (Πίνακας 1) και ότι µε τη χρήση του δεν αναστέλλεται η πρωτοβουλία του µαθητή (30,2%), ούτε προκαλούνται προβλήµατα διάσπασης της προσοχής του (71,7%). Γράφηµα 1: Ευχέρεια των νηπιαγωγών σχετικά µε το χειρισµό του υπολογιστή Πίνακας 1: Συχνότητες ηλικιών πρώτης επαφής των παιδιών µε τον υπολογιστή Συχνότητα Ποσοστά Πριν από τα 6 χρόνια 58 54,7 6-12 χρονών 42 39,6 Πάνω από 12 6 5,7 Σύνολο 106 100,0 Προκειµένου να επιβεβαιωθούν οι ερευνητικές υποθέσεις πραγµατοποιήθηκαν συσχετισµοί συγκεκριµένων µεταβλητών, χρησιµοποιώντας το δείκτη συνάφειας χ2. Πιο συγκεκριµένα, ο συσχετισµός της ευχέρειας χρήσης των Η/Υ από τους εκπαιδευτικούς και της ηλικίας πρώτης επαφής του παιδιού µε τον υπολογιστή έχει συνάφεια, Pχ2 = 0,008. Από τους εκπαιδευτικούς πολύ καλή καλή κακή πολύ κακή 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο µε Διεθνή Συµµετοχή 605 που βαθµολόγησαν τον εαυτό τους µε ένα (1), δηλαδή όσοι έχουν «κακή» σχέση µε το χειρισµό του υπολογιστή (δεν έχουν ευχέρεια στη χρήση του), το µεγαλύτερο ποσοστό (30,2%) υποστηρίζει ως πιθανή ηλικία χρήσης του υπολογιστή το χρονικό διάστηµα µεταξύ 6 – 12 ετών. Στους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς που ανήκουν στις άλλες κλίµακες αξιολόγησης (δηλαδή έχουν βαθµολογηθεί µε 2,3,4) επικρατέστερη είναι η θέση, να χρησιµοποιούνται οι υπολογιστές πριν τα έξι χρόνια. Αξιοσηµείωτο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο συσχετισµός, ηλικία των εκπαιδευτικών και άποψη σχετικά µε την χρήση του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο, µε συνάφεια Pχ2= 0,000. Σε γενικά πλαίσια, όλες οι ηλικίες τάσσονται υπέρ της ένταξης των υπολογιστών στο πρόγραµµα του νηπιαγωγείου (69,2%), ενώ µόλις το 9,6% έχει αρνητική στάση στο συγκεκριµένο ζήτηµα. Από τα δεδοµένα παρατηρείται ότι οι απόψεις όσον αφορά στην εισαγωγή των υπολογιστών στην προσχολική εκπαίδευση διαφοροποιούνται ανάλογα µε το ηλικιακό επίπεδο των νηπιαγωγών. Ενδιαφέρον, επίσης, παρουσιάζει και ο συσχετισµός των µεταβλητών, χρόνια διδακτικής εµπειρίας και χρήση του υπολογιστή, η συνάφεια των οποίων είναι, Pχ2= 0,006. Το 73,0% του δείγµατος τάσσεται υπέρ της εισαγωγής των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο, ενώ πιο ειδικά, στους νηπιαγωγούς µε τα περισσότερα έτη υπηρεσίας εµφανίζεται κάποιος µεγαλύτερος προβληµατισµός που διαφαίνεται από το 16,2% το οποίο απάντησε: «δεν ξέρω». Επιπλέον, ως προς την επιβεβαίωση της υπόθεσης σχετικά µε την επιµόρφωση των εκπαιδευτικών και την άποψη αναφορικά µε την ένταξη των υπολογιστών στην προσχολική αγωγή που ως µεταβλητές παρουσιάζουν συνάφεια Pχ2= 0,007, είναι αναγκαίο να αναφέρουµε ότι το 69,8% των νηπιαγωγών που συµπλήρωσαν το συγκεκριµένο ερωτηµατολόγιο, είτε είχαν συµµετοχή σε σχετικά µε υπολογιστές επιµορφωτικά προγράµµατα είτε όχι, υποστηρίζει την εισαγωγή των υπολογιστών στην προσχολική εκπαίδευση. Σχετικά µε την επιβεβαίωση ή µη της υπόθεσης ότι η γνώση των εκπαιδευτικών λογισµικών συσχετίζεται µε την άποψη που επικρατεί για τη χρήση του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο, εµφανίζεται µεγάλη συνάφεια (Pχ2 = 0,005) µεταξύ των δύο µεταβλητών. Σε γενικές γραµµές το σύνολο των νηπιαγωγών τάσσεται υπέρ της ένταξης των υπολογιστών στην προσχολική εκπαίδευση (75,5%). Από τις νηπιαγωγούς, που δεν έχουν έρθει σε επαφή µε εκπαιδευτικά λογισµικά. ένα ποσοστό 9,4% είναι αρνητικό ως προς την εισαγωγή των υπολογιστών στην προσχολική αγωγή και ένα σηµαντικό ποσοστό (20,8%) απάντησε «δεν ξέρω». (Γράφηµα 2). Γράφηµα 2: Συσχετισµός της γνώσης λογισµικών και της χρήσης Η/Υ στο νηπιαγωγείο Όσον αφορά στον συσχετισµό των µεταβλητών, ενηµέρωση για τις νέες τεχνολογίες και απόψεις για την χρήση των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο, δε διαφαίνεται συνάφεια µεταξύ των µεταβλητών (Pχ2 = 0,083). Η πλειοψηφία των νηπιαγωγών (47,2%) µολονότι δεν προαιρετική χρήση ναι όχι δεν ξέρω Count 60 50 40 30 20 10 0 εκπαιδευτικά λογισµι επαγγελµατικά από προσωπικό ενδιαφ έρον καθόλου 606 Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση ενηµερώνεται για τις εξελίξεις σχετικά µε τους υπολογιστές, υποστηρίζει την εισαγωγή των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο. Ενδιαφέρον έχει, τέλος, η σχέση µεταξύ των µεταβλητών, η χρήση του υπολογιστή και η υποβάθµιση του ρόλου του νηπιαγωγού. Όπως φαίνεται η συνάφεια είναι µεγάλη, Pχ2 = 0,000. Αξίζει να αναφέρουµε ότι οι νηπιαγωγοί που δεν υποστηρίζουν την εισαγωγή των υπολογιστών στην προσχολική εκπαίδευση θεωρούν ότι µε την εισαγωγή των υπολογιστών υποβαθµίζεται ο ρόλος τους (Γράφηµα 3). Γράφηµα 3: Συσχετισµός χρήσης του Η/Υ και της υποβάθµισης του ρόλου του νηπιαγωγού Αποτελέσµατα - συζήτηση Με βάση τη στατιστική ανάλυση των δεδοµένων διαφαίνεται ότι όσες νηπιαγωγοί κρίνουν ότι χειρίζονται τον υπολογιστή µε ευχέρεια, πιστεύουν στο σύνολό τους ότι η πιο κατάλληλη ηλικία της πρώτης επαφής των παιδιών µε τους Η/Υ είναι αυτή πριν από τα έξι χρόνια. Οι υπόλοιπες αντιµετωπίζουν θετικά το γεγονός ότι οι υπολογιστές θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν πριν από την ηλικία των έξι ετών, υπάρχει όµως κι ένα αξιοσηµείωτο ποσοστό (30,2%), το οποίο προτείνει ως καλύτερη ηλικία πρώτης επαφής αυτή µεταξύ των 6- 12 χρόνων. Φαίνεται, λοιπόν ότι όσο περισσότερο είναι εξοικειωµένοι µε το αντικείµενο του Η/Υ, τόσο καλύτερα γνωρίζουν τις δυνατότητές του και πώς µπορούν να τις αξιοποιήσουν, προσαρµόζοντάς τις στις ανάγκες των παιδιών της προσχολικής ηλικίας. Οι µεγαλύτερες σε ηλικία νηπιαγωγοί, καθώς κι εκείνες που έχουν τα περισσότερα χρόνια προϋπηρεσίας - σε ποσοστό 5,9% και 16,2% αντίστοιχα - αντιµετωπίζουν αρνητικά την εισαγωγή των Η/Υ στο νηπιαγωγείο. Οι εκπαιδευτικοί, λοιπόν, που έχουν συνηθίσει να δουλεύουν µ’ ένα συγκεκριµένο τρόπο διδασκαλίας δεν επιθυµούν να τον αντικαταστήσουν ή να τον τροποποιήσουν χρησιµοποιώντας τις ΤΠΕ. Τα παραπάνω διαφαίνονται και στην τέταρτη, κατά σειρά, υπόθεση της παρούσας έρευνας, σύµφωνα µε την οποία η πλειονότητα όσων δεν έχουν παρακολουθήσει κάποιο πρόγραµµα επιµόρφωσης σε σχέση µε τους υπολογιστές, έχει υιοθετήσει µία ουδέτερη (17%) έως αρνητική στάση (7,5%) απέναντι στην εισαγωγή των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο. Οι επόµενες δύο υποθέσεις έχουν σχέση µε την ειδική γνώση εκπαιδευτικών λογισµικών και µε την ενηµέρωση των εκπαιδευτικών σε σχέση µε τις εξελίξεις στις ΤΠΕ. Όπως φαίνεται από την ανάλυση των δεδοµένων, όσοι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν να χειρίζονται εκπαιδευτικά λογισµικά και ασχολούνται µ’ ένα συστηµατικό τρόπο µε το αντικείµενο διατηρούν µια θετική άποψη σε σχέση µε την εισαγωγή των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο, ενώ αντίθετα η ενηµέρωση όσον αφορά στο συγκεκριµένο θέµα δεν επηρεάζει καθόλου τη γνώµη τους. Η τελευταία υπόθεση φαίνεται να επιβεβαιώνεται, καθώς οι νηπιαγωγοί, που πιστεύουν ότι ο προαιρετική χρήση ναι όχι δεν ξέρω Count 60 50 40 30 20 10 0 µείωση ρόλου εκπ/κου πολύ λίγο καθόλου 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο µε Διεθνή Συµµετοχή 607 υπολογιστής συντελεί στην υποβάθµιση του ρόλου τους, επιδεικνύουν µία αρνητική άποψη απέναντι στην εισαγωγή του στο αναλυτικό πρόγραµµα του νηπιαγωγείου. Ένα γενικό και ιδιαίτερα σηµαντικό στοιχείο, το οποίο προκύπτει από την παρούσα έρευνα είναι το γεγονός ότι οι νηπιαγωγοί στο σύνολό τους φαίνεται να έχουν διαµορφώσει µια πρώτη θετική άποψη για τη χρήση των ΤΠΕ στο νηπιαγωγείο, καθώς θεωρούν ότι ο υπολογιστής µπορεί να συνεισφέρει στη γνωστική ανάπτυξη των νηπίων. Επιπρόσθετα, δεν πιστεύουν ότι θα µπορούσε να εµποδίσει τις κοινωνικές συναναστροφές των παιδιών, καθώς προτείνουν στην πλειοψηφία τους την ένταξη του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο κατά οµάδες εργασίας, αναιρώντας µ’ αυτόν τον τρόπο την εικόνα του µοναχικού και αποµονωµένου χρήστη. Όσες αρνητικές απόψεις παρουσιάστηκαν, πιστεύουµε ότι οφείλονται κυρίως στην ελλιπή επιµόρφωση, για την οποία είναι απαραίτητο να ληφθεί κρατική µέριµνα.
Η χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών στα νηπιαγωγεία της χώρας είναι ένα θέμα που εισήχθη τα τελευταία χρόνια στα θέματα που αφορούν την εκπαίδευση. Πολλοί είναι εκείνοι που εκφράζουν απόψεις - συχνά αντικρουόμενες μεταξύ τους - φανερώνοντας διαφορετικές πτυχές και οπτικές γωνίες του θέματος.
Σύμφωνα με το νέο αναλυτικό πρόγραμμα του νηπιαγωγείου σκοπός της εισαγωγής της Πληροφορικής είναι να εξοικειωθούν τα παιδιά με απλές βασικές λειτουργίες του υπολογιστή και να έρθουν σε μια πρώτη επαφή με βασικές έννοιες που τον αφορούν.
Τα παιδιά ενθαρρύνονται με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού να αποκτούν στοιχειώδεις δεξιότητες χειρισμού λογισμικού γενικής χρήσης και να «παίζουν» με ασφάλεια χρησιμοποιώντας τον Η/Υ στο πλαίσιο των δυνατοτήτων τους.
Τέλος, τα παιδιά ευαισθητοποιούνται και ενθαρρύνονται να αναγνωρίζουν τον υπολογιστή ως χρήσιμο εργαλείο για τον άνθρωπο.
Με την εισαγωγή των υπολογιστών στην εκπαίδευση ο ρόλος του μαθητή έχει αλλάξει, καθώς ο υπολογιστής παίζει το ρόλο του υπομονετικού και αδαούς μαθητή στην υπηρεσία του παιδιού-δασκάλου. Στο περιβάλλον αυτό το παιδί προγραμματίζει και τα σφάλματά του δε θεωρούνται λανθασμένες απαντήσεις, αλλά απροσδόκητες εκβάσεις, που μπορούν να αξιοποιηθούν σε κάποια άλλη στιγμή. Με τον τρόπο αυτό, η διαδικασία της διόρθωσης είναι μέρος της κατανόησης και της δημιουργίας.
Η σημασία της ένταξης των Νέων Τεχνολογιών στην προσχολική αγωγή, έχει αναδειχθεί από τη θέση που έχει λάβει η Πληροφορική στο αντίστοιχο ΔΕΠΠΣ (2002), και συγκεκριμένα στην υποενότητα ‘παιδί και Πληροφορική: Πρόγραμμα σχεδιασμού και ανάπτυξης δραστηριοτήτων Πληροφορικής’. Παρόλο όμως που όλο και περισσότεροι νηπιαγωγοί ενδιαφέρονται, τα τελευταία χρόνια, για τη χρήση των Νέων Τεχνολογιών στο Νηπιαγωγείο, ωστόσο φαίνεται ότι λίγες είναι οι προσπάθειες που έχουν γίνει, τουλάχιστον σε ό, τι αφορά την Ελλάδα. Ένας από τους λόγους αυτής της καθυστέρησης είναι η έλλειψη της κατάλληλης θεωρητικής κατάρτισης των Νηπιαγωγών στη δημιουργική ένταξη των Νέων Τεχνολογιών στην εκπαιδευτική πραγματικότητα. Ένας άλλος λόγος είναι η έλλειψη διάχυσης των αντίστοιχων πρακτικών που έχουν ήδη εφαρμοστεί από κάποια νηπιαγωγεία στην Ελλάδα και από αρκετά νηπιαγωγεία του εξωτερικού. Επιπλέον, υπάρχει έλλειψη κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού – λογισμικού, το οποίο να απευθύνεται στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών του Νηπιαγωγείου.
www.epyna.gr
Υπερτερούν τα πλεονεκτήματα των μειονεκτημάτων;
Οι επικρατούσες απόψεις σχετικά µε την αναγκαιότητα των ΤΠΕ στην εκπαίδευση προκάλεσαν σύγχυση και παράλληλα, σχόλια και αντιδράσεις των εκπαιδευτικών σχετικά µε τα πλεονεκτήµατα και τα µειονεκτήµατα της ένταξης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Σε πρώτη φάση, τα πλεονεκτήµατα σχετίζονται µε την καλύτερη κατανόηση και εµβάθυνση στη γνώση, 602 Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση µε την δυνατότητα εξατοµικευµένης διδασκαλίας και την παροχή ανάδρασης και αξιολόγησης των γνώσεων και δεξιοτήτων του µαθητή (Ράπτης, Ράπτη, 1998). Ο υπολογιστής, µε άλλα λόγια, δίνει τη δυνατότητα στο µαθητή να αναπτύξει µεθοδικό και επιστηµονικό τρόπο σκέψης. Τα πλεονεκτήµατα δεν αφορούν µόνο τους µαθητές, αλλά και τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς µε την προοπτική ότι µπορούν να ασχοληθούν µε την κατασκευή λογισµικών και να τους δοθεί η δυνατότητα επιµόρφωσης και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης µε τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών
Προσωπική μου άποψη είναι ότι με τη χρήση της τεχνολογίας τα παιδιά χάνουν πολύτιμο για αυτά ελεύθερο χρόνο και φορτώνουν το μυαλό τους με πολύπλοκα πράγματα πιεζόμενα να μάθουν τα μέσα για το σχολείο του μέλλοντος. Είναι ευρέως διαδεδομένη η άποψη ότι τα παιδιά που βρίσκονται στην τρυφερή αυτή ηλικία είναι υπερφορτωμένα με εξωσχολικές δραστηριότητες και θα είναι κρίμα να κουράζονται και να αναλώνονται μπροστά σε μια οθόνη την ώρα του μαθήματος. Ο διάλογος, οι διαπροσωπικές σχέσεις ανάμεσα στους μαθητές και τους παιδαγωγούς, όπως επίσης και η χειρονακτική εργασία με τις χειροτεχνίες και τα ομαδικά παιχνίδια είναι πολύ πιο εποικοδομητικά για τους μικρούς μας φίλους. Ας μην ξεχνάμε ότι η επαφή των παιδιών με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές έχει σοβαρές επιπτώσεις και στην υγεία τους καθώς γίνονται δέκτες βλαβερής ακτινοβολίας που αθροιστικά με την ακτινοβολία των περισσότερων οικιακών συσκευών καταπονούν τον οργανισμό και προκαλούν δυσάρεστα συμπτώματα, όπως ο πονοκέφαλος. Τέλος, θα ήθελα να επισημάνω ότι είναι επιτακτικό στις μέρες μας η νέα γενιά να γνωρίζει τις νέες τεχνολογίες και να μπορεί να τις χρησιμοποιήσει, χωρίς όμως αυτό να συμαίνει ότι η εκπαίδευση πρέπει να ξεκινήσει από την προσχολική ηλικία.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η σύγχρονη τεχνολογία έχει επιφέρει, τόσο στο χώρο της εργασίας, όσο και στην καθημερινή ζωή όλων των ανθρώπων θεμελιακές αλλαγές. Στις δυτικές κοινωνίες τα μικρά παιδιά έρχονται σε επαφή στην καθημερινή τους ζωή με ένα εύρος τεχνολογικών επιτευγμάτων πολύ προτού φοιτήσουν στο νηπιαγωγείο. Το νηπιαγωγείο δεν θα μπορούσε να αγνοεί αυτή την πραγματικότητα, καθώς ρόλος του είναι να αξιοποιεί τις εμπειρίες που έχουν βιώσει τα παιδιά στο περιβάλλον τους και τις δεξιότητες που έχουν ήδη αποκτήσει.
ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΑ Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ; 1.Το κοινωνικό σκεπτικό: οι υπολογιστές είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας. 2.Το επαγγελματικό σκεπτικό: Τα παιδιά πρέπει να μάθουν τη χρήση τους, γιατί αυτό θα φανεί χρήσιμο στα μελλοντικά τους επαγγέλματα. 3.Το παιδαγωγικό σκεπτικό: Οι υπολογιστές μπορούν να βοηθήσουν στη διαδικασία της μάθησης. 4.Το καταλυτικό σκεπτικό: Τα σχολεία μπορεί να λειτουργήσουν γενικώς καλύτερα.
ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ; Σκοπός της εισαγωγής της Πληροφορικής στο Νηπιαγωγείο είναι: 1. να εξοικειωθούν τα παιδιά με απλές βασικές λειτουργίες του υπολογιστή και να έλθουν σε μια πρώτη επαφή με διάφορες χρήσεις του, ως εποπτικού μέσου διδασκαλίας καθώς και ως εργαλείου ανακάλυψης, δημιουργίας και έκφρασης στο πλαίσιο των καθημερινών τους δραστηριοτήτων. 2. Να ενθαρρύνονται με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού ώστε να προσεγγίζουν βασικές έννοιες που αφορούν τον υπολογιστή, να αποκτούν στοιχειώδεις δεξιότητες χειρισμού λογισμικού γενικής χρήσης και να «παίζουν» με ασφάλεια χρησιμοποιώντας τον υπολογιστή στο πλαίσιο των δυνατοτήτων της ευαίσθητης ηλικίας τους. 3. Να ευαισθητοποιούνται και να ενθαρρύνονται να αναγνωρίζουν τον υπολογιστή ως χρήσιμο εργαλείο για τον άνθρωπο.
Στα παιδιά δίνονται ευκαιρίες μέσα από κατάλληλες δραστηριότητες να έρθουν σε πρώτη επαφή με τον υπολογιστή ώστε να είναι ικανά: • να ταυτίζουν τον υπολογιστή με μια μηχανή που βοηθάει τον άνθρωπο στην εργασία του και που μπορεί να τον χρησιμοποιήσει για παιχνίδι και διασκέδαση • να αναγνωρίζουν τις κυριότερες μονάδες του υπολογιστή (κεντρική μονάδα, πληκτρολόγιο, ποντίκι, οθόνη, ηχεία, εκτυπωτή) και τον υπολογιστή ως ενιαίο σύστημα • να εντοπίζουν γράμματα και αριθμούς στο πληκτρολόγιο • να κινούν το ποντίκι παρατηρώντας την ταυτόχρονη κίνηση του δείκτη στην οθόνη • να τοποθετούν το δείκτη του ποντικιού σε συγκεκριμένη θέση στην οθόνη • να «γράφουν» χρησιμοποιώντας κεφαλαία και πεζά γράμματα • να χρησιμοποιούν τα ειδικά πλήκτρα του κενού, της διαγραφής και του enter/ return • να επιλέγουν με το ποντίκι (π.χ. έτοιμο σχήμα, σχέδιο ή εικόνα, εργαλείο σχεδίασης, χρώμα από την παλέτα κ.λπ.) • να «παίζουν» με τα εργαλεία ελεύθερης σχεδίασης (μολύβι, πινέλο, σπρέι κ.λ.π. ) και τα έτοιμα γεωμετρικά σχήματα για να κάνουν τις δικές τους συνθέσεις • να χρησιμοποιούν έναν ψηφιακό δίσκο δεδομένης μνήμης (CD-ROM) για να ακούσουν μουσική, τραγούδια, ιστορίες ή παραμύθια • να χρησιμοποιούν κατάλληλο λογισμικό για να εκτελέσουν παιχνίδια εξερεύνησης και επίλυσης απλών προβλημάτων. • να γνωρίζουν τη σωστή χρήση του υπολογιστή για τη δική τους ασφάλεια και προφύλαξη αλλά και για την προστασία της συσκευής. • να γνωρίζουν τη σωστή θέση του σώματός τους μπροστά στον υπολογιστή (πώς πρέπει να κάθονται, πώς να στηρίζουν τα χέρια τους κ.λπ.) • να συνεργάζονται σε ομάδες για την παραγωγή κάποιου έργου και να σέβονται τις απόψεις και την εργασία των άλλων.
ΠΩΣ ΟΜΩΣ (ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΕΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟΥ); Με τη σύνταξη του νέου Διαθεματικού Ενιαίου Πλαισίου Προγράμματος Σπουδών ΔΕΠΠΣ (2001) η εισαγωγή του μαθήματος της Πληροφορικής στο Αναλυτικό Πρόγραμμα του Nηπιαγωγείου είναι πλέον γεγονός και για τη χώρα μας. Σύμφωνα λοιπόν με αυτό: «Σκοπός της εισαγωγής της Πληροφορικής στο Νηπιαγωγείο και στο Δημοτικό Σχολείο είναι να εξοικειωθούν οι μαθητές και οι μαθήτριες με τις βασικές λειτουργίες του υπολογιστή». Ο μαθητής καλείται να μάθει να αναγνωρίζει τις βασικές μονάδες του υπολογιστή, να αντιλαμβάνεται τη χρησιμότητά του αλλά και να μάθει να αναπτύσσει ομαδικές δραστηριότητες γύρω από τον υπολογιστή μέσα από το παιχνίδι μ’ αυτόν. Αυτήν ακριβώς την προσπάθεια εισαγωγής νέων αντικειμένων και μεθοδολογικών προσεγγίσεων στην προσχολική εκπαίδευση έρχεται να ολοκληρώσει η συγγραφή του Οδηγού της Νηπιαγωγού με έμφαση στα δημιουργικά περιβάλλοντα μάθησης (Δαφέρμου κ.α., 2006). Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, αν ο υπολογιστής αξιοποιηθεί σε κατάλληλα οργανωμένο μαθησιακό περιβάλλονπεριβάλλον, μπορεί να ενισχύσει την ανάπτυξη αλληλεπιδράσεων μεταξύ των παιδιών, την κοινωνικοποίησή τους, την ευελιξία της σκέψης, τη δημιουργικότητά τους καθώς και την ανάπτυξη της ικανότητάς τους για επίλυση προβλημάτων.
ΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 1) Αντικείμενο: Συζήτηση μέσα στην τάξη με τα παιδιά για τον Η/Υ. Σκοπός: Η ανίχνευση και καταγραφή των παραστάσεων των παιδιών για τον Η/Υ και τα επιμέρους τμήματά του. Διάρκεια: 20 λεπτά. Διαδικασία: Η νηπιαγωγός απευθύνει στα παιδιά μία σειρά ερωτήσεων που έχει ετοιμάσει με στόχο τη σκιαγράφηση των ιδεών τους για τον Η/Υ και την περαιτέρω οργάνωση της γωνιάς του με τα παιδιά.
2) Αντικείμενο: Παρουσίαση του Η/Υ και των περιφερειακών συσκευών. Σκοπός: Η γνωριμία των παιδιών με τον Η/Υ, η αναγνώριση των επιμέρους τμημάτων του, των περιφερειακές συσκευών και του τρόπου σύνδεσής τους. Διάρκεια: 20 λεπτά. Διαδικασία: Η νηπιαγωγός μέσα από μία σειρά ερωτήσεων ενθαρρύνει τα παιδιά να γνωρίσουν τον Η/Υ, να αναγνωρίσουν τα επιμέρους τμήματά του μέσα από προσωπική ενασχόληση καθώς και τη χρησιμότητά τους. Οι ερωτήσεις σχεδιάστηκαν με βάση τα παραδείγματα που αναφέρονται στον Οδηγό της Νηπιαγωγού και αφορούσαν σε υποθέσεις σχετικά με τα ονόματα των συσκευών, σε παρότρυνση παιδιών για την παρατήρηση των συνδέσεων μεταξύ Η/Υ και των συσκευών του, σε παρατήρηση πληκτρολογίου, επισήμανση των ήχων εκκίνησης και παρατήρηση των αλλαγών που συμβαίνουν στην οθόνη με την μετακίνηση του ποντικιού ή το πάτημα πλήκτρων.
3) Αντικείμενο: Καταγραφή των ονομάτων των συσκευών του Η/Υ και αντιγραφή αυτών από τα παιδιά. Σκοπός: Η καταγραφή των ονομάτων της κάθε συσκευής του Η/Υ σε καρτέλες και η αντιστοίχηση αυτών με τις ανάλογες συσκευές. Διάρκεια: 40 λεπτά. Διαδικασία: Η νηπιαγωγός γράφει σε καρτέλες των ονόματα των τμημάτων του Η/Υ (οθόνη, πληκτρολόγιο, κεντρική μονάδα, ποντίκι, εκτυπωτής, ηχεία) και μαζί με τα παιδιά προσπαθούν να τα διαβάσουν. Στη συνέχεια τοποθετείται από τα παιδιά κάθε καρτέλα πάνω στην αντίστοιχη συσκευή και τα ίδια καλούνται να αντιγράψουν ένα ένα τα ονόματα σε ένα φύλλο χαρτί. Τα χαρτιά αυτά αναρτώνται στον πίνακα που βρίσκεται παραπλεύρως του Η/Υ.
4) Αντικείμενο: Κατασκευή του δικού μας Η/Υ. Σκοπός: Να διακρίνουν και να αναγνωρίσουν τα τμήματα του Η/Υ με βάση τα εξωτερικά χαρακτηριστικά τους. Διάρκεια: 60 λεπτά. Διαδικασία: Η νηπιαγωγός έχει ζητήσει από τα παιδιά να φέρουν στην τάξη άδεια κουτιά στο σχήμα και στο μέγεθος που τα ίδια νομίζουν ότι αναλογούν στα τμήματα του Η/Υ (κουτιά από παπούτσια, ρολά από χαρτί κουζίνας, σπάγκος, κουμπιά κτλ.). Αφού συγκεντρωθεί το υλικό, τα παιδιά καλούνται να βάψουν και να ετοιμάσουν τα κουτιά με τέτοιο τρόπο ώστε να σχηματίσουν έναν Η/Υ. Επιπλέον, ο σπάγκος χρησιμοποιείται από τα ίδια και με τη βοήθεια πάντα της νηπιαγωγού για τη σύνδεση των επιμέρους τμημάτων.
5) Αντικείμενο: Χρήση του προγράμματος WordPad για την καταγραφή των ονομάτων τους. Σκοπός: Να αντιληφθούν τα παιδιά τη δυνατότητα γραφής πέρα από τον παραδοσιακό τρόπο, τη χρησιμότητα του Η/Υ ως καθημερινού εργαλείου, τον εντοπισμό των γραμμάτων στο πληκτρολόγιο, την εκμάθηση των βασικών εργαλείων του προγράμματος, τη διαδικασία της εκτύπωσης. Διάρκεια: 20 λεπτά (για κάθε παιδί). Διαδικασία: Η νηπιαγωγός παρουσιάζει τα βασικά εργαλεία του WordPad και αναφέρεται στη χρησιμότητα του προγράμματος. Έπειτα, κάθε παιδί καλείται να εντοπίσει στο πληκτρολόγιο τα γράμματα του ονόματός του, όπως αυτό αναγράφεται στην καρτέλα του και να το πληκτρολογήσει. Επιπλέον πρέπει να αλλάξει το μέγεθος και το χρώμα της γραμματοσειράς που έχει επιλεχθεί. Στο τέλος, εκτυπώνονται όλα τα ονόματα και αναρτώνται στον πίνακα της γωνιάς.
(bizeli.com/documents/pliroforiki.pdf)
ΠΟΥ ΑΛΛΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙ ΕΝΑΣ Η/Υ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ;
Το Πανελλήνιο σχολικό Δίκτυο προσφέρει μια νέα τηλεματική υπηρεσία. Τα εκπαιδευτικά βίντεο (http://vod.sch.gr/). Η ταξινόμηση των βίντεο γίνεται με τις εξής κατηγορίες: Α.Επιλεγμένα Β.Δημοφιλή Γ.Αξιολόγηση Δ.Ημερολογιακά αλλά βέβαια μπορούμε να τα ψάξουμε και από το παράθυρο αναζήτησης. Η συλλογή είναι ήδη πολύ μεγάλη και καλύπτει μεγάλη γκάμα θεμάτων, όλων των βαθμίδων και γνωστικών αντικειμένων. Από τα στατιστικά που προσφέρει η υπηρεσία δε, φαίνεται πως τα βίντεο είναι ήδη αρκετά δημοφιλή. Με ADSL σύνδεση 1Mbps, τα σύντομα αυτά βίντεο φορτώνονται αρκετά γρήγορα, και προβάλλονται μια χαρά με καθαρότατο ήχο και ευκρινή εικόνα.
Επίσης, στο Ολοήμερο Νηπιαγωγείο Καπαρελλίου η υπεύθυνη δασκάλα, Άννα Καρύδη–Πυρουνάκη έχει οργανώσει μια ειδική δανειστική βιβλιοθήκη. Σε αυτή τα παιδιά μπορούν να χειρίζονται μόνα τους τον υπολογιστή, να διαλέγουν βιβλίο από την ειδική λίστα και να κάνουν μόνα τους τη χρέωση πληκτρολογώντας το όνομά τους. Η ειδική αυτή βιβλιοθήκη είναι οργανωμένη ως εξής: τα βιβλία είναι ταξινομημένα σε 7 ομάδες χρωμάτων, και είναι αριθμημένα από το 1 έως το 6. Με αυτή την ταξινόμηση τα παιδιά μπορούν και καταχωρούν μόνα τους τα βιβλία που δανείζονται σε μια βάση που έφτιαξε ο εκπαιδευτικός στο Word με όλα τα βιβλία τα οποία ανανεώνονται σε ετήσια βάση.
Τέλος, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο Η/Υ σε δραστηριότητες με χρήση Διαδραστικών Πινάκων (INTERACTIVE WHITEBOARDS). Αυτό είναι τo μοναδικό μέσο που διευκολύνει τη διδασκαλία σε όλη την τάξη, καθώς: 1.Οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά στη διδασκαλία. 2. Αποτελεσματικό μέσο για πρόκληση αλληλεπίδρασης. 3. Οι μαθητές χρησιμοποιούν τα χέρια τους.
Οι διαδραστικοί πίνακες χρησιμοποιούνται: 1.Για επίδειξη λογισμικού. 2.Για παρουσίαση και συζήτηση πληροφοριών δια μέσου πολλαπλών μέσων. 3.Για επεξήγηση εννοιών, μοντέλων, ιδεών. 4.Για άμεση ανατροφοδότηση των μαθητών.
Οι εκπαιδευτικές τους επιδράσεις είναι ότι: 1.Το μάθημα γίνεται πιο ενδιαφέρον και ευχάριστο. 2. Οι επεξηγήσεις είναι πιο αποτελεσματικές. 3. Επαυξάνουν το κίνητρο για μάθηση. 4. Οι μαθητές μαθαίνουν πιο εύκολα και πιο γρήγορα.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ Στις μέρες μας είναι πλέον κοινή η διαπίστωση πως οι ραγδαίες εξελίξεις στον τομέα της τεχνολογίας έχουν επηρεάσει και θα συνεχίσουν να επηρεάζουν διάφορους τομείς της καθημερινότητάς μας. Παρακολουθώντας λοιπόν κανείς αυτά τα νέα δεδομένα καταλαβαίνει την αναγκαιότητα που υπάρχει για τεχνολογικό ‘αλφαβητισμό’ ακόμη και από τις πολύ μικρές ηλικίες. Σύμφωνα με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (1997) «…η εκπαίδευση στην πληροφορική θα πρέπει να προσφέρει στους σημερινούς μαθητές και αυριανούς πολίτες, όλες τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας.»
Καραχάλιου Αργυρώ Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών.
Γνωστικό αντικείμενο ή εργαλείο μάθησης; Τα τελευταία χρόνια, δεδομένης της εξέλιξης της τεχνολογίας και των προσπαθειών ένταξης καινοτομιών στην εκπαίδευση, πολλά προγράμματα σπουδών προσχολικής εκπαίδευσης στις ανεπτυγμένες κυρίως χώρες ενσωματώνουν στην προβληματική τους την χρήση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών (ΤΠΕ). Παράλληλα, από τη διεθνή βιβλιογραφία (εκτός ίσως από κάποιες εκθέσεις συντηρητικών κύκλων στις ΗΠΑ, τα πορίσματα των οποίων εδράζονται σε ιδεολογικά κυρίως επιχειρήματα και όχι σε ερευνητικά ευρήματα) προτάσσονται οι θετικές επιδράσεις των ΤΠΕ, όταν αυτές λειτουργούν συμπληρωματικά στις άλλες εκπαιδευτικές δραστηριότητες, στη μάθηση των μικρών παιδιών. Δεν πρόκειται δηλαδή για μια παιδαγωγική τάση που καθοδηγείται από τεχνοκρατικού τύπου παραδοχές (αν και αναντίρρητα υπάρχουν και τέτοιου τύπου επιδιώξεις καθότι το οικονομικό διακύβευμα της ένταξης των υπολογιστών στο σχολείο δεν είναι καθόλου αμελητέο), αλλά για έναν εκπαιδευτικό προσανατολισμό που έχει τις απαρχές του σε μια χειραφετική θεώρηση της υπολογιστικής τεχνολογίας, η οποία τίθεται στην υπηρεσία του μαθητή άλλοτε ως εργαλείο οικοδόμησης των γνώσεών του και άλλοτε ως διαμεσολαβητικό μέσο για κοινωνική αλληλεπίδραση και συνεργασία μεταξύ των μαθητών. Οι παιδαγωγικές έρευνες των τελευταίων χρόνων αναδεικνύουν - στην πλειονότητά τους - τις ΤΠΕ ως αποτελεσματικά εργαλεία διδασκαλίας και μάθησης στις χαμηλότερες βαθμίδες εκπαίδευσης (παιδιά από 3 έως και 8 ετών). Τα ερευνητικά δεδομένα συγκλίνουν στο ότι η σύγχρονη τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ώστε να υποβοηθήσει και να ενθαρρύνει την γνωστική ανάπτυξη και τη μάθηση παιδιών προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας. Κρίσιμη παράμετρος αποτελεί η ώσμωση της τεχνολογίας με τις σημαντικές ανάγκες των παιδιών πριν αυτή εισαχθεί στο μαθησιακό περιβάλλον. Κάτω από το πρίσμα αυτό, η ένταξη των ΤΠΕ στην προσχολική αγωγή εγγράφεται στα πλαίσια ενός συνεπούς σχεδίου που σχετίζεται με τους προς επίτευξη μαθησιακούς στόχους και την ακολουθούμενη παιδαγωγική προσέγγιση. Στο προσκήνιο της εκπαιδευτικής έρευνας φαίνεται να διαμορφώνεται ένα ευρύ πλαίσιο συναίνεσης για την ένταξη των ΤΠΕ σε παιδαγωγικές δραστηριότητες που αφορούν τα μικρά παιδιά. Αντίστοιχη προβληματική, στο θεσμικό κυρίως επίπεδο όχι όμως και στο επίπεδο της καθημερινής εκπαιδευτικής πρακτικής, εμφανίζεται την τελευταία τουλάχιστον δεκαετία και στη χώρα μας. Η προβληματική αυτή εγγράφεται στην προοπτική της ενσωμάτωσης των ΤΠΕ στη διδασκαλία και τη μάθηση και οδηγεί στην έκφραση μιας εκπαιδευτικής πολιτικής που άπτεται όλου του φάσματος της ελληνικής εκπαίδευσης (συμπεριλαμβανομένης της προσχολικής αγωγής). Πολλά είναι τα ερωτήματα που τίθενται στο πλαίσιο αυτό. Είναι η ελληνική προσχολική εκπαίδευση έτοιμη να ανταποκριθεί στη νέα πραγματικότητα; Ποιες αλλαγές φέρνουν οι ΤΠΕ στη δομή του προγράμματος του νηπιαγωγείου και γενικότερα στην εκπαιδευτική διαδικασία; Τι τύπου παιδαγωγικές δραστηριότητες μπορούν να ευνοηθούν στο πλαίσιο αυτό; Μπορούμε να θεωρήσουμε μια γενικευμένη εισαγωγή της χρήσης των ΤΠΕ από την προσχολική ηλικία; Στη βάση ποιών ψυχοπαιδαγωγικών προσεγγίσεων θεμελιώνεται μια τέτοια προοπτική; Ποια τα προβλήματα, οι περιορισμοί και τα σημαντικότερα εμπόδια που πρέπει να ληφθούν υπόψη στο σχεδιασμό ένταξης; Σε θεσμικό επίπεδο, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο με το Διαθεματικό Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών (ΔΕΠΠΣ) για το Νηπιαγωγείο (ΦΕΚ 1376, τ. Β' 18-10-2001, άρθρο 6), που εφαρμόζεται από το έτος 2005-2006, ασχολείται για πρώτη φορά με την Πληροφορική και τις ΤΠΕ στο Νηπιαγωγείο. Σύμφωνα με το ΔΕΠΠΣ, σκοπός της εισαγωγής της Πληροφορικής στο Νηπιαγωγείο είναι να εξοικειωθούν οι μαθητές και οι μαθήτριες με τις βασικές λειτουργίες του υπολογιστή και να έλθουν σε μια πρώτη επαφή με διάφορες χρήσεις του ως εποπτικού μέσου διδασκαλίας, ως γνωστικού - διερευνητικού εργαλείου και ως εργαλείου επικοινωνίας και αναζήτησης πληροφοριών στο πλαίσιο των καθημερινών σχολικών τους δραστηριοτήτων με τη χρήση κατάλληλου λογισμικού και ιδιαίτερα ανοικτού λογισμικού διερευνητικής μάθησης. Συνεπώς, ο σκοπός της πληροφορικής στο Νηπιαγωγείο αφορά δύο κύριους άξονες: α) τον πληροφορικό εγγραμματισμό των παιδιών (ανάπτυξη γνώσεων και δεξιοτήτων για τους υπολογιστές και την πληροφορική) και β) την ένταξη των ΤΠΕ στις διάφορες πτυχές της καθημερινής εκπαιδευτικής διαδικασίας (ο υπολογιστής ως εργαλείο διδασκαλίας και μάθησης στα διάφορα γνωστικά αντικείμενα). Και οι δύο άξονες, σύμφωνα με το ΔΕΠΠΣ, πρέπει να υλοποιούνται μέσα από καθημερινές και απόλυτα ενταγμένες στο αναλυτικό πρόγραμμα δραστηριότητες των νηπίων με τα σύγχρονα τεχνολογικά περιβάλλοντα. Το πνεύμα που διαπνέει τον σκοπό αυτό εγγράφεται μέσα σε ένα σύγχρονο ψυχοπαιδαγωγικό πλαίσιο αναφοράς, το οποίο αντιλαμβάνεται τις ΤΠΕ κυρίως ως εργαλείο στα χέρια του εκπαιδευτικού και των μαθητών για την ανάπτυξη γνώσεων και την οικοδόμηση ικανοτήτων σε όλο το εύρος του προγράμματος σπουδών. Υπάρχει όμως ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που να θέτει σε λειτουργία την υλοποίηση του παραπάνω σκοπού; Ποια βήματα έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια προς αυτή την κατεύθυνση; Αρκεί η καθιέρωση του «γνωστικού αντικειμένου της Πληροφορικής» ως ενός από τα πέντε βασικά γνωστικά αντικείμενα στο πρόγραμμα σπουδών του Νηπιαγωγείου (στο ίδιο επίπεδο με τη γλώσσα, τα μαθηματικά, τη μελέτη περιβάλλοντος και τη δημιουργία - έκφραση); Είναι προφανές ότι ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την ενσωμάτωση των ΤΠΕ στο πλαίσιο προγράμματος σπουδών της προσχολικής εκπαίδευσης πρέπει να διαμορφωθεί με βάση όλους τους συντελεστές που λαμβάνουν μέρος σε αυτό και το επηρεάζουν σε πολλαπλά επίπεδα. Πιο συγκεκριμένα, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι μαθητές (πώς μαθαίνουν με λογισμικά), οι εκπαιδευτικοί (πώς διδάσκουν με λογισμικά), τα αναλυτικά προγράμματα σπουδών (πώς ενσωματώνουν τα λογισμικά στην υλοποίησή τους), οι διδακτικές μεθοδολογίες (πώς μετασχηματίζονται με τη χρήση των ΤΠΕ) αλλά και το ευρύτερο κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο. Η προβληματική αυτή προσκρούει σε σημαντικές δυσκολίες αφού αφορά έναν χώρο με ελάχιστη εμπειρία, τουλάχιστον στην Ελλάδα, και προϋποθέτει δραστικές αλλαγές σε ευρύ φάσμα της εκπαιδευτικής διαδικασίας: καθορισμός σύγχρονου θεσμικού πλαισίου (το οποίο εν πολλοίς έχει ήδη καθοριστεί προς τη σωστή κατεύθυνση από το ΔΕΠΠΣ), προσαρμογή και αναδιατύπωση των αναλυτικών προγραμμάτων σπουδών των επιμέρους γνωστικών αντικειμένων (που όπως θα δούμε στη συνέχεια δεν βρίσκονται σε πλήρη αντιστοιχία με τον σκοπό του ΔΕΠΠΣ), ουσιαστική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στις παιδαγωγικές χρήσεις των ΤΠΕ και όχι απλώς μονόπλευρη τεχνολογική κατάρτιση στη χρήση των υπολογιστών (όπως κατά κύριο λόγο γίνεται μέχρι σήμερα), σύγχρονη υπολογιστική υποδομή που να καλύπτει όλα τα σχολεία σε επίπεδο τάξης (με την καθιέρωση της «γωνιάς του υπολογιστή») καθώς και ανάπτυξη (ή και προσαρμογή από άλλες γλώσσες) αναπτυξιακά κατάλληλου εκπαιδευτικού λογισμικού (λογισμικού ανοικτού τύπου που παρέχει σημαντικά περιθώρια αλληλεπίδρασης με τους μαθητές και έχει σχεδιαστεί με βάση σύγχρονες θεωρίες μάθησης). Προφανώς, μια σειρά από ζητήματα που άπτονται της θέσης των ΤΠΕ στην ελληνική προσχολική εκπαίδευση πρέπει να μελετηθούν με πιο διεξοδικά. Α) Προγράμματα Σπουδών: υπάρχει ολοκληρωμένο θεσμικό πλαίσιο ένταξης των ΤΠΕ στην ελληνική προσχολική αγωγή, το οποίο λαμβάνει υπόψη του τις σύγχρονες θεωρίες μάθησης και τους συνακόλουθους παιδαγωγικούς προβληματισμούς; Το ΔΕΠΠΣ, συνεπώς, ενσωματώνει πραγματικά τις ΤΠΕ στα επιμέρους γνωστικά αντικείμενα ή απλώς υποδεικνύει μια τέτοια κατεύθυνση, η οποία καθίσταται εν τέλει ανενεργή, αφού (βλέπε παρακάτω) τα επιμέρους Αναλυτικά Προγράμματα σπουδών έχουν άλλον προσανατολισμό; Ο προσδιορισμός των γενικών αρχών ένταξης των ΤΠΕ στους επιμέρους άξονες του Αναλυτικού Προγράμματος του Νηπιαγωγείου γίνεται υπό το πρίσμα της τεχνοκεντρικής προσέγγισης, της υιοθέτησης δηλαδή της διδασκαλίας ενός «αυτόνομου» γνωστικού αντικειμένου «Πληροφορικής» στο Νηπιαγωγείο, ή αντίθετα ακολουθεί την προοπτική της ολοκληρωμένης προσέγγισης, της εκπαιδευτικής δηλαδή προβληματικής που προβλέπει τη λειτουργική ενσωμάτωση της χρήσης των ΤΠΕ (αναδεικνύοντας την προστιθέμενη αξία που έχουν οι τεχνολογίες σε συγκεκριμένες πτυχές της μάθησης) στο πρόγραμμα σπουδών των διαφόρων γνωστικών αντικειμένων; Μια πρώτη ανάγνωση των αναλυτικών προγραμμάτων σπουδών των επιμέρους γνωστικών αντικειμένων του Νηπιαγωγείου, αφήνει δυστυχώς να διαφανεί η πρώτη κατεύθυνση: το «γνωστικό αντικείμενο της Πληροφορικής» στο Νηπιαγωγείο αναλώνεται κυρίως στην εκμάθηση εννοιών και δεξιοτήτων που αφορούν στη χρήση των υπολογιστών ενώ τα άλλα γνωστικά αντικείμενα κάνουν ελάχιστες ή μηδενικές αναφορές στην χρήση των υπολογιστών για την υλοποίηση των στόχων τους. Β) Επιμόρφωση: η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών προσχολικής αγωγής περιορίζεται σε μια μονομερή τεχνοκεντρική κατάρτιση ή περιλαμβάνει παιδαγωγικές και διδακτικές προεκτάσεις, γεγονός που θα συντελέσει και στην αλλαγή της αρνητικής στάσης πολλών εκπαιδευτικών απέναντι στις ΤΠΕ και στην εξάλειψη του φόβου αντικατάστασης του ρόλου τους από τον υπολογιστή; Αν και οι μέχρι τώρα επιμορφωτικές δράσεις για τους εν ενεργεία τουλάχιστον εκπαιδευτικούς είχαν έναν τεχνοκεντρικό προσανατολισμό φαίνεται ότι στο εγγύς μέλλον η έμφαση θα δοθεί κυρίως προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης των παιδαγωγικών ικανοτήτων χρήσης των ΤΠΕ. Γ) Εκπαιδευτικό λογισμικό: η υλοποίηση αναπτυξιακά κατάλληλου εκπαιδευτικού λογισμικού προσχολικής αγωγής (και η ανάπτυξη αντίστοιχων παιδαγωγικών σεναρίων και δραστηριοτήτων) λαμβάνει υπόψη της ένα σύγχρονο επιστημολογικό και ψυχοπαιδαγωγικό πλαίσιο αναφοράς ή καθοδηγείται απλώς από τις ανάγκες μιας εν δυνάμει εκπαιδευτικής «αγοράς»; Σήμερα, είναι πλέον ξεκάθαρο ότι η ανάπτυξη ποιοτικού εκπαιδευτικού λογισμικού συνιστά αποτέλεσμα σημαντικής διεπιστημονικής δραστηριότητας, στην οποία λαμβάνουν μέρος ειδικοί από πολλά γνωστικά αντικείμενα και ειδικότητες. Το εμπορικό εκπαιδευτικό λογισμικό, στην πλειονότητά του, δεν προκύπτει μέσα από τέτοιου τύπου διεργασίες (και δεν καλύπτει συνεπώς πραγματικά εκπαιδευτικά προβλήματα όπως αυτά αναδεικνύονται από την παιδαγωγική έρευνα και την έρευνα στη διδακτική των επιστημών), γεγονός που καθιστά αδήριτη την ανάγκη συγκεκριμένων παρεμβάσεων από τους εκπαιδευτικούς θεσμούς και την ακαδημαϊκή κοινότητα. Αντίθετα, ελπιδοφόρος φαίνεται να είναι ο δρόμος που ακολουθείται από τις ομάδες και τους φορείς που δραστηριοποιούνται στην περιοχή του ελεύθερου και του ανοικτού λογισμικού, όπου πολύ συχνά πλέον αναπτύσσονται εξαιρετικά ενδιαφέροντα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα με υπολογιστές. Δ) Εκπαιδευτική έρευνα: σε ποιο στάδιο βρίσκεται η έρευνα για την σχεδίαση εκπαιδευτικού λογισμικού, την εφαρμογή των ΤΠΕ σε πραγματικές συνθήκες τάξης και τη μελέτη της σημασίας του κοινωνικοπολιτισμικού και του θεσμικού πλαισίου ένταξης των ΤΠΕ στην ελληνική προσχολική αγωγή; Η αναδίφηση της σχετικά μικρής ελληνικής βιβλιογραφίας καταδεικνύει την ανάγκη διεύρυνσης των ερευνών που αφορούν στο πώς οικοδομούνται οι γνώσεις και οι εμπειρίες με τη χρήση υπολογιστών από παιδιά μικρής ηλικίας και η πρόοδος σε αυτόν τον τομέα δεν μπορεί να επιτευχθεί παρά μόνο μέσα από ένα διεπιστημονικό πλαίσιο αναφοράς. Δυστυχώς, στον τομέα αυτό (όπως και γενικότερα σε όλη την έρευνα που αφορά στην εκπαίδευση), η κρατική αρωγή εμφανίζεται αμελητέα ή και παντελώς απούσα. Βιβλιογραφία Κόμης, Β., Εισαγωγή στις εκπαιδευτικές εφαρμογές των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών, Εκδόσεις Νέων Τεχνολογιών, Αθήνα, 2004. Κόμης, Β., Εισαγωγή στη Διδακτική της Πληροφορικής, Εκδόσεις Κλειδάριθμος, Αθήνα, 2005. http://www.ecedu.upatras.gr/komis/
Η πληροφορική στην εκπαίδευση αποτελεί πια μια αναμφισβήτητη πραγματικότητα και με αυτό δεν εννοούμε τη χρήση ενός νέου εργαλείου από τον εκπαιδευτικό, αλλά την ανάπτυξη μιας νέας διάστασης της εκπαιδευτικής τεχνολογίας. Ο υπολογιστής μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εποπτικό μέσο διδασκαλίας σε όλα τα μαθήματα από τη Γλώσσα, τα Μαθηματικά μέχρι και τις Τέχνες. Σύμφωνα με τους Ράπτης Α. και Ράπτη Α. ο υπολογιστής αποτελεί ένα γνωστικό εργαλείο, που είναι αποτελεσματικό , όταν λειτουργεί σε σχέση με το θεσμικό και πολιτισμικό πλαίσιο του παιδαγωγικού περιβάλλοντος, από τη μία μεριά, και τη "γλώσσα" και τις αρχές της τεχνολογίας, από την άλλη. Οι υπολογιστές έγιναν περισσότερο δημοφιλείς με την χρησιμοποίηση της γλώσσας Logo ή «της γλώσσας της χελώνας», όπως ονομάστηκε. Ο Papert (1980), που τη δημιούργησε και την έκανε διάσημη, υποστηρίζει ότι η Logo οδηγεί στην ανάπτυξη της γενικής σκέψης των παιδιών, στην ικανότητά τους να λύνουν προβλήματα και στην απόκτηση μίας σειράς από βασικές έννοιες, υποστηρίζοντας πως χάρη στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, η επιστημονική γνώση μπορεί να ριζώσει στις προσωπικές γνώσεις και στα βιώματα του ατόμου. Επίσης, πληθώρα άλλων ερευνητών επιβεβαίωσαν με τις μελέτες τους, ότι οι νέες τεχνολογίες μπορούν να επιδράσουν θετικά και να βοηθήσουν σημαντικά στη μάθηση και τη διδασκαλία του συνόλου των σχολικών μαθημάτων (Mioduser et al. 2000, Fear & Hirschbuhl 1999, Kapa 1999). Με την εισαγωγή των υπολογιστών στην εκπαίδευση ο ρόλος του μαθητή έχει αλλάξει, καθώς ο υπολογιστής παίζει το ρόλο του υπομονετικού και αδαούς μαθητή στην υπηρεσία του παιδιού-δασκάλου (Ράπτης & Ράπτη 2002). Στο περιβάλλον αυτό το παιδί προγραμματίζει και τα σφάλματά του δε θεωρούνται λανθασμένες απαντήσεις, αλλά απροσδόκητες εκβάσεις, που μπορούν να αξιοποιηθούν σε κάποια άλλη στιγμή. Με τον τρόπο αυτό, η διαδικασία της διόρθωσης είναι μέρος της κατανόηση και της δημιουργίας. Σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη για να διαπιστωθεί ποιες είναι οι απόψεις των νηπιαγωγών για τη χρήση του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο οι νηπιαγωγοί συμφωνούν σχεδόν απόλυτα, πως ο υπολογιστής μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο Νηπιαγωγείο κυρίως για α) εκτέλεση διοικητικών εργασιών β) δημιουργία εποπτικού και διδακτικού υλικού και γ) καταγραφή στοιχείων που αφορούν την αξιολόγηση εξέλιξης του κάθε παιδιού. Όσον αφορά την προετοιμασία και το σχεδιασμό της διδασκαλίας στο Νηπιαγωγείο, συμφωνούν ότι μπορεί να πραγματοποιηθούν με τη βοήθεια υπολογιστή. Ωστόσο, οι περισσότεροι νηπιαγωγοί εξέφρασαν άγνοια για την διεξαγωγή της διδασκαλίας με τη βοήθεια υπολογιστή στο Νηπιαγωγείο. Έτσι διαπιστώνουμε, ότι οι νηπιαγωγοί κυριαρχούνται από την γενική αίσθηση πως μπορούν να χρησιμοποιούν τον υπολογιστή μόνο οι ενήλικες για δικές τους δραστηριότητες, και όχι τα μικρά παιδιά. Το σκεπτικό αυτό ενισχύεται και από την άγνοια, που εξέφρασαν για την διεξαγωγή της διδασκαλίας με τη βοήθεια υπολογιστή στο Νηπιαγωγείο, γιατί η ενέργεια αυτή εμπλέκει τα παιδιά του Νηπιαγωγείου σε δραστηριότητες σχετικές με τους υπολογιστές. Τα αποτελέσματα της παρούσης έρευνας στο σημείο αυτό βρίσκονται σε συμφωνία με τα αποτελέσματα παρόμοιων ερευνών, που σύμφωνα με αυτές οι εκπαιδευτικοί έχουν άγνοια για τη χρήση των υπολογιστών στα σχολεία Παράλληλα όμως, οι περισσότεροι νηπιαγωγοί θεωρούν τον υπολογιστή ως ένα μηχάνημα με πολλές δυνατότητες, που μπορεί διεξάγει πολύπλοκες και σύνθετες εργασίες, όπως η καταγραφή στοιχείων, που αφορούν την αξιολόγηση εξέλιξης του κάθε παιδιού και η δημιουργία εποπτικού και διδακτικού υλικού. . Η γνώση των δυνατοτήτων του υπολογιστή από τους νηπιαγωγούς, ίσως να δικαιολογείται από την πολύπλευρη πληροφόρηση που κατακλύζει τον σύγχρονο άνθρωπο και την επικρατούσα αντίληψη ότι «ο υπολογιστής μπορεί να τα κάνει όλα» (Ράπτης & Ράπτη 2002). Παρά τούτο, όμως, τίθενται ερωτήματα για το κατά πόσο αποτελεσματικές είναι οι σπουδές σχετικά με τους υπολογιστές σε ιδιωτικά και δημόσια κέντρα εκπαίδευσης, για τη διδασκαλία του μαθήματος της Πληροφορικής στα Παιδαγωγικά Τμήματα Νηπιαγωγών και στις διάφορες μορφές της επιμόρφωσής τους. Είναι προφανές, ότι η ποιοτική αναβάθμιση των ανωτέρω θα ενισχύσει τις θετικές απόψεις των νηπιαγωγών για τις ποικίλες δυνατότητες χρήσης του υπολογιστή στο Νηπιαγωγείο, ιδιαίτερα δε για τις δυνατότητες χρήσης του στη διδακτική πράξη, και όχι μόνο στη γραμματειακή υποστήριξη. www.etpe.gr/extras/download.php?type=proceed&id=888
Διδασκαλία της Πληροφορικής στο Νηπιαγωγείο: Παραδείγματα δραστηριοτήτων Α. Τζαβάρα Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Πανεπιστήμιο Πατρών tzavara@upatras.gr Περίληψη Η εργασία αυτή αποτελεί μία έρευνα πεδίου στόχος της οποίας είναι να παρουσιάσει τη μεθοδολογία σχεδίασης και υλοποίησης καθώς και την αξιολόγηση μίας σειράς δραστηριοτήτων που έλαβαν χώρα σε νηπιαγωγείο της Καρπάθου με σκοπό την εκπαίδευση παιδιών προσχολικής ηλικίας στο γνωστικό αντικείμενο της Πληροφορικής. Λέξεις - κλειδιά: Αναλυτικά Προγράμματα, Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών, Σχεδιασμός δραστηριοτήτων, Αξιολόγηση Abstract This paper is a field research, the aim of which is to present the planning and implementation methodology as well as the evaluation of a series of educational activities that took place in a kindergarten in Karpathos for pre-school age children in the cognitive field of Informatics. Keywords: School Programs (curriculum), Technologies of Information and Communications, Planning of activities, Evaluation 1. Εισαγωγή Στις μέρες μας είναι πλέον κοινή η διαπίστωση πως οι ραγδαίες εξελίξεις στον τομέα της τεχνολογίας έχουν επηρεάσει και θα συνεχίσουν να επηρεάζουν διάφορους τομείς της καθημερινότητάς μας. Παρακολουθώντας λοιπόν κανείς αυτά τα νέα δεδομένα καταλαβαίνει την αναγκαιότητα που υπάρχει για τεχνολογικό ‘αλφαβητισμό’ ακόμη και από τις πολύ μικρές ηλικίες. Σύμφωνα με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (1997) «…η εκπαίδευση στην πληροφορική θα πρέπει να προσφέρει στους σημερινούς μαθητές και αυριανούς πολίτες, όλες τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας.» Επιπροσθέτως, από διεθνείς έρευνες (Haughland & Wright, 1997, Tsitouridou & Vryzas, 2001) προκύπτει πως η εισαγωγή του υπολογιστή στην προσχολική εκπαίδευση έχει θετικά αποτελέσματα όσον αφορά στην εκμάθηση διαφόρων γνωστικών αντικειμένων. Το παιδί σ’ αυτήν την ηλικία γνωρίζει και υιοθετεί καθετί καινούργιο με ταχύτατους ρυθμούς και μ’ αυτόν τον τρόπο μπαίνουν οι βάσεις για οτιδήποτε μελλοντικό. Στο πλαίσιο αυτό, οι υπολογιστές έχουν θέση στην προσχολική εκπαίδευση, ενώ σύμφωνα και με το Αναλυτικό Πρόγραμμα (ΔΕΠΠΣ, 2001) οι μικροί μαθητές πρέπει να έρχονται σε επαφή με τη χρήση του ώστε να 4ο Πανελλήνιο 572 Συνέδριο Διδακτική της Πληροφορικής δημιουργούνται τα θεμέλια για την περαιτέρω γνώση και εξοικείωση με τις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών (ΤΠΕ). 2. Αναλυτικό Πρόγραμμα Προσχολικής Εκπαίδευσης και Ηλεκτρονικός Υπολογιστής Με τη σύνταξη του νέου Διαθεματικού Ενιαίου Πλαισίου Προγράμματος Σπουδών ΔΕΠΠΣ (2001) η εισαγωγή του μαθήματος της Πληροφορικής στο Αναλυτικό Πρόγραμμα του Nηπιαγωγείου είναι πλέον γεγονός και για τη χώρα μας. Σύμφωνα λοιπόν με αυτό: «Σκοπός της εισαγωγής της Πληροφορικής στο Νηπιαγωγείο και στο Δημοτικό Σχολείο είναι να εξοικειωθούν οι μαθητές και οι μαθήτριες με τις βασικές λειτουργίες του υπολογιστή». Ο μαθητής καλείται να μάθει να αναγνωρίζει τις βασικές μονάδες του υπολογιστή, να αντιλαμβάνεται τη χρησιμότητά του αλλά και να μάθει να αναπτύσσει ομαδικές δραστηριότητες γύρω από τον υπολογιστή μέσα από το παιχνίδι μ’ αυτόν. Αυτήν ακριβώς την προσπάθεια εισαγωγής νέων αντικειμένων και μεθοδολογικών προσεγγίσεων στην προσχολική εκπαίδευση έρχεται να ολοκληρώσει η συγγραφή του Οδηγού της Νηπιαγωγού με έμφαση στα δημιουργικά περιβάλλοντα μάθησης (Δαφέρμου κ.α., 2006). Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, αν ο υπολογιστής αξιοποιηθεί σε κατάλληλα οργανωμένο μαθησιακό περιβάλλον, μπορεί να ενισχύσει την ανάπτυξη αλληλεπιδράσεων μεταξύ των παιδιών, την κοινωνικοποίησή τους, την ευελιξία της σκέψης, τη δημιουργικότητά τους καθώς και την ανάπτυξη της ικανότητάς τους για επίλυση προβλημάτων. 3. Σχεδιάζοντας δραστηριότητες για τη διδασκαλία της Πληροφορικής στο νηπιαγωγείο Σύμφωνα με το ΔΕΠΠΣ και τον Οδηγό της Νηπιαγωγού, δύο νέες μεθοδολογικές προσεγγίσεις έχουν εισαχθεί στον τρόπο με τον οποίο η νηπιαγωγός καλείται να σχεδιάσει δραστηριότητες, η θεματική προσέγγιση και τα σχέδια εργασίας. Σύμφωνα με τις νέες αυτές προσεγγίσεις η μάθηση στηρίζεται στον πειραματισμό και την ανακάλυψη της γνώσης από το μέρος των παιδιών, οι δράσεις αναπτύσσονται με βάση τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες τους και ουσιαστικά όλο αυτό πραγματοποιείται μέσα από μία ολιστική αντίληψη της γνώσης όπου πλέον ο κατακερματισμός της σε ξεχωριστά γνωστικά αντικείμενα είναι παρελθόν (Κουτσουβάνου, 2004). Με βάση τα προαναφερθέντα στοιχεία αλλά και προτάσεις για το σχεδιασμό δραστηριοτήτων για τον υπολογιστή που προκύπτουν από τη σχετική βιβλιογραφία (Κόμης, 2002, Παπανδρέου & Βελλοπούλου, 2000), συντάχθηκε μία σειρά δραστηριοτήτων που έλαβαν χώρα σε μονοθέσιο νηπιαγωγείο με 6 παιδιά στο Μεσοχώρι Καρπάθου κατά το σχολικό έτος 2006 – 2007 με στόχο την ανάδυση των Εισηγήσεις Ενεργών Εκπαιδευτικών και Νέων Ερευνητών 573 αναπαραστάσεων των μικρών παιδιών για τον υπολογιστή, τη γνωριμία τους με τις βασικές λειτουργίες αλλά και την αναγνώρισή του ως χρήσιμου εργαλείου για την επίτευξη διαφόρων εργασιών. 3.1 Περιγραφή δραστηριοτήτων 1) Αντικείμενο: Συζήτηση μέσα στην τάξη με τα παιδιά για τον Η/Υ, Σκοπός: Η ανίχνευση και καταγραφή των παραστάσεων των παιδιών για τον Η/Υ και τα επιμέρους τμήματά του, Διάρκεια: 20 λεπτά, Διαδικασία: Η νηπιαγωγός απευθύνει στα παιδιά μία σειρά ερωτήσεων που έχει ετοιμάσει με στόχο τη σκιαγράφηση των ιδεών τους για τον Η/Υ και την περαιτέρω οργάνωση της γωνιάς του με τα παιδιά Στους πίνακες που ακολουθούν (Πίνακας 1, Πίνακας 2) φαίνονται συγκεντρωμένες οι ερωτήσεις και οι αντίστοιχες απαντήσεις των παιδιών. Πίνακας 1: αναγνώριση του Η/Υ Ξέρει τι είναι; Το έχει χρησιμοποιήσει; Γιατί; Μαρία-Ελένη ΝΑΙ ΟΧΙ - Μανώλης ΝΑΙ (έχει στο σπίτι) ΝΑΙ Πρόγραμμα ζωγραφικής Ευγενία ΝΑΙ (έχει στο σπίτι laptop) ΝΑΙ Παιχνίδια Σοφία ΝΑΙ (έχει στο μαγαζί του μπαμπά) ΟΧΙ - Ευδοξία ΝΑΙ (έχει σπίτι) ΝΑΙ Πρόγραμμα ζωγραφικής Γιάννης ΝΑΙ (είναι ένα παιχνίδι-έχει Η/Υ/παιχνίδι στο σπίτι) ΝΑΙ Παιχνίδια Πίνακας 2: αναγνώριση των επιμέρους τμημάτων του Η/Υ Οθόνη Ποντίκι Πληκτρολόγιο Κεντρική μονάδα Εκτυπωτής Ηχεία Μαρία- Ελένη ΝΑΙ (είναι τηλεόραση) ΝΑΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ Μανώλης ΝΑΙ ΝΑΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΝΑΙ ΝΑΙ Ευγενία ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ (έχει πάνω γράμματα και αριθμούς) ΟΧΙ ΝΑΙ ΝΑΙ Σοφία ΝΑΙ (είναι τηλεόραση) ΝΑΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ Ευδοξία ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ (πατάω κουμπάκια και βλέπω στην οθόνη) ΟΧΙ ΝΑΙ ΝΑΙ Γιάννης ΝΑΙ (είναι κομμάτι από το παιχνίδι) ΝΑΙ ΝΑΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ 4ο Πανελλήνιο 574 Συνέδριο Διδακτική της Πληροφορικής 2) Αντικείμενο: Παρουσίαση του Η/Υ και των περιφερειακών συσκευών, Σκοπός: Η γνωριμία των παιδιών με τον Η/Υ, η αναγνώριση των επιμέρους τμημάτων του, των περιφερειακές συσκευών και του τρόπου σύνδεσής τους, Διάρκεια: 20 λεπτά, Διαδικασία: Η νηπιαγωγός μέσα από μία σειρά ερωτήσεων ενθαρρύνει τα παιδιά να γνωρίσουν τον Η/Υ, να αναγνωρίσουν τα επιμέρους τμήματά του μέσα από προσωπική ενασχόληση καθώς και τη χρησιμότητά τους. Οι ερωτήσεις σχεδιάστηκαν με βάση τα παραδείγματα που αναφέρονται στον Οδηγό της Νηπιαγωγού και αφορούσαν σε υποθέσεις σχετικά με τα ονόματα των συσκευών, σε παρότρυνση παιδιών για την παρατήρηση των συνδέσεων μεταξύ Η/Υ και των συσκευών του, σε παρατήρηση πληκτρολογίου, επισήμανση των ήχων εκκίνησης και παρατήρηση των αλλαγών που συμβαίνουν στην οθόνη με την μετακίνηση του ποντικιού ή το πάτημα πλήκτρων. 3) Αντικείμενο: Καταγραφή των ονομάτων των συσκευών του Η/Υ και αντιγραφή αυτών από τα παιδιά, Σκοπός: Η καταγραφή των ονομάτων της κάθε συσκευής του Η/Υ σε καρτέλες και η αντιστοίχηση αυτών με τις ανάλογες συσκευές, Διάρκεια: 40 λεπτά, Διαδικασία: Η νηπιαγωγός γράφει σε καρτέλες των ονόματα των τμημάτων του Η/Υ (οθόνη, πληκτρολόγιο, κεντρική μονάδα, ποντίκι, εκτυπωτής, ηχεία) και μαζί με τα παιδιά προσπαθούν να τα διαβάσουν. Στη συνέχεια τοποθετείται από τα παιδιά κάθε καρτέλα πάνω στην αντίστοιχη συσκευή και τα ίδια καλούνται να αντιγράψουν ένα ένα τα ονόματα σε ένα φύλλο χαρτί. Τα χαρτιά αυτά αναρτώνται στον πίνακα που βρίσκεται παραπλεύρως του Η/Υ. 4) Αντικείμενο: Κατασκευή του δικού μας Η/Υ, Σκοπός: Να διακρίνουν και να αναγνωρίσουν τα τμήματα του Η/Υ με βάση τα εξωτερικά χαρακτηριστικά τους, Διάρκεια: 60 λεπτά, Διαδικασία: Η νηπιαγωγός έχει ζητήσει από τα παιδιά να φέρουν στην τάξη άδεια κουτιά στο σχήμα και στο μέγεθος που τα ίδια νομίζουν ότι αναλογούν στα τμήματα του Η/Υ (κουτιά από παπούτσια, ρολά από χαρτί κουζίνας, σπάγκος, κουμπιά κτλ.). Αφού συγκεντρωθεί το υλικό, τα παιδιά καλούνται να βάψουν και να ετοιμάσουν τα κουτιά με τέτοιο τρόπο ώστε να σχηματίσουν έναν Η/Υ. Επιπλέον, ο σπάγκος χρησιμοποιείται από τα ίδια και με τη βοήθεια πάντα της νηπιαγωγού για τη σύνδεση των επιμέρους τμημάτων. 5) Αντικείμενο: Χρήση του προγράμματος WordPad για την καταγραφή των ονομάτων τους, Σκοπός: Να αντιληφθούν τα παιδιά τη δυνατότητα γραφής πέρα από τον παραδοσιακό τρόπο, τη χρησιμότητα του Η/Υ ως καθημερινού εργαλείου, τον εντοπισμό των γραμμάτων στο πληκτρολόγιο, την εκμάθηση των βασικών εργαλείων του προγράμματος, τη διαδικασία της εκτύπωσης, Διάρκεια: 20 λεπτά (για κάθε παιδί), Διαδικασία: Η νηπιαγωγός παρουσιάζει τα βασικά εργαλεία του WordPad και αναφέρεται στη χρησιμότητα του προγράμματος. Έπειτα, κάθε παιδί καλείται να εντοπίσει στο πληκτρολόγιο τα γράμματα του ονόματός του, όπως αυτό αναγράφεται στην καρτέλα του και να το πληκτρολογήσει. Επιπλέον πρέπει να αλλάξει το μέγεθος και το χρώμα των γραμματοσειράς που έχει επιλεχθεί. Στο τέλος, εκτυπώνονται όλα τα ονόματα και αναρτώνται στον πίνακα της γωνιάς. Όπως φαίνεται και στον Εισηγήσεις Ενεργών Εκπαιδευτικών και Νέων Ερευνητών 575 ακόλουθο πίνακα δύο παιδιά πληκτρολόγησαν το όνομα και το επίθετό τους χωρίς να κοιτάζουν την καρτέλα τους, ένα κοριτσάκι έγραψε από μόνο του το όνομα του και το επίθετο με αντιγραφή ενώ τα υπόλοιπα αντέγραψαν και μάλιστα μερικά, ιδιαιτέρα το επίθετό τους, με μεγάλη δυσκολία (Πίνακας 3). Όπως φάνηκε από τη δραστηριότητα η πλειοψηφία των παιδιών βρίσκει πιο εύκολα τα φωνήεντα κυρίως το Α και το Ο ενώ μπερδεύουν το Ν με το Ζ και το Μ με το Σ. Μεγάλη επίσης δυσκολία παρατηρήθηκε στην επιλογή του ονόματος για μορφοποίηση από την πλειοψηφία των παιδιών μόνο δύο παιδιά το κατάφεραν αμέσως. Πίνακας 3: χρήση του WordPad Όνομα Επίθετο Μαρία – Ελένη Αντιγραφή από την καρτέλα Αντιγραφή από την καρτέλα (με μεγάλη δυσκολία) Μανώλης Αντιγραφή από την καρτέλα Αντιγραφή από την καρτέλα Ευγενία Το έγραψε μόνη της Αντιγραφή από την καρτέλα Σοφία Το έγραψε μόνη της Το έγραψε μόνη της Ευδοξία Το έγραψε μόνη της Το έγραψε μόνη της Γιάννης Αντιγραφή από την καρτέλα Αντιγραφή από την καρτέλα (με μεγάλη δυσκολία) 6) Αντικείμενο: Γνωριμία με το πρόγραμμα ζωγραφικής MSPaint, Σκοπός: Να αντιληφθούν τα παιδιά τη δυνατότητα ζωγραφικής πέρα από τον παραδοσιακό τρόπο, τη χρησιμότητα του Η/Υ ως καθημερινού εργαλείου, τη διαδικασία της εκτύπωσης, Διάρκεια: 20 λεπτά (για κάθε παιδί), Διαδικασία: Η νηπιαγωγός παρουσιάζει τα βασικά εργαλεία του προγράμματος ζωγραφικής MSPaint και στη συνέχεια κάθε παιδί ζωγραφίζει το δικό του έργο και το εκτυπώνει. Οι ζωγραφιές αναρτώνται στον πίνακα της γωνιάς. 4. Συμπεράσματα Σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά του ΔΕΠΠΣ και του Οδηγού της Νηπιαγωγού η αξιολόγηση είναι ουσιαστικά το τελικό βήμα στον προγραμματισμό οποιασδήποτε δραστηριότητας. Είναι η φάση κατά την οποία μας δίνεται η ευκαιρία για αναστοχασμό, για επαναπροσδιορισμό και για βελτίωση. Έτσι και στην παρούσα εργασία, η αξιολόγηση της προσπάθειας των παιδιών του νηπιαγωγείου για την εκπόνηση των προσχεδιασμένων δραστηριοτήτων έγινε σε δύο φάσεις: η πρώτη αφορούσε στην ολοκλήρωση καθεμιάς και η δεύτερη σε μία τελική δραστηριότητα - παρουσίαση των εργασιών τους. Συγκεκριμένα η νηπιαγωγός με το πέρας της εκάστοτε δραστηριότητας κρατούσε σημειώσεις όπου και αναφέρονταν η πορεία του κάθε παιδιού και γενικότερα σχόλια για την όλη διαδικασία. Επιπροσθέτως, οργανώθηκε δραστηριότητα με σκοπό την ανίχνευση και επισήμανση των αλλαγών που πιθανότατα σημειώθηκαν με την εφαρμογή των δράσεων που προαναφέρθηκαν. Συγκεκριμένα ζητήθηκε από τα παιδιά να ζωγραφίσουν τον δικό τους υπολογιστή και να τον παρουσιάσουν στους συμμαθητές τους. Σε όλες τις ζωγραφιές γίνεται 4ο Πανελλήνιο 576 Συνέδριο Διδακτική της Πληροφορικής αντιληπτό πως τα παιδιά μιλούν για ένα μηχάνημα που αποτελείται από επιμέρους συσκευές οι οποίες ενώνονται μεταξύ τους μέσω της κεντρικής μονάδας. Η συγκεκριμένη συνεπώς έρευνα δείχνει πως ο υπολογιστής μπορεί να εισέλθει στο χώρο των γωνιών του νηπιαγωγείου και να συμβάλλει σε όλα αυτά που προαναφέρθηκαν μέσα από το ΔΕΠΠΣ και τον Οδηγό της Νηπιαγωγού. Πρόκειται για ένα εργαλείο που μας παρέχει τη δυνατότητα να διευρυνθούν οι τρόποι προσέγγισης των μαθησιακών επιδιώξεων και που μέσα από μία σειρά αναπτυξιακά κατάλληλων δραστηριοτήτων, το παιδί οδηγείται, με παιγνιώδη τρόπο, σε έναν συστηματικό τρόπο σκέψης που προϋποθέτει την ενεργή συμμετοχή, τον πειραματισμό και την σε βάθος παρατήρηση. Βιβλιογραφία Haughland, W.S. & Wright, L.J., (1997). Young children and technology: A world of discovery, U.S.A. Tsitouridou, M., & Vryzas, K. (2001). Early Childhood Education Students’ Attitudes towards Information Technology, Themes in Education, 2 (4) 425-443. Δαφέρμου, Χ., Κουλούρη, Π. & Μπασαγιάννη, Ε. (2006). Οδηγός Νηπιαγωγού, Εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί, Δημιουργικά περιβάλλοντα μάθησης, ΥΠΕΠΘ, εκδ.: ΟΕΔΒ, Αθήνα. Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών (2001) Κόμης, Β. (2003). Παιδαγωγικές Δραστηριότητες με (και για) Υπολογιστές στην Προσχολική και την Πρώτη Σχολική Ηλικία, Πανεπιστημιακές παραδόσεις, Πάτρα. Κουτσουβάνου, Ε. (2004). Προγράμματα προσχολικής εκπαίδευσης και η διαθεματική διδακτική προσέγγιση, εκδ.: Οδυσσέας (Γ΄ έκδοση), Αθήνα. Παπανδρέου, Μ., Βελλοπούλου, Α. (2000). Εκπαιδευτικές δραστηριότητες για την εξοικείωση παιδιών με τη χρήση και λειτουργία του υπολογιστή, Κονδύλη, Μ. (επιμέλεια), εκδ.: Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (1997). Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών Πληροφορικής, Αθήνα
ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙ-ΣΤΩΝ
της ΆΣΠΑΣ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
ΝΗΠΙΑΓΩΓΟΥ
Ο προσωπικός ηλεκτρονικός υπολογιστής (personal computer) είναι ένα παρεξηγημένο εργαλείο από το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Άλλοι τον αντιμετωπίζουν με δέος, άλλοι με φόβο, άλλοι τον θεωρούν εντελώς απρόσιτο εργαλείο, άλλοι τον θεωρούν εντελώς άχρηστο και άλλοι δεν μπορούν να ζή-σουν χωρίς αυτόν. Τι είναι όμως ο ηλεκτρονικός υπολογιστής; Δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα ακόμα μηχάνημα, που κατασκεύασε ο άνθρωπος, όπως και τόσες άλλες μηχανές, οι οποίες κάνουν ευκολότερη ή δυσκολότερη την καθημερινή μας ζωή. Η ωφέλεια ή η βλάβη, που προξενείτε από τη χρήση του, εξαρτάται απο-κλειστικά από τη χρήση, που θα τον κάνουμε εμείς, όπως άλλωστε συμβαίνει με όλες τις μηχανές. Κάποτε η εκπαίδευση με τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών γινόταν μόνον για τους αστροναύτες ή για τους πιλότους των πολεμικών αεροσκαφών και η χρήση τους στο σπίτι περιοριζόταν μόνον στο να παίζουν μικροί ή μεγά-λοι διάφορα παιχνίδια. Σήμερα τα πράγματα έχουν αισθητά αλλάξει. Οι ηλε-κτρονικοί υπολογιστές μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τον κατάλληλα εκ-παιδευμένο εκπαιδευτικό προσωπικό ή από τον κατάλληλα ενημερωμένο γο-νέα, για να μάθουν σε παιδιά από τριών ως έξι ετών, για παράδειγμα τις πρώ-τες πράξεις της αριθμητικής ή τις πρώτες τους λέξεις. Μπορούν να χρησιμο-ποιηθούν και σε μεγαλύτερες ηλικίες, για να διδάξουν στα παιδιά αριθμητική, φυσική, χημεία, γεωμετρία, ξένες γλώσσες να οξύνουν το πνεύμα και να τα ψυ-χαγωγήσουν. Όσον αφορά τα μικρά παιδιά και ιδιαίτερα τα παιδιά προσχολική ηλικίας, ο περισσότερος κόσμος προβληματίζεται ιδιαίτερα, για το αν θα πρέπει να έρ-χονται σε επαφή ή όχι με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και τι συνέπειες μπορεί αυτό να έχει στην υγειά τους. Έρευνες ειδικών έχουν αποδείξει, ότι όσο κακό κάνει το να κάθετε προσηλωμένο το παιδί με τις ώρες μπροστά στην τηλεόρα-ση, άλλο τόσο κακό μπορεί να κάνει και η προσήλωση στην οθόνη του υπολο-γιστή. Όσον αφορά την ακτινοβολία της οθόνης και την επίδραση, που μπορεί να έχει αυτή στο παιδί, οι νέες οθόνες χαμηλής ακτινοβολίας και τα ειδικά φίλ-τρα προστασίας έρχονται για να μειώσουν τον κίνδυνο. Επιστημονικές έρευνες πάντως δεν έχουν αποδείξει, ότι η έκθεση μπροστά στην οθόνη του υπολογι-στή μπορεί να συνδυάζει κίνδυνους για την υγεία. Πιο υπαρκτός πάντως είναι ο κίνδυνος να πάθει το παιδί σκολίωση, αν δεν κάθεται σωστά μπροστά στον υπολογιστή. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί προβληματίζονται επίσης σε τι ηλικία, θα πρέπει να δώσουν πρόσβαση ή να αρχίσουν να εκπαιδεύουν στη χρήση ηλε-κτρονικών υπολογιστών τους νεοσσούς τους. Τα σύγχρονα εκπαιδευτικά προγράμματα εισάγουν τη διδασκαλία των η-λεκτρονικών υπολογιστών στα παιδιά προσχολικής ηλικίας ήδη από την ηλι-κία των τριών ετών. Στις περισσότερες προηγμένες χώρες υπάρχουν ηλεκτρο-νικοί υπολογιστές ακόμα και στις αίθουσες των νηπιαγωγεία και των παιδι-κών σταθμών. Ακολουθώντας αυτό το πρωτοποριακό και φιλόδοξο πρόγραμμα φέρνου-με, στο Νηπιαγωγείο - Παιδικό Σταθμό της κας Άσπας Καράτζιου, τα παιδιά της προσχολική ηλικίας σε επαφή με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και δι-δάσκουμε μέσα από εξειδικευμένα προγράμματα προσχολικής αγωγής προα-νάγνωση, προγραφή, προμαθηματικά, μουσική, ιστορία, κυκλοφοριακή αγω-γή, αγγλικά, σχέδιο, ζωγραφική και πολλά άλλα σε παιδιά από τριών ως έξι ετών. Χρησιμοποιούμε έτσι τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές ώστε, να αποτε-λέσουν βασικό εργαλείο προσχολικής εκπαίδευσης και ανάπτυξης των δεξιο-τήτων των παιδιών. Πριν από μερικά χρόνια η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή ως εκπαι-δευτικού εργαλείου ήταν πολύ μικρότερη σε σύγκριση με σήμερα. Αιτία της αλλαγής είναι οι ραγδαίες εξελίξεις που γίνονται στον τομέα αυτό καθώς και η παρουσία στην αγορά όλων και περισσότερων προγραμμάτων, που βοηθούν στη γενικότερη ή ειδικότερη μάθηση. Ο υπολογιστής δεν ήρθε για να αντικαταστήσει τα πάντα στη ζωή μας, αλ-λά για να εξελίξει και να προσφέρει εναλλακτικές λύσεις σε κάθε δραστηριότη-τα. Μπορεί να γίνει δάσκαλος, φίλος, καλή παρέα αλλά και πάθος ή εργαλείο παράνομων πράξεων. Είναι ένα εργαλείο, όπως όλα όσα έχει εφεύρει ο άν-θρωπος. Η χρησιμότητά του εξαρτάται από τη χρήση του. Ως εκπαιδευτικό ερ-γαλείο, είναι μια λύση, η οποία μπορεί να προσφέρει ουσιαστικά σε κάθε ηλι-κία. Πάντως είτε μικρό είτε μεγάλο είναι το παιδί καλό είναι να υπάρχει η επί-βλεψη και η καθοδήγηση του δασκάλου ή του γονέα. Σε λίγα χρόνια οι υπολογιστές θα μπούνε σε κάθε σχολική αίθουσα ακόμα και στα νηπιαγωγεία. Θα είναι τόσο κοινοί στα σχολεία και στα σπίτια μας, όπως και η τηλεόραση και δεν θα γεννάτε θέμα, για το αν θα πρέπει να χρησι-μοποιούνται ή όχι από τα παιδιά. Δεν έχετε το δικαίωμα να αφήσετε τα παιδιά σας απροετοίμαστα μπροστά στη νέα πραγματικότητα, που ξεδιπλώνετε μπροστά μας.
Οι Αναπαραστάσεις των Παιδιών της Προσχολικής Ηλικίας για τους Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές
Περίληψη Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να αναλυθούν και να μελετηθούν οι αναπαραστάσεις και οι στάσεις των παιδιών της προσχολικής ηλικίας για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Με δεδομένη την έντονη πρόθεση της Πολιτείας να εξοπλιστούν τα νηπιαγωγεία και δημοτικά σχολεία με ηλεκτρονικούς υπολογιστές στα χρόνια που θα ακολουθήσουν, μέσα στα πλαίσια της προσπάθειας της εξοικείωσης της νέας γενιάς με την τεχνολογία, γίνεται επιτακτική η ανάγκη ερευνητικών προσπαθειών που θα διερευνήσουν τις ιδέες και τις αναπαραστάσεις των ίδιων των μαθητών για να έχει επιτυχή έκβαση η συγκεκριμένη καινοτομία. Η γνώση των αναπαραστάσεων των παιδιών και του τρόπου λειτουργίας τους, μπορεί να βοηθήσει στο σχεδιασμό της εκπαιδευτικής διαδικασίας, τόσο ως προς τις χρήσεις των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην εκπαίδευση όσο και των παιδαγωγικών μεθόδων που θα χρησιμοποιηθούν για την μετάδοση των γνώσεων. Δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 125 παιδιά προσχολικής ηλικίας από νηπιαγωγεία της Θεσσαλονίκης (που διέθεταν ή όχι ηλεκτρονικό υπολογιστή). Οι συνεντεύξεις βασίστηκαν σε ένα δομημένο ερωτηματολόγιο που αποτελούνταν από κλειστές και ανοικτές ερωτήσεις, οι οποίες διερευνούσαν τις αναπαραστάσεις των παιδιών για τη χρήση- εφαρμογές και τη λειτουργία του ηλεκτρονικού υπολογιστή, τις στάσεις και το νοητικό μοντέλο τους για αυτόν. Διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά διέθεταν αρκετά μεγάλη εμπειρία και πλούσιες αναπαραστάσεις για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, τη χρήση και τους χρήστες τους. Τα μοντέλα τους για τη λειτουργία των ηλεκτρονικών υπολογιστών, αποδείχθηκαν περιορισμένα ενώ δόθηκαν σε μεγάλο ποσοστό και ανιμιστικές απαντήσεις, όπου αποδίδονταν στους υπολογιστές ανθρώπινες ιδιότητες και χαρακτηριστικά. Έδειξαν, επίσης, θετική στάση απέναντι στη χρησιμοποίηση του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια φάνηκε να έρχονται πρώτα στις προτιμήσεις των παιδιών κατά τη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, επομένως, ως εργαλείο που –όπως αποδείχτηκε- ενθουσιάζει τα παιδιά, μπορεί να αποτελέσει σημαντικό βοήθημα στα χέρια του εκπαιδευτικού για μια αποτελεσματικότερη διδασκαλία.
Θεωρητικό Πλαίσιο
Εσωτερικές και Εξωτερικές Αναπαραστάσεις Οι εσωτερικές αναπαραστάσεις διακρίνονται από την πλευρά της γνωστικής ψυχολογίας σε αναπαραστάσεις των γνώσεων (δομές αποθηκευμένες στη μακροπρόθεσμη μνήμη) (Κόμης, 1997). Είναι πιθανοί νοητικοί σχηματισμοί που οικοδομούν τα άτομα στην προσπάθειά τους να κατανοήσουν τον κόσμο και έχουν ως στόχο να καταστήσουν παρόν (συμβολικά) αυτό που είναι απόν (Κόκκοτας, 1997:22). Από την πλευρά της κοινωνικής ψυχολογίας μπορούν να θεωρηθούν ως «κοινωνικές γνώσεις» (Κόμης, 1997) . Πρόκειται για έναν ιδιαίτερο τρόπο γνώσης, ένα οργανωμένο corpus γνώσεων που ανήκει ειδικά σε μια κοινωνία και δεν μπορεί να αναχθεί σε καμιά άλλη (Moscovici, 1999:48), του οποίου η λειτουργία αποσκοπεί στη διαμόρφωση συμπεριφορών και στην επικοινωνία μεταξύ των ατόμων (Moscovici, 1999:28). Πρόκειται για μια ψυχική δραστηριότητα που μαζί με άλλες βοηθά τους ανθρώπους, γιατί καθιστά την πραγματικότητα φυσική και κοινωνική, κατανοήσιμη (Moscovici, 1999:30). Οι εξωτερικές αναπαραστάσεις αναφέρονται στη δημιουργία εξωτερικών συμβολικών φορέων (σύμβολα, διαγράμματα), που έχουν στόχο την εξωτερική αναπαράσταση μιας μαθηματικής πραγματικότητας (Μάρκου & Γαγάτσης, 2001:325). H έvνοια της αναπαράστασης είναι πρωταρχική στη γνωστική ψυχολογία, αλλά παραμένει αρκετά αμφιλεγόμενη και ασαφής (Κόμης, 1997). Παρατηρείται μεγάλη αφθονία όρων, οι οποίοι χρησιμοποιούνται από τους ψυχολόγους για τον χαρακτηρισμό της αναπαράστασης των εννοιών και των εννοιολογικών δομών: προτασιακές αναπαραστάσεις, νοητικές εικόνες, νοητικά μοντέλα, νευρωνικά δίκτυα (Βοσνιάδου, 1998). Η χρήση διαφορετικών όρων όμως δεν υποδηλώνει και ριζικά διαφορετικές θεωρητικές αντιμετωπίσεις (Κουλαϊδής, 2002).
Αναπαραστάσεις και Εισαγωγή Ηλεκτρονικών Υπολογιστών στην Εκπαίδευση Τα παιδιά καθώς αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται δημιουργούν τις αναπαραστάσεις τους. Στον σημερινό κόσμο, όπως έχει διαμορφωθεί, αναπόφευκτα οι μαθητές έρχονται σε επαφή με τους υπολογιστές και με τις υπηρεσίες που προσφέρουν στον άνθρωπο είτε στο σχολείο είτε στην καθημερινή τους ζωή. Οι υπολογιστές εισβάλλουν στα σπίτια με ταχύτερο ρυθμό από αυτόν που εισάγονται στα σχολεία, ένα στα τρία ελληνόπουλα διαθέτουν ηλεκτρονικό υπολογιστή στο σπίτι (Vryzas & Tsitouridou, 2002: 10, 14). Είναι γεγονός ότι τα παιδιά και ιδιαίτερα αρκετά νήπια γνωρίζουν για την ύπαρξη των υπολογιστών είτε επειδή υπάρχει υπολογιστής στο σπίτι τους είτε σε αντίθετη περίπτωση τον βλέπουν στην τηλεόραση και στα περιοδικά ή επειδή τον παρατηρούν στο σουπερμάρκετ, στην τράπεζα και στις διάφορες υπηρεσίες. Πολλά από αυτά γνωρίζουν καλά τον τρόπο λειτουργίας του, ενώ είναι πολύ πρόθυμα να μάθουν περισσότερα (Παγγέ, 2000). Είναι φυσικό τα παιδιά να θέλουν να χρησιμοποιούν τις μηχανές όλων των ειδών- αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις νέες τεχνολογίες- γιατί το γεγονός αυτό οδηγεί σε ένα «μεγάλωμα» που συνοδεύεται από θετικές εικόνες (Cook & Finlayson, 1999). Επίσης ολοένα αυξάνεται η αναγνώριση του ρόλου που παίζουν οι γονείς στην προετοιμασία του παιδιού τους για τη συμμετοχή του στον ψηφιακό αιώνα (Vryzas & Tsitouridou, 2002α). Η αναπαράσταση καταλαμβάνει κυρίαρχη θέση στην εκπαίδευση γιατί, σύμφωνα με τον Develay (1992, στο Κόμης, 1997) μπορεί να θεωρηθεί ως ένα επεξηγηματικό σύστημα που οφείλει να κατανοηθεί και να αναλυθεί είτε σαν εμπόδιο για ξεπέρασμα είτε σαν σημείο όπου μπορούμε να στηριχτούμε για να “προσεγγίσουμε” την έννοια. Τα νοητικά μοντέλα που σχηματίζουν τα παιδιά έχουν ισχύ προβλεπτική και επεξηγηματική. Μπορούν να αποτελέσουν εκείνους τους διαμεσολαβητικούς μηχανισμούς που θα συμβάλλουν στην αναθεώρηση των υπαρχουσών θεωριών και στην οικοδόμηση καινούριων (Βοσνιάδου, 2004). H μελέτη λοιπόν των αναπαραστάσεων των μαθητών για τους υπολογιστές κατέχει πρωταρχική θέση όταν πρόκειται για την εισαγωγή των παιδιών στις νέες τεχνολογίες της πληροφορικής. Κάτι τέτοιο μπορεί να μας επιτρέψει να σκεφτούμε με διαφορετικό τρόπο τη χρήση των τεχνολογικών μέσων και των συνακόλουθων παιδαγωγικών μεθόδων καθώς και τις διαδικασίες της μετάδοσης των γνώσεων (Κόμης, 1997). Ωστόσο αποτελούν ένα πεδίο έρευνας πολύ λίγο διερευνημένο. Ελάχιστοι είναι οι ερευνητές, που έχουν ασχοληθεί με το τι καταλαβαίνουν τα μικρά παιδιά από τους Η/Υ (Mullan στο Ρούσσος, 1996, Fairbrother στο Ρούσσος, 1996, Ηughes, Brackenridge & Macleod 1987 , Ρούσσος 1996). Κάποιες έρευνες μελέτησαν τις αναπαραστάσεις των μαθητών δημοτικών σχολείων γύρω από τους υπολογιστές και τις νέες τεχνολογίες της πληροφόρησης (Κόλλιας, Μαργετουσάκη, Κόμης και Γουμενάκης, 2000, Κόμης, 1993). Ενώ περισσότερες είναι αυτές που ασχολήθηκαν με μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Τσιτουρίδου και Βρύζας 2001, Κουμούσης και Σπηλιωτοπούλου 1999, Κρεμμυδάς και Σπηλιωτοπούλου 1999, Κολλαρά, Κανελλόπουλος και Σπηλιωτοπούλου (2000), Γρηγοριάδου και Κανίδης (2004). Μέσα στο πλαίσιο, λοιπόν, που αναπτύχθηκε παραπάνω, επιχειρήθηκε η διεξαγωγή μιας έρευνας με σκοπό να διερευνηθούν οι αναπαραστάσεις των παιδιών του νηπιαγωγείου για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Πιο συγκεκριμένα επιδιώχθηκε η διερεύνηση: 1. της εμπειρίας των παιδιών από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και των αναπαραστάσεών τους για τη λειτουργία, τις εφαρμογές τους και τα μέρη που τους απαρτίζουν, 2. των στάσεων των παιδιών απέναντι στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές (δηλαδή, του ενθουσιασμού τους στην ιδέα της απόκτησης ηλεκτρονικού υπολογιστή, των πεποιθήσεων και επιθυμιών για τη χρήση του υπολογιστή στο σπίτι και στο σχολείο, των αισθημάτων που τους προκαλεί η χρήση του και των τυχόν δυσκολιών που αντιμετωπίζουν κατά την ενασχόλησή τους μαζί του), αντικατοπτρίζοντας την άποψη της κοινωνικής ψυχολογίας για τη χρήση του όρου στάση αντί αναπαράστασης, 3. των νοητικών μοντέλων που κατασκευάζουν τα παιδιά για τη λειτουργία των υπολογιστών. Ο όρος νοητικό μοντέλο χρησιμοποιήθηκε για τον χαρακτηρισμό των αναπαραστάσεων των παιδιών για τη λειτουργία των ηλεκτρονικών υπολογιστών, η έννοια του οποίου έχει χρησιμοποιηθεί με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Στην συγκεκριμένη περίπτωση χρησιμοποιείται με την έννοια της αναλογικής αναπαράστασης, δηλαδή, του είδους της νοητικής αναπαράστασης που αποτελεί ανάλογο αυτού που αναπαριστά. Τέλος επιδιώχθηκε να εξεταστεί ο βαθμός που το φύλο, το κοινωνικομορφωτικό επίπεδο της οικογένειας των παιδιών, η ύπαρξη ηλεκτρονικού υπολογιστή στο σπίτι και η πρόσβαση στο διαδίκτυο επηρεάζει τις εμπειρίες, στάσεις και νοητικά μοντέλα των παιδιών. Γενική υπόθεση από την οποία ξεκίνησε η έρευνα ήταν ότι τα παιδιά της συγκεκριμένης έρευνας είναι πιο έμπειρα και διαθέτουν αρκετά πλούσιες αναπαραστάσεις γύρω από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, τις εφαρμογές και τους χρήστες τους, σε σύγκριση με τα δείγματα προηγούμενων ερευνών (Ηughes, et al., 1987 • Ρούσσος, 1996). Είναι γεγονός ότι τα σημερινά παιδιά, αυτά τουλάχιστον που προέρχονται από προνομιούχες κοινωνικές τάξεις, ζουν μέσα σε πλούσιο τεχνολογικά περιβάλλον. Βλέπουν τηλεόραση, μπορούν να χρησιμοποιούν την συσκευή του video, τις αριθμομηχανές και να παίζουν βιντεοπαιχνίδια. Η αγορά ενός υπολογιστή στο σπίτι έρχεται απλά να προσθέσει μια συσκευή στις ήδη υπάρχουσες (Vryzas & Tsitouridou, 2002: 10). Ειδικότερα υποθέτουμε ότι: Όλα τα παιδιά θα δείχνουν θετική στάση απέναντι στον υπολογιστή και θα θεωρούν ότι είναι εύκολος στη χρήση, χωρίς να παρουσιάζει αισθήματα δυσκολίας, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία (Cristensen, 1998• Ηughes, et al., 1987• Kόμης, 1997• Ρούσσος, 1996 •Turkle, 1984). Τα παιδιά θα έχουν περιορισμένα νοητικά μοντέλα για τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και οι ανιμιστικές απαντήσεις που θα δίνουν, θα αυξάνονται σε συνάρτηση με την εμπειρία (Ηughes, et al., 1987 • Ρούσσος, 1996).
Μεθοδολογία Δείγμα της Έρευνας Η έρευνα βασίστηκε σε τυχαίο δείγμα από 125 παιδιά προσχολικής ηλικίας (5-6 χρόνων), από τα οποία τα 59 ήταν αγόρια και τα 66 κορίτσια. Τα 116 παιδιά φοιτούσαν σε δημόσια νηπιαγωγεία της Ανατολικής και Δυτικής Θεσσαλονίκης και τα 9 σε ιδιωτικά νηπιαγωγεία της Ανατολικής Θεσσαλονίκης. Από αυτά τα 66 φοιτούσαν σε νηπιαγωγεία όπου υπήρχε Η/Υ, ενώ τα 59 σε νηπιαγωγεία χωρίς Η/Υ. Όσον αφορά τον τόπο διαμονής, τα 81 διέμεναν στην Ανατολική Θεσσαλονίκη και τα 44 στη Δυτική.
Πίνακας 1 Δείγμα της έρευνας Συχνότητες και ποσοστά ως προς το φύλο
ΦΥΛΟ ΑΡΙΘΜΟΣ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΩΝ ΠΟΣΟΣΤΑ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑΣ
ΑΓΟΡΙΑ 59 47,2%
ΚΟΡΙΤΣΙΑ 66 52,8%
ΣΥΝΟΛΟ 125 100,0%
Πίνακας 2 Δείγμα της έρευνας Συχνότητες και ποσοστά για τη φοίτηση σε νηπιαγωγεία με ή χωρίς η/υ
ΥΠΑΡΞΗ Η/Υ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΡΙΘΜΟΣ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΩΝ ΠΟΣΟΣΤΑ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑΣ ΦΟΙΤΗΣΗ ΣΕ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΕ Η/Υ 66 52,8% ΦΟΙΤΗΣΗ ΣΕ ΣΧΟΛΕΙΟ ΧΩΡΙΣ Η/Υ 59 47,2%
ΣΥΝΟΛΟ 125 100,0%
Εργαλείο της έρευνας Όλα τα παιδιά εξετάστηκαν με ατομική συνέντευξη στο χώρο όπου βρισκόταν το γραφείο των Νηπιαγωγείων. Οι συνεντεύξεις βασίστηκαν σε δομημένο ερωτηματολόγιο. Με γνώμονα τους στόχους της έρευνας διαμορφώθηκαν οι κύριοι άξονες του ερωτηματολογίου που στηρίχτηκε αρκετά πάνω σε ερωτηματολόγιο που εξέτασε την εμπειρία των παιδιών από τους υπολογιστές, τις στάσεις των παιδιών απέναντι στους υπολογιστές, τα στερεότυπα του φύλου, το νοητικό μοντέλο των παιδιών για τον υπολογιστή και τις δυσκολίες των παιδιών με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές (Ρούσσος, 1996) και πήρε την τελική του μορφή ύστερα από πιλοτική έρευνα ώστε να εντοπιστούν εγκαίρως πιθανά προβλήματα. Αποτελούνταν από κλειστές και ανοιχτές ερωτήσεις που οργανώθηκαν σε 3 ενότητες. Η πρώτη ενότητα διερευνούσε την εμπειρία και τις αναπαραστάσεις γύρω από τη χρήση – εφαρμογές και λειτουργία του Η/Υ. Η δεύτερη ενότητα αφορούσε τις στάσεις των παιδιών απέναντι στους Η/Υ. Πιο συγκεκριμένα εξετάστηκε ο ενθουσιασμός που δείχνει το άτομο για απόκτηση Η/Υ, τα αισθήματα που του προκαλεί η χρήση του Η/Υ και το αίσθημα δυσκολίας που αντιμετωπίζει στη χρήση του Η/Υ. Η τρίτη ενότητα κατέγραφε το νοητικό μοντέλο των παιδιών για τους Η/Υ. Στο τέλος του ερωτηματολογίου καταγράφονταν η ηλικία του παιδιού και το επάγγελμα των γονέων, πληροφορίες που δίνονταν από τη νηπιαγωγό. Τα δεδομένα της έρευνας που προέκυψαν τόσο μετά την κωδικοποίηση των απαντήσεων στις ανοιχτές ερωτήσεις, όσο και από τις κλειστές ερωτήσεις, υποβλήθηκαν σε στατιστική επεξεργασία η οποία περιλάμβανε την περιγραφική εξέταση συχνοτήτων και ποσοστών των μεταβλητών και την εφαρμογή της παραγοντικής ανάλυσης σε κύριες συνιστώσες. Τέλος, διερευνήθηκε η σχέση των παραγόντων που προέκυψαν από την παραγοντική ανάλυση και των μεταβλητών που αφορούσαν τα ατομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά των υποκειμένων, με πολλαπλή σύγκριση στην Anova. Επιπλέον η ανάλυση δεδομένων στηρίχτηκε στη συσχέτιση και εξάρτηση ή ανεξαρτησία των μεταβλητών.
Αποτελέσματα Τα παιδιά που συμμετείχαν στη συγκεκριμένη έρευνα είχαν αρκετά μεγάλη εμπειρία από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, καθώς η πλειοψηφία των παιδιών είχε χρησιμοποιήσει ηλεκτρονικό υπολογιστή είτε στο σχολείο, που φοιτούσε (52%) είτε στο σπίτι (57,6%), ενώ σε μικρότερο ποσοστό (20,3%) στο σπίτι κάποιου φίλου ή συγγενή. Πολύ μικρό ποσοστό παιδιών (22%) βρέθηκε ότι δεν είχε χρησιμοποιήσει ποτέ Η/Υ. Η αναγνώριση των μερών του υπολογιστή μέσα από εικόνες που δόθηκαν στα παιδιά καθώς και τα σχέδια των παιδιών αποτελούν μια επιπλέον μαρτυρία της μεγάλης εμπειρίας τους από τους υπολογιστές. Χαρακτηριστικό είναι ότι το 72,8% του δείγματος αναγνώρισε τρία και περισσότερα μέρη του υπολογιστή και το 70,4% ζωγράφισε δύο και περισσότερα μέρη. Αντίθετα, διαπιστώνεται ότι μικρή είναι η εμπειρία των παιδιών στη χρήση του διαδικτύου και του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Η συντριπτική πλειοψηφία (84%) και (90,4%) αντίστοιχα δεν γνώριζε τις παραπάνω λειτουργίες, ενώ μικρό είναι το ποσοστό των παιδιών που έδωσε ικανοποιητικές απαντήσεις. Τα παιδιά διέθεταν αναπαραστάσεις αρκετά πλούσιες γύρω από τους υπολογιστές, τις εφαρμογές και τους χρήστες τους. Διαπιστώνεται να υπερτερεί η χρήση του υπολογιστή για παιχνίδια (59,2% στο σχολείο και 46,4% στο σπίτι) και στη συνέχεια ακολουθούν σε μικρότερα ποσοστά η γραφή και η ζωγραφική. Η ίδια εικόνα παρουσιάζεται και στις χρήσεις του υπολογιστή τόσο από τα παιδιά που υπήρχε Η/Υ στο σπίτι τους όσο και από τους οικείους τους. Η εικόνα αυτή δεν αλλάζει για τη χρήση του υπολογιστή από τα παιδιά στο σχολείο. Αναφορικά με τους χρήστες του Η/Υ, ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών αναφέρθηκε γενικά και αόριστα στους μεγάλους και στους ανθρώπους (45,6%), ενώ ένα μικρότερο (26,4%) ποσοστό έδωσε περισσότερες διευκρινίσεις (αυτοί που δουλεύουν σε γραφεία, που πουλάνε αυτοκίνητα και κινητά, οι οδοντίατροι, οι λογιστές, οι δικηγόροι κ.λ.π.) και αντανακλά την προσωπική εμπειρία των παιδιών (χρήση υπολογιστών σε διάφορα καταστήματα) ή τις πληροφορίες που λαμβάνουν καθημερινά από έντυπα, διαφημίσεις κ.λ.π. Τα παιδιά δείχνουν θετική στάση απέναντι στους υπολογιστές, χωρίς να νιώθουν αισθήματα δυσκολίας στη χρήση του. Η πλειοψηφία των παιδιών (96,8%) δηλώνει τόσο προσωπική ευχαρίστηση από τη χρήση των υπολογιστών όσο και ευχαρίστηση των γονιών τους από αυτήν τους την ενασχόληση (78,9%). Μεγάλη είναι η επιθυμία απόκτησης Η/Υ. Το 96% του δείγματος δήλωσε ότι ήθελε ένα δικό του υπολογιστή στο σπίτι και το 88,8% δήλωσε ότι ήθελε ηλεκτρονικό υπολογιστή στο σχολείο ή περισσότερους υπολογιστές, στην περίπτωση που υπήρχε Η/Υ στο σχολείο. Η πλειοψηφία του δείγματος (95,3%) δήλωσε ευχαριστημένο από τον υπολογιστή κυρίως γιατί μπορεί «να παίζει παιχνίδια» και «γιατί του αρέσει πολύ, καθώς έχει ωραία πράγματα». Επίσης ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό (60,8%) έδειξε να θεωρεί εύκολη τη χρήση του υπολογιστή ενώ το ποσοστό μειώνεται στην ερώτηση για την πιθανή κούραση που δημιουργεί η χρήση του υπολογιστή (52,3%). Τα παιδιά φάνηκε να διαθέτουν περιορισμένα νοητικά μοντέλα για τους υπολογιστές. Το 69,6% του δείγματος δήλωσε άγνοια ως προς το τι είναι ο η/υ, ενώ τα υπόλοιπα παιδιά περιορίστηκαν είτε στις χρήσεις του η/υ («κάτι με το οποίο παίζεις, γράφεις, πας σε ένα γραφείο και έρχεται ένας πελάτης και γράφεις») είτε σε μια εξωτερική περιγραφή του η/υ («κάτι τετράγωνο και κουμπιά που τα πατάμε και κάτι άλλο που βλέπουμε»). Δεν δόθηκε καμιά συγκροτημένη απάντηση. Οι ανιμιστικές απαντήσεις των παιδιών δεν αυξάνονται σε συνάρτηση με την εμπειρία. Το 54,4% του δείγματος έδωσε ανιμιστικές απαντήσεις καθώς διέθετε την αναπαράσταση του υπολογιστή ως μιας μηχανής με ανθρώπινες ιδιότητες ενώ το 45,6% δεν απάντησε ανιμιστικά αφού διέθετε την αναπαράσταση όπου ο υπολογιστής δεν είναι άνθρωπος, είναι ψεύτικος, χωρίς ανθρώπινες ικανότητες και συναισθήματα. Πολλά παιδιά αποδίδουν στον υπολογιστή, συναισθήματα (αγάπης και χαράς). Τα μοντέλα αυτά δεν φάνηκε να επηρεάζονται από παράγοντες όπως η εμπειρία στη χρήση του υπολογιστή, το φύλο, η ηλικία, το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο της οικογένειας και ο τόπος διαμονής. Από τη στατιστική επεξεργασία δεν φάνηκε να υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στην εμπειρία (χρήση του υπολογιστή στο σπίτι, χρήση του υπολογιστή στο σχολείο) και στις αναπαραστάσεις- νοητικά μοντέλα των παιδιών για τους η/υ.
Πίνακας 3 Τα νοητικά μοντέλα των παιδιών
Νοητικά Μοντέλα Αριθμός Υποκειμένων Ποσοστά Συχνότητας Ο Η/Υ είναι ψεύτικος, δεν είναι ζωντανός δεν διαθέτει ανθρώπινες ιδιότητες
57
45,6% Ο Η/Υ είναι μηχανή αλλά διαθέτει ανθρώπινες ιδιότητες
68
54,4% Σύνολο 125 100%
Συμπεράσματα - Συζήτηση Από την ανάλυση των αποτελεσμάτων προκύπτει ότι τα παιδιά που συμμετείχαν στη συγκεκριμένη έρευνα είχαν αρκετά μεγάλη εμπειρία από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, εύρημα που επαληθεύει την γενική υπόθεση της έρευνας. Στο σημείο αυτό τα αποτελέσματα της έρευνάς μας όχι μόνο συμφωνούν με αυτά άλλων ερευνών (Hughes, 1987 • Κόμης, 1994 • Ρούσσος, 1996 • Παγγέ, 2000), αλλά ξεπερνούν τα ποσοστά που αναφέρθηκαν σ’ αυτές, γεγονός αναμενόμενο καθώς οι έρευνες αυτές πραγματοποιήθηκαν πριν από αρκετά χρόνια και από τότε έχει σημειωθεί ραγδαία «εισβολή» των υπολογιστών στα σπίτια και στη ζωή μας. Διαπιστώθηκε μέσα από τη στατιστική επεξεργασία ότι δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε αγόρια και κορίτσια σχετικά με την εμπειρία με τον η/υ, εύρημα που συμφωνεί με άλλες έρευνες (Hughes, 1987). Μια άλλη σημαντική παρατήρηση που μπορεί να εξαχθεί από τα ευρήματα της έρευνας και επαληθεύει και αυτή με τη σειρά της την γενική υπόθεση της έρευνάς μας, είναι ότι τα παιδιά που συμμετείχαν σ’ αυτή διαθέτουν αναπαραστάσεις αρκετά πλούσιες γύρω από τους υπολογιστές, τις εφαρμογές και τους χρήστες τους. Διαπιστώθηκε μέσα από τις απαντήσεις που δόθηκαν ότι υπερτερεί η χρήση του υπολογιστή για παιχνίδια και στη συνέχεια ακολουθούν σε μικρότερα ποσοστά η γραφή και η ζωγραφική. Η κατάσταση αυτή δηλώνει ότι η εξοικείωση των παιδιών με τους η/υ γίνεται μέσα από ψυχαγωγικά παιχνίδια ή από προγράμματα ζωγραφικής. Στο σημείο αυτό συμφωνούμε με τα ευρήματα άλλων ερευνών (Vryzas & Tsitouridou, 2002 • Friedric, 1983, βλέπε στο Ανθουλιάς, 1985) στο ότι οι νεαροί μαθητές χρησιμοποιούν τον υπολογιστή στο σπίτι για να παίζουν παιχνίδια. Ο υπολογιστής – παιγνίδι, επομένως, είναι διαρκώς παρών και κυριαρχεί στο σύστημα αναπαραστάσεων των παιδιών. Eίναι μια μηχανή με την οποία μπορεί να παίξει η πλειοψηφία των παιδιών είτε στο σπίτι είτε στο σχολείο. Αναφορικά με τους χρήστες του η/υ, οι απαντήσεις που δίνουν τα παιδιά αντανακλούν την προσωπική τους εμπειρία (χρήση υπολογιστών σε διάφορα καταστήματα) ή οι πληροφορίες που λαμβάνουν καθημερινά από έντυπα, διαφημίσεις κ.λ.π. Από τα δεδομένα της έρευνας επαληθεύεται και η δεύτερη υπόθεση μας: τα παιδιά δείχνουν θετική στάση απέναντι στους υπολογιστές, χωρίς να νιώθουν αισθήματα δυσκολίας στη χρήση του, όπως έχει βρεθεί και σε άλλες έρευνες (Hughes, 1987 • Ρούσσος, 1996). Η πλειοψηφία των παιδιών δηλώνει τόσο προσωπική ευχαρίστηση από τη χρήση των υπολογιστών όσο και ευχαρίστηση των γονιών τους από αυτήν τους την ενασχόληση, εύρημα που συμφωνεί με άλλες έρευνες γύρω από τις προσδοκίες των γονέων και τη θετική τους διάθεση για το ρόλο των υπολογιστών στον εκπαιδευτικό τομέα (Vryzas & Tsitouridou, 2002a). Επίσης ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό (60,8%) έδειξε να θεωρεί εύκολη τη χρήση του υπολογιστή, εύρημα που συμφωνεί με αυτά άλλων ερευνών (Ρούσσος, 1996 • Κόμης, 1997 • Κόλλια, Μαργετουσάκη, Κόμη & Γουμενάκη, 2000) και αποδεικνύει την ύπαρξη μιας αναπαράστασης του υπολογιστή ως εργαλείου που είναι εύκολο στη χρήση. Φαίνεται ότι τα παιδιά αντίθετα με τους ενήλικες, αισθάνονται πολύ άνετα μπροστά στη μηχανή, αισθάνονται ένα αίσθημα κυριαρχίας, καθώς έχουν γεννηθεί και εξοικειωθεί με τις νέες τεχνολογίες. Πρέπει να αναφερθεί ότι όπως παρατηρήθηκε από τις συχνότητες, διπλάσιος αριθμός κοριτσιών σε σχέση με τα αγόρια θεώρησε την εκμάθηση του υπολογιστή εύκολη υπόθεση. Το εύρημα αυτό δεν συμφωνεί με άλλα ευρήματα, σύμφωνα με τα οποία, τα κορίτσια έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση για τις ικανότητές τους (Γεωργακάκης & Πολυδωρίδου-Κοντογιαννοπούλου, βλέπε Κάτσικας & Καββαδίας, 1996) ή με ευρήματα που αναφέρουν ότι τα αγόρια δεν δείχνουν μεγαλύτερη τεχνοφοβία από τα κορίτσια (Brosnan, 1998, βλέπε Τσιτουρίδου & Βρύζας, 2001:402). Είναι ενδιαφέρον ότι, όπως φάνηκε από την στατιστική ανάλυση, ο τόπος διαμονής των παιδιών καθώς και το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο της οικογένειας τους, επιδρά σημαντικά στην εμπειρία και στις στάσεις που έχουν για τους η/υ. Έτσι το σχολείο πρέπει να έρθει αντιμέτωπο με το πρόβλημα των ανισοτήτων, «ανισότητες με όρους πρόσβασης στην πληροφορική τεχνολογία, που έχουν την τάση να διευρύνονται παρά να μειώνονται» (Τσιτουρίδου & Βρύζας, 2001:401). Όσον αφορά τα νοητικά μοντέλα, η τρίτη υπόθεση επαληθεύεται ως προς το πρώτο μέρος, ότι, δηλαδή, τα παιδιά διαθέτουν περιορισμένα νοητικά μοντέλα για τους υπολογιστές. Το δεύτερο μέρος της υπόθεσης, ότι, δηλαδή, οι ανιμιστικές απαντήσεις των παιδιών θα αυξάνονται σε συνάρτηση με την εμπειρία, δεν επαληθεύεται. Έχει παρατηρηθεί ότι τα παιδιά αποδίδουν στους υπολογιστές χαρακτήρα με έντονες ανθρωπομορφικές επιρροές και ότι καταλογίζουν στους υπολογιστές ιδιότητες των ζώντων οργανισμών (Κόμης, 1997). Τα παιδιά του σήμερα σύμφωνα με την Turkle (1984) πιστεύουν ότι οι μηχανές είναι έξυπνες και συνειδητές, αλλά όχι ζωντανές. Διαπιστώνουμε, λοιπόν, και εμείς από την ανάλυση των δεδομένων ότι το 54,4% του δείγματος έδωσε ανιμιστικές απαντήσεις καθώς διέθετε την αναπαράσταση του υπολογιστή ως μιας μηχανής με ανθρώπινες ιδιότητες ενώ το 45,6% δεν απάντησε ανιμιστικά αφού διέθετε την αναπαράσταση όπου ο υπολογιστής δεν είναι άνθρωπος, είναι ψεύτικος, χωρίς ανθρώπινες ικανότητες και συναισθήματα. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι στο μοντέλο με τις ανιμιστικές απαντήσεις πολλά παιδιά αποδίδουν στον υπολογιστή, συναισθήματα (αγάπης και χαράς), γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με άλλα ευρήματα, όπου οι υπολογιστές έχουν ψυχολογία, δηλαδή, είναι έξυπνοι αλλά δεν έχουν συναισθήματα, δεν αγαπούν, δεν μισούν (Turkle, 1984). Τα μοντέλα αυτά όμως δεν φάνηκε να επηρεάζονται από παράγοντες όπως η εμπειρία στη χρήση του υπολογιστή, το φύλο, η ηλικία, το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο της οικογένειας και ο τόπος διαμονής. Εν κατακλείδι πρέπει να τονιστεί η θετική στάση που έδειξαν τα παιδιά απέναντι στη χρησιμοποίηση του η/υ. Ο υπολογιστής αποτελεί ένα εργαλείο που ενθουσιάζει τα παιδιά και ως τέτοιο μπορεί να αποτελέσει σημαντικό βοήθημα για τον εκπαιδευτικό, που θα μετατρέψει τη μαθησιακή διαδικασία σε παιχνίδι, και θα κάνει αποτελεσματικότερη τη διδασκαλία.
Βιβλιογραφία
Ανθουλιάς, Τ. (1985). (επιμ). Παιδιά και Computers. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές στην εκπαίδευση. Αθήνα: Gutenberg. Βοσνιάδου, Σ. (1998). Γνωσιακή Ψυχολογία. Ψυχολογικές Μελέτες και Δοκίμια. Αθήνα: Gutenberg. Βοσνιάδου, Σ. (2004). Ο ρόλος των Νοητικών Μοντέλων στην ανάπτυξη εννοιών. Στο www. c.s.phs.uod.gr/e//staff/vosniadou/Development_gr.pdf. [προσπελάστηκε στις 8/5/2004]. Βρύζας, Κ & Τσιτουρίδου, Μ. (2002). Τα παιδιά και οι έφηβοι απέναντι στα «παλιά» και τα «νέα» μέσα. Στο Δημητρακοπούλου, Α (επιμ.). 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο: Οι τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας στην εκπαίδευση. (Πρακτικά, σελ.107-118). Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Ρόδος. Καστανιώτης. Christensen, R. (1998). Effect of technology integration education on the attitudes of teachers and their students. Doctoral dissertation, University of North Texas, Denton. Γρηγοριάδου, Μ & Κανίδης, Ε. (2004). Αντιλήψεις των μαθητών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σχετικά με την οργάνωση και τη λειτουργία της μνήμης των υπολογιστών. Στο Http://www. E-yliko.sch.gr/epimorf/plir/RhodesArt.pdf. [Προσπελάστηκε στις 13/1/2004]. Hughes M., Brackenridge, A., & Macleod, H. (1987). Children’s ideas about computers. In J. Rutkowska, & C. Crook (Eds), Computers cognition and Development. Wiley. Κάτσικας, Χ & Καββαδίας, Γ. (1996). Η ελληνική εκπαίδευση στον ορίζοντα του 2000. Εκπαιδευτικοί, Μαθητές και Σχολική πραγματικότητα. Αθήνα:Gutenberg. Κόκκοτας, Π. (1997). Σύγχρονες προσεγγίσεις στη διδασκαλία των φυσικών επιστημών. Η εποικοδομητική προσέγγιση της μάθησης. Αθήνα Κολλάρα, Μ, Κανελλόπουλος, Δ & Σπηλιωτοπούλου, Β. (2000). Νοητικά μοντέλα μαθητών και δίκτυα υπολογιστών: Η περίπτωση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Κόλλιας, Α., Μαργετουσάκη, Α., Κόμης.,Β., Γουμενάκης, Γ. (2000). Αναπαραστάσεις μαθητών Του δηµοτικού για τις νέες τεχνολογίες όπως αναδύονται από τη χρήση εννοιολογικών χαρτών και κειμένων, 2ο Πανελλήνιο συνέδριο Οι τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση. Πάτρα. Κόμης, Β. (1994). Ανάλυση και ανασχηματισμός των αναπαραστάσεων των μαθητών από 9 μέχρι 12 ετών πάνω στις νέες τεχνολογίες της πληροφορικής. Σύγχρονη Εκπαίδευση, τευχ. 77, 54-61. Κόμης, Β. (1997). Νέες Τεχνολογίες και Μάθηση. Προσέγγιση μέσα από τη μελέτη των αναπαραστάσεων των μαθητών. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές σημειώσεις. Στο www.csd.uoc.gr/~302/hy302.1999/book_html/. [Προσπελάστηκε στις 25-1- 2004]. Κουλαϊδής, Β. (2002). Όροι και όρια: Φαινομενολογία, Αναπαραστάσεις και Εννοιολογική Αλλαγή. Στο Κουλαϊδής, Β (επιμ), Αναπαραστάσεις του φυσικού Κόσμου (σ. 41-70). Αθήνα: Gutenberg,.
Κουμούσης, Κ. & Σπηλιωτοπούλου, Β. (1999). Το ερευνητικό παράδειγμα της διδακτικής των Φυσικών επιστημών και οι Νέες Τεχνολογίες στην εκπαίδευση: Η σκέψη των μαθητών για τον Η/Υ. Στο Π. Κουμαράς, Π. Καριώτογλου, Β. Τσελφές και Δ. Ψύλλος (εκδ), 1Ο Πανελλήνιο Συνέδριο: Διδακτική των Φυσικών Επιστημών και εφαρμογή των Ν. Τεχνολογιών στην εκπαίδευση (Πρακτικά, σ. 265-271).Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκη, Π.Τ.Δ.Ε. Θεσ/νίκη: Χριστοδουλίδη. Κρεμμύδας.Π & Σπηλιωπούλου. Β. (1999). Οι αντιλήψεις των μαθητών για την οθόνη και το πληκτρολόγιο του Η/Υ. Πρακτικά 4ου Πανελληνίου Συνεδρίου: Διδακτική των Μαθηματικών & Πληροφορική στην Εκπαίδευση. Ρέθυμνο. Μάρκου, Α. & Γαγάτσης, Α. (2001, 12-13 Οκτωβρίου). Αναπαραστάσεις και μάθηση μαθηματικών εννοιών: εφαρμογή στα κλάσματα. Πρακτικά 5ου Πανελλήνιου: Συνεδρίου Διδακτική των Μαθηματικών και Πληροφορική στην Εκπαίδευση Τζεκάκη Μ (επιμ.), (σ. 324-329). Θεσσαλονίκη. Moscovici, S. (1999). Η ψυχανάλυση, η εικόνα της και το κοινό της. Αθήνα: Οδυσσέας. Παγγέ, Τ. (2000). Τι γνωρίζουν τα νήπια για τους Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές. Σύγχρονη Εκπαίδευση, τευχ. 110, 106-109. Ρούσσος, Π. (1996). Οι Η/Υ στη Δημοτική Εκπαίδευση: Ιδέες, Εμπειρίες, στάσεις και δυσκολίες των παιδιών. Ψυχολογία 3(1) 112-129. Τσιτουρίδου, Μ & Βρύζας, Κ (2001,12-13 Οκτωβρίου). Οι απόψεις των μαθητών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Πρακτικά 5ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Διδακτική των Μαθηματικών και Πληροφορική στην Εκπαίδευση Τζεκάκη Μ (επιμ.), (σ.397-405). Θεσσαλονίκη. Tsitouridou, M & Vryzas, K. (2001a). Early Childhood Education Students’ Attitudes towards Information Technology. Themes in Education 2(4), 425-443. Τurkle, S. (1984). The second self. Computers and the human spirit. Simon & Schuster, New York. Turkle, S. (1995). Life on the screen. Identity in the Age of the Internet. Leeds: University Library Vryzas, K & Tsitouridou, M. (2002). The Home Computer in Children’s Everyday Life: the case of Greece. Journal of Educational Media, 27(1-2), 9-17. Vryzas, K & Tsitouridou, M. (2002α). Children and Computers: Greek Parents’ Expectations. Educational Media International, 39(3&4), 285-297.
Απόψεις των Νηπιαγωγών για τη χρήση του υπολογιστή στην πρώτη σχολική ηλικία
Περίληψη Το ζήτηµα της εισαγωγής των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (Τ.Π.Ε.) στην προσχολική εκπαίδευση αποτελεί το επίκεντρο του προβληµατισµού στη συγκεκριµένη έρευνα. Με βάση τις αναφορές από τη διεθνή βιβλιογραφία, σχετικά µε το θέµα που εξετάζεται, πραγµατοποιήθηκε µια διερευνητικού τύπου προσέγγιση χρησιµοποιώντας την τεχνική του ερωτηµατολογίου. Το δείγµα της έρευνας αποτέλεσαν νηπιαγωγοί δηµοσίων και ιδιωτικών νηπιαγωγείων της Πάτρας. Στη συνέχεια, έγινε στατιστική ανάλυση και επεξεργασία των δεδοµένων µε το πρόγραµµα SPSS, µε στόχο την επιβεβαίωση ή απόρριψη των ερευνητικών υποθέσεων, που διατυπώθηκαν. Από την ανάλυση των δεδοµένων προβάλλει η δυναµική της ένταξης των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση και προωθείται η συζήτηση και ο προβληµατισµός για το συγκεκριµένο θέµα. Λέξεις-κλειδιά: εισαγωγή υπολογιστών, απόψεις νηπιαγωγών, πρώτη σχολική ηλικία. Θεωρητικές προσεγγίσεις Μέσα στα πλαίσια της ευρύτερης προβληµατικής σχετικά µε την εισαγωγή των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στην εκπαίδευση, έγινε µια πρώτη προσπάθεια προσέγγισης του συγκεκριµένου θέµατος µε έµφαση στις απόψεις των εκπαιδευτικών της προσχολικής ηλικίας, αναφορικά µε τη χρήση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία. Πιο συγκεκριµένα, έγινε διερεύνηση των απόψεων των νηπιαγωγών της περιοχής Πατρών, ως προς την ένταξη των ηλεκτρονικών υπολογιστών στη σχολική τάξη, την αποδοχή ή όχι της χρήσης τους στη διδασκαλία και τη µάθηση. Στον προβληµατισµό για τον τρόπο ένταξης των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση, µπορεί κανείς να διακρίνει τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις: την πληροφορική ως αυτόνοµο γνωστικό αντικείµενο, ως µέσο γνώσης, έρευνας και µάθησης και ως στοιχείο της γενικής κουλτούρας. Οι παραπάνω προσεγγίσεις καθορίζουν και τα πρότυπα για τη χρήση των νέων τεχνολογιών στην εκπαιδευτική διαδικασία, τα οποία µπορούν αντίστοιχα να ταξινοµηθούν σε τρία (Μακράκης, Κοντογιαννοπούλου – Πολυδωρίδη, 1995): Στην «τεχνοκεντρική» ή «κάθετη» προσέγγιση, που επικεντρώνεται στους υπολογιστές ως ένα ανεξάρτητο γνωστικό αντικείµενο στο αναλυτικό πρόγραµµα. Στην «ολοκληρωµένη» ή «οριζόντια» προσέγγιση, όπου η διδασκαλία της χρήσης του υπολογιστή και η χρήση του στην εκπαιδευτική διαδικασία ενσωµατώνεται στα επιµέρους γνωστικά αντικείµενα του αναλυτικού προγράµµατος. Τέλος, στην «εφικτή - µικτή» ή «πραγµατολογική» προσέγγιση, που συνδυάζει την ύπαρξη ενός ανεξάρτητου µαθήµατος γενικών γνώσεων και παράλληλα, την προοδευτική ένταξη της χρήσης του υπολογιστή ως εργαλείου στήριξης της µάθησης και της διδασκαλίας σε όλα τα γνωστικά αντικείµενα του αναλυτικού προγράµµατος. Οι επικρατούσες απόψεις σχετικά µε την αναγκαιότητα των ΤΠΕ στην εκπαίδευση προκάλεσαν σύγχυση και παράλληλα, σχόλια και αντιδράσεις των εκπαιδευτικών σχετικά µε τα πλεονεκτήµατα και τα µειονεκτήµατα της ένταξης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Σε πρώτη φάση, τα πλεονεκτήµατα σχετίζονται µε την καλύτερη κατανόηση και εµβάθυνση στη γνώση, 602 Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση µε την δυνατότητα εξατοµικευµένης διδασκαλίας και την παροχή ανάδρασης και αξιολόγησης των γνώσεων και δεξιοτήτων του µαθητή (Ράπτης, Ράπτη, 1998). Ο υπολογιστής, µε άλλα λόγια, δίνει τη δυνατότητα στο µαθητή να αναπτύξει µεθοδικό και επιστηµονικό τρόπο σκέψης. Τα πλεονεκτήµατα δεν αφορούν µόνο τους µαθητές, αλλά και τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς µε την προοπτική ότι µπορούν να ασχοληθούν µε την κατασκευή λογισµικών και να τους δοθεί η δυνατότητα επιµόρφωσης και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης µε τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών (ο.π.). Όσον αφορά στα µειονεκτήµατα της χρήσης των ΤΠΕ, υποστηρίζεται ότι είναι πιθανό να προκαλέσουν οµοιοµορφία στη διδασκαλία και την αξιολόγηση, πράγµα το οποίο µπορεί να δυσκολέψει τη διαδικασία σχετικά µε την σύνθετη γνώση και τη δηµιουργική µάθηση (ο.π.). Επίσης, πολλά εκπαιδευτικά προγράµµατα κατασκευάζονται µε βάση µονόπλευρες θεωρήσεις για τη µάθηση και από µη ειδικούς. Επιπλέον, αναφέρονται µειονεκτήµατα που σχετίζονται µε τη διάσπαση της προσοχής των παιδιών και την κοινωνική αποµόνωση και µοναξιά, γεγονός που µπορεί να συνδεθεί και µε τη µετατροπή της µάθησης από κοινωνική διαδικασία σε ατοµική. Τέλος, µε τη χρήση των ΤΠΕ αναφέρονται αρνητικές επιπτώσεις στο νευρικό σύστηµα του παιδιού και σε άλλα παρόµοια προβλήµατα, όπως πονοκέφαλοι, κούραση µατιών κτλ (ο.π.). Πιο συγκεκριµένα, αναφορικά µε την ένταξη των ΤΠΕ στη διδασκαλία και τη µάθηση, οι McCraw και Meyer (1995) υποστηρίζουν ότι τα µικρά παιδιά έχουν πολλά να κερδίσουν, µέσα από την αλληλεπίδραση µε συνοµηλίκους, από τη χρήση των ΤΠΕ και προτείνουν ότι η ηλικία των τριών χρόνων µπορεί να αποτελέσει την κατάλληλη ηλικία για την εισαγωγή των υπολογιστών στο παιδικό περιβάλλον, µε την προϋπόθεση ότι χρησιµοποιείται το κατάλληλο λογισµικό. Οι παραπάνω µελετητές συµφωνούν σε τρεις βασικούς παράγοντες σχετικά µε την ένταξη των ΤΠΕ στο σχολικό περιβάλλον: α) την κατάλληλη θέση των υπολογιστών µέσα στην τάξη, β) τη γνώση των εκπαιδευτικών για τα λογισµικά και τον υπολογιστή και γ) το λογισµικό που βασίζεται στην αλληλεπίδραση και την προσωπική ανακάλυψη της γνώσης από τον µαθητή. Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται από την Haugland (1997), καθώς και από τους Caruso Davis και Shade (1997), στο άρθρο των οποίων υποστηρίζεται ότι µε την εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, ο ρόλος του εκπαιδευτικού ενισχύεται αναφορικά µε την αξιοποίηση της χρήσης του υπολογιστή στο σχολείο. Τη σηµαντικότητα του ρόλου του εκπαιδευτικού τόσο σχετικά µε την επιλογή του κατάλληλου λογισµικού, όσο και µε την καθοδήγηση και ενθάρρυνση των παιδιών, επισηµαίνουν και οι DeVoodg και Kritt (1997) ακολουθώντας τη ιδέα για τη «ζώνη εγγύτερης ανάπτυξης» του Vygotsky, όπου «ό,τι το παιδί γνωρίζει σήµερα να πραγµατοποιεί µόνο σε συνεργασία µε τον άλλο, αύριο θα έχει τη δυνατότητα να το πραγµατοποιήσει µόνο του» (Παπαµιχαήλ, 1988). Στο πλαίσιο του προβληµατισµού για τις στάσεις των εκπαιδευτικών σχετικά µε τις ΤΠΕ και τη χρήση τους στη διδακτική διαδικασία, τόσο οι Chang, Rossini και Pan (1997) όσο και οι Rodriguez (1997) και Galloway (1997) αναφέρουν ότι η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών εκφράζει την ανάγκη για περισσότερη γνώση σχετικά µε τις ΤΠΕ, καθώς και την ανάπτυξη στρατηγικών ενσωµάτωσης δραστηριοτήτων µε υπολογιστές στο αναλυτικό πρόγραµµα. Την παραπάνω άποψη επιβεβαιώνει και ο Baron (1991), ο οποίος στη µελέτη του επισηµαίνει τη γενικότερη αποδοχή της χρήσης των ηλεκτρονικών υπολογιστών στο νηπιαγωγείο από την πλευρά των εκπαιδευτικών της προσχολικής ηλικίας. Παράλληλα, στην παραπάνω έρευνα γίνεται καταγραφή και των κυριότερων προβληµάτων, που αντιµετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί της συγκεκριµένης βαθµίδας κατά τη διάρκεια της χρησιµοποίησης του ηλεκτρονικού υπολογιστή στην εκπαιδευτική διαδικασία: α) ελλιπής επιµόρφωση, β) αδυναµία ένταξης του ηλεκτρονικού υπολογιστή στο αναλυτικό πρόγραµµα λόγω έλλειψης χρόνου και γ) έλλειψη κατάλληλης υποδοµής. Τέλος, στον ελληνικό χώρο έχουν διεξαχθεί δύο έρευνες σχετικά µε τις στάσεις των εκπαιδευτικών στην εισαγωγή των ΤΠΕ στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, όπου η ηλικία και η κατάρτισή τους αναφέρονται ως οι βασικότεροι παράγοντες, που επηρεάζουν αυτές τις στάσεις (Μπίκος, 1995, Εµβαλωτής, Τζιµογιάννης, 1999). 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο µε Διεθνή Συµµετοχή 603 Επιπλέον, διαπιστώνεται ότι οι ΤΠΕ καλύπτουν πολύ σηµαντικά ζητήµατα, όπως την οργάνωση και διαχείριση των πληροφοριών, τη διαµεσολάβηση των ηλεκτρονικών µέσων στη γνώση, την οργάνωση και τον καταµερισµό της εργασίας, την επικοινωνία από απόσταση, κλπ (Κόµης, 1994). Το εκπαιδευτικό σύστηµα, συνεπώς, χρειάζεται να ανταποκριθεί στις νέες προοπτικές, ώστε να αντεπεξέλθει στις σύγχρονες απαιτήσεις µόρφωσης και κατάρτισης. Η εκπαίδευση είναι αναγκαίο να προσφέρει τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες για τις καθηµερινές απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας, καθώς και για την ικανοποίηση του αιτήµατος για πρόσβαση στη γνώση από όλους. Ερευνητικές υποθέσεις Η µελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας, οδήγησε στην επισήµανση των παραγόντων, οι οποίοι φαίνεται ότι επηρεάζουν τις απόψεις των εκπαιδευτικών και ακολούθησε η διατύπωση των παρακάτω ερευνητικών υποθέσεων: Στην πρώτη ερευνητική υπόθεση, θεωρήθηκε ότι ο παράγοντας ευχέρεια χρήσης είναι ιδιαίτερα σηµαντικός, τουλάχιστον όσον αφορά το κοµµάτι των ηλεκτρονικών υπολογιστών, οι οποίοι απαιτούν εξειδικευµένες γνώσεις, κι ότι επηρεάζει θετικά την άποψη των νηπιαγωγών σε σχέση µε την ηλικία της πρώτης επαφής των παιδιών µε τον Η/Υ. Στην αντιµετώπιση των καινοτοµιών, ιδιαίτερα όταν αυτές σχετίζονται µε τις ΤΠΕ, φαίνεται ότι τα νεότερα άτοµα είναι περισσότερο δεκτικά και µε πιο θετική στάση απέναντι στις αλλαγές, σε σύγκριση µε τα άτοµα µεγαλύτερης ηλικίας. Το παραπάνω αποτέλεσε τη δεύτερη ερευνητική υπόθεση και παράλληλα διαµορφώθηκε και η τρίτη, καθώς θεωρήθηκε ότι και τα έτη υπηρεσίας παίζουν σηµαντικό ρόλο, όχι διαφορετικό όµως από τον παράγοντα ηλικία, στην ανάπτυξη των απόψεων σε σχέση µε τις ΤΠΕ. Αποφασίστηκε η διαφορετική θεώρηση των παραγόντων ηλικία και χρόνια προϋπηρεσίας, λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών διορισµού στο δηµόσιο. Στην τέταρτη ερευνητική υπόθεση, θεωρήθηκε ότι τα άτοµα που έχουν παρακολουθήσει κάποιο πρόγραµµα επιµόρφωσης σε σχέση µε τους υπολογιστές, αντιµετωπίζουν θετικότερα την εισαγωγή τους στο νηπιαγωγείο, καθώς η γνώση επηρεάζει αρκετά σηµαντικά τη διαµόρφωση της γνώµης ενός ατόµου απέναντι σ’ ένα αντικείµενο. Επιπλέον υποθέσεις, οι οποίες αποτελούν συνέχεια των παραπάνω είναι η πέµπτη και η έκτη, οι οποίες αφορούν στην ιδιαίτερη γνώση εκπαιδευτικών λογισµικών, καθώς και στην ενηµέρωση (περιοδικά, βιβλία, άρθρα) των νηπιαγωγών σε θέµατα ΤΠΕ αντίστοιχα, σε σχέση µε τη θετική ή αρνητική αντιµετώπιση απέναντι στην εισαγωγή των Η/Υ στο νηπιαγωγείο. Τέλος, στην έβδοµη υπόθεση διερευνήθηκε αν ο βαθµός της αρνητικής ή θετικής αντιµετώπισης της εισαγωγής του Η/Υ στο νηπιαγωγείο, εξαρτάται από το πόσο οι εκπαιδευτικοί του δείγµατός µας θεωρούν ότι θα υποβαθµισθεί ο ρόλος τους ύστερα από την ένταξη των Η/Υ στο νηπιαγωγείο. Με τον όρο «υποβάθµιση» εννοείται ο περιορισµός της ενεργούς συµµετοχής του εκπαιδευτικού στη διαδικασία της µάθησης. Μέθοδοι και τεχνικές H µέθοδος, που υιοθετήθηκε στο συγκεκριµένο σχέδιο έρευνας είναι η µέθοδος της επισκόπησης (Παπακωνσταντίνου, 1990). Ακολουθώντας την παραπάνω µέθοδο έγινε µια προσπάθεια πρώτης διερεύνησης των απόψεων των εκπαιδευτικών της πρώτης σχολικής ηλικίας σε σχέση µε την εισαγωγή των ΤΠΕ, µέσω της τεχνικής του ερωτηµατολογίου. Στο µεγαλύτερο µέρος του το ερωτηµατολόγιο, αποτελείτο από κλειστές ερωτήσεις, οι οποίες επέτρεψαν την εύκολη ταξινόµηση των απαντήσεων, καθώς και το «φιλτράρισµα» των ερωτώµενων, ενώ παράλληλα έκαναν πιο άνετη την εισαγωγή του δείγµατος στο πνεύµα των ερωτήσεων (Javeau, 1996). Επίσης υπήρχαν και αρκετές προκατασκευασµένες ερωτήσεις, οι οποίες κυρίως επιλέχθηκαν για να συλλεχθούν όσο το δυνατό πιο ολοκληρωµένες απαντήσεις 604 Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση σε σχέση µε σηµαντικά θέµατα, όπως ο ρόλος του µαθητή κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής πράξης µε υπολογιστές κ.α. (Φίλιας, 1998). Η συµπλήρωση του ερωτηµατολογίου γινόταν από τον ίδιο τον ερωτώµενο (ύστερα από διευκρινιστικές οδηγίες του ερευνητή), έτσι ώστε να νιώθει ότι εξασφαλίζεται η ανωνυµία του. Ύστερα από τη συλλογή των δεδοµένων, ακολούθησε η ποσοτική επεξεργασία τους, µε βάση το στατιστικό πρόγραµµα SPSS (Μακράκης, 1997). Το δείγµα αποτέλεσαν 106 παιδαγωγοί δηµοσίων και ιδιωτικών νηπιαγωγείων της Πάτρας. Ανάλυση δεδοµένων Στο πλαίσιο της ανάλυσης των δεδοµένων αρχικά θα γίνει αναφορά σε βασικά σηµεία, τα οποία έχουν προκύψει από την επεξεργασία των συλλεχθέντων στοιχείων και στη συνέχεια θα ακολουθήσει η παρουσίαση των απαραίτητων συσχετισµών, που έγιναν προκειµένου να τεκµηριωθούν οι υποθέσεις µας. Το µεγαλύτερο ποσοστό του δείγµατος, ανήκει στις ηλικίες µεταξύ 30-39 και 40-49 ετών. Το 73,1% των νηπιαγωγών έχει κάνει σπουδές διετούς φοιτήσεως, ενώ µόλις το 26,9% έχει σπουδές τετραετούς φοιτήσεως. Επίσης, διαφαίνεται ότι το µεγαλύτερο ποσοστό των νηπιαγωγών (58,5%) δε διαθέτει την ανάλογη ευχέρεια, δηλαδή επαρκείς γνώσεις σχετικά µε το χειρισµό του υπολογιστή (Γράφηµα 1). Υποστηρίζεται ακόµη ότι ο υπολογιστής θα πρέπει να χρησιµοποιείται στη σχολική τάξη κατά οµάδες (79,2%) και ότι ο ρόλος του εκπαιδευτικού δεν «απειλείται» (67,9%) από την παρουσία του Η/Υ. Αναφορικά µε την αλληλεπίδραση µεταξύ µαθητή – υπολογιστή πιστεύεται ότι η επαφή του παιδιού µε τον υπολογιστή πρέπει να γίνεται πριν τα έξι χρόνια (Πίνακας 1) και ότι µε τη χρήση του δεν αναστέλλεται η πρωτοβουλία του µαθητή (30,2%), ούτε προκαλούνται προβλήµατα διάσπασης της προσοχής του (71,7%). Γράφηµα 1: Ευχέρεια των νηπιαγωγών σχετικά µε το χειρισµό του υπολογιστή Πίνακας 1: Συχνότητες ηλικιών πρώτης επαφής των παιδιών µε τον υπολογιστή Συχνότητα Ποσοστά Πριν από τα 6 χρόνια 58 54,7 6-12 χρονών 42 39,6 Πάνω από 12 6 5,7 Σύνολο 106 100,0 Προκειµένου να επιβεβαιωθούν οι ερευνητικές υποθέσεις πραγµατοποιήθηκαν συσχετισµοί συγκεκριµένων µεταβλητών, χρησιµοποιώντας το δείκτη συνάφειας χ2. Πιο συγκεκριµένα, ο συσχετισµός της ευχέρειας χρήσης των Η/Υ από τους εκπαιδευτικούς και της ηλικίας πρώτης επαφής του παιδιού µε τον υπολογιστή έχει συνάφεια, Pχ2 = 0,008. Από τους εκπαιδευτικούς πολύ καλή καλή κακή πολύ κακή 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο µε Διεθνή Συµµετοχή 605 που βαθµολόγησαν τον εαυτό τους µε ένα (1), δηλαδή όσοι έχουν «κακή» σχέση µε το χειρισµό του υπολογιστή (δεν έχουν ευχέρεια στη χρήση του), το µεγαλύτερο ποσοστό (30,2%) υποστηρίζει ως πιθανή ηλικία χρήσης του υπολογιστή το χρονικό διάστηµα µεταξύ 6 – 12 ετών. Στους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς που ανήκουν στις άλλες κλίµακες αξιολόγησης (δηλαδή έχουν βαθµολογηθεί µε 2,3,4) επικρατέστερη είναι η θέση, να χρησιµοποιούνται οι υπολογιστές πριν τα έξι χρόνια. Αξιοσηµείωτο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο συσχετισµός, ηλικία των εκπαιδευτικών και άποψη σχετικά µε την χρήση του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο, µε συνάφεια Pχ2= 0,000. Σε γενικά πλαίσια, όλες οι ηλικίες τάσσονται υπέρ της ένταξης των υπολογιστών στο πρόγραµµα του νηπιαγωγείου (69,2%), ενώ µόλις το 9,6% έχει αρνητική στάση στο συγκεκριµένο ζήτηµα. Από τα δεδοµένα παρατηρείται ότι οι απόψεις όσον αφορά στην εισαγωγή των υπολογιστών στην προσχολική εκπαίδευση διαφοροποιούνται ανάλογα µε το ηλικιακό επίπεδο των νηπιαγωγών. Ενδιαφέρον, επίσης, παρουσιάζει και ο συσχετισµός των µεταβλητών, χρόνια διδακτικής εµπειρίας και χρήση του υπολογιστή, η συνάφεια των οποίων είναι, Pχ2= 0,006. Το 73,0% του δείγµατος τάσσεται υπέρ της εισαγωγής των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο, ενώ πιο ειδικά, στους νηπιαγωγούς µε τα περισσότερα έτη υπηρεσίας εµφανίζεται κάποιος µεγαλύτερος προβληµατισµός που διαφαίνεται από το 16,2% το οποίο απάντησε: «δεν ξέρω». Επιπλέον, ως προς την επιβεβαίωση της υπόθεσης σχετικά µε την επιµόρφωση των εκπαιδευτικών και την άποψη αναφορικά µε την ένταξη των υπολογιστών στην προσχολική αγωγή που ως µεταβλητές παρουσιάζουν συνάφεια Pχ2= 0,007, είναι αναγκαίο να αναφέρουµε ότι το 69,8% των νηπιαγωγών που συµπλήρωσαν το συγκεκριµένο ερωτηµατολόγιο, είτε είχαν συµµετοχή σε σχετικά µε υπολογιστές επιµορφωτικά προγράµµατα είτε όχι, υποστηρίζει την εισαγωγή των υπολογιστών στην προσχολική εκπαίδευση. Σχετικά µε την επιβεβαίωση ή µη της υπόθεσης ότι η γνώση των εκπαιδευτικών λογισµικών συσχετίζεται µε την άποψη που επικρατεί για τη χρήση του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο, εµφανίζεται µεγάλη συνάφεια (Pχ2 = 0,005) µεταξύ των δύο µεταβλητών. Σε γενικές γραµµές το σύνολο των νηπιαγωγών τάσσεται υπέρ της ένταξης των υπολογιστών στην προσχολική εκπαίδευση (75,5%). Από τις νηπιαγωγούς, που δεν έχουν έρθει σε επαφή µε εκπαιδευτικά λογισµικά. ένα ποσοστό 9,4% είναι αρνητικό ως προς την εισαγωγή των υπολογιστών στην προσχολική αγωγή και ένα σηµαντικό ποσοστό (20,8%) απάντησε «δεν ξέρω». (Γράφηµα 2). Γράφηµα 2: Συσχετισµός της γνώσης λογισµικών και της χρήσης Η/Υ στο νηπιαγωγείο Όσον αφορά στον συσχετισµό των µεταβλητών, ενηµέρωση για τις νέες τεχνολογίες και απόψεις για την χρήση των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο, δε διαφαίνεται συνάφεια µεταξύ των µεταβλητών (Pχ2 = 0,083). Η πλειοψηφία των νηπιαγωγών (47,2%) µολονότι δεν προαιρετική χρήση ναι όχι δεν ξέρω Count 60 50 40 30 20 10 0 εκπαιδευτικά λογισµι επαγγελµατικά από προσωπικό ενδιαφ έρον καθόλου 606 Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση ενηµερώνεται για τις εξελίξεις σχετικά µε τους υπολογιστές, υποστηρίζει την εισαγωγή των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο. Ενδιαφέρον έχει, τέλος, η σχέση µεταξύ των µεταβλητών, η χρήση του υπολογιστή και η υποβάθµιση του ρόλου του νηπιαγωγού. Όπως φαίνεται η συνάφεια είναι µεγάλη, Pχ2 = 0,000. Αξίζει να αναφέρουµε ότι οι νηπιαγωγοί που δεν υποστηρίζουν την εισαγωγή των υπολογιστών στην προσχολική εκπαίδευση θεωρούν ότι µε την εισαγωγή των υπολογιστών υποβαθµίζεται ο ρόλος τους (Γράφηµα 3). Γράφηµα 3: Συσχετισµός χρήσης του Η/Υ και της υποβάθµισης του ρόλου του νηπιαγωγού Αποτελέσµατα - συζήτηση Με βάση τη στατιστική ανάλυση των δεδοµένων διαφαίνεται ότι όσες νηπιαγωγοί κρίνουν ότι χειρίζονται τον υπολογιστή µε ευχέρεια, πιστεύουν στο σύνολό τους ότι η πιο κατάλληλη ηλικία της πρώτης επαφής των παιδιών µε τους Η/Υ είναι αυτή πριν από τα έξι χρόνια. Οι υπόλοιπες αντιµετωπίζουν θετικά το γεγονός ότι οι υπολογιστές θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν πριν από την ηλικία των έξι ετών, υπάρχει όµως κι ένα αξιοσηµείωτο ποσοστό (30,2%), το οποίο προτείνει ως καλύτερη ηλικία πρώτης επαφής αυτή µεταξύ των 6- 12 χρόνων. Φαίνεται, λοιπόν ότι όσο περισσότερο είναι εξοικειωµένοι µε το αντικείµενο του Η/Υ, τόσο καλύτερα γνωρίζουν τις δυνατότητές του και πώς µπορούν να τις αξιοποιήσουν, προσαρµόζοντάς τις στις ανάγκες των παιδιών της προσχολικής ηλικίας. Οι µεγαλύτερες σε ηλικία νηπιαγωγοί, καθώς κι εκείνες που έχουν τα περισσότερα χρόνια προϋπηρεσίας - σε ποσοστό 5,9% και 16,2% αντίστοιχα - αντιµετωπίζουν αρνητικά την εισαγωγή των Η/Υ στο νηπιαγωγείο. Οι εκπαιδευτικοί, λοιπόν, που έχουν συνηθίσει να δουλεύουν µ’ ένα συγκεκριµένο τρόπο διδασκαλίας δεν επιθυµούν να τον αντικαταστήσουν ή να τον τροποποιήσουν χρησιµοποιώντας τις ΤΠΕ. Τα παραπάνω διαφαίνονται και στην τέταρτη, κατά σειρά, υπόθεση της παρούσας έρευνας, σύµφωνα µε την οποία η πλειονότητα όσων δεν έχουν παρακολουθήσει κάποιο πρόγραµµα επιµόρφωσης σε σχέση µε τους υπολογιστές, έχει υιοθετήσει µία ουδέτερη (17%) έως αρνητική στάση (7,5%) απέναντι στην εισαγωγή των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο. Οι επόµενες δύο υποθέσεις έχουν σχέση µε την ειδική γνώση εκπαιδευτικών λογισµικών και µε την ενηµέρωση των εκπαιδευτικών σε σχέση µε τις εξελίξεις στις ΤΠΕ. Όπως φαίνεται από την ανάλυση των δεδοµένων, όσοι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν να χειρίζονται εκπαιδευτικά λογισµικά και ασχολούνται µ’ ένα συστηµατικό τρόπο µε το αντικείµενο διατηρούν µια θετική άποψη σε σχέση µε την εισαγωγή των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο, ενώ αντίθετα η ενηµέρωση όσον αφορά στο συγκεκριµένο θέµα δεν επηρεάζει καθόλου τη γνώµη τους. Η τελευταία υπόθεση φαίνεται να επιβεβαιώνεται, καθώς οι νηπιαγωγοί, που πιστεύουν ότι ο προαιρετική χρήση ναιυπολογιστής συντελεί στην υποβάθµιση του ρόλου τους, επιδεικνύουν µία αρνητική άποψη απέναντι στην εισαγωγή του στο αναλυτικό πρόγραµµα του νηπιαγωγείου. Ένα γενικό και ιδιαίτερα σηµαντικό στοιχείο, το οποίο προκύπτει από την παρούσα έρευνα είναι το γεγονός ότι οι νηπιαγωγοί στο σύνολό τους φαίνεται να έχουν διαµορφώσει µια πρώτη θετική άποψη για τη χρήση των ΤΠΕ στο νηπιαγωγείο, καθώς θεωρούν ότι ο υπολογιστής µπορεί να συνεισφέρει στη γνωστική ανάπτυξη των νηπίων. Επιπρόσθετα, δεν πιστεύουν ότι θα µπορούσε να εµποδίσει τις κοινωνικές συναναστροφές των παιδιών, καθώς προτείνουν στην πλειοψηφία τους την ένταξη του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο κατά οµάδες εργασίας, αναιρώντας µ’ αυτόν τον τρόπο την εικόνα του µοναχικού και αποµονωµένου χρήστη. Όσες αρνητικές απόψεις παρουσιάστηκαν, πιστεύουµε ότι οφείλονται κυρίως στην ελλιπή επιµόρφωση, για την οποία είναι απαραίτητο να ληφθεί κρατική µέριµνα. Βιβλιογραφία Baron, G., Informatique, appropriations culturelles, apropriations cognitives: le cas des enseignants, Rapport intermediaire INRP, No 91 –041, Paris, 1991. Caruso – Davis, B., Shade, D.D., Integrate, Don’ t Isolate! Computers in the Early Childhood Curriculum, http://www.Kidsource.com/kidsource/content2/integrate.computers.html Chang, N., Rossini, M.L., Pan, C., A., Perspectives on Computer Use for the Education of Young Children, http://www.coe.uh.edu/insite/elec_pub/HTML 1997/yc_chang.htm Devoodg, G., Kritt, D., Computer – mediated Instruction For Young Children: Teachers and Software Missing the Zone, http://www.coe.uh.edu/insite/elec_pub/HTML 1997/yc_devo.htm Εµβαλώτης, Α., Τζιµογιάννης, Α., Στάσεις καθηγητών της περιοχής των Ιωαννίνων σχετικά µε τις Νέες Τεχνολογίες στο Ενιαίο Λύκειο, στο: Πανελλήνιο Συνέδριο «Πληροφορική και Εκπαίδευση», επιµ.Τζιµογιάννης Α., Σύλλογος Καθηγητών Πληροφορικής Ηπείρου, Ιωάννινα, 1999. Galloway, P., J., How Teachers Use and Learn To Use Computers, http://www.coe.uh.edu/insite/elec_pub/HTML1997/re_gall.htm Haugland, W., S., How Teachers Use Computers in Early Childhood Classrooms, Journal of Computing in Childhood Education, 8(1), USA, pages 3-14, 1997. Javeau, C., Η έρευνα µε ερωτηµατολόγιο – το εγχειρίδιο του καλού ερευνητή, επιµ. & µτφ. Τζαννόνε – Τζώρτζη Κ., εκδ. Τυποθήτω – Γιώργος Δάρδανος, Αθήνα, 1996. Κόµης, Β., Οι νέες τεχνολογίες στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση, στο: Σύγχρονη Εκπαίδευση, τευχ. 92, σσ. 24 –31, 1994. Μακράκης, Β., Ανάλυση δεδοµένων στην επιστηµονική έρευνα µε τη χρήση του SPSS – Από τη θεωρία στην πράξη, εκδ. Gutenberg, Αθήνα, 1997. Μακράκης, Β., Κοντογιαννοπούλου – Πολυδωρίδη, Γ., Υπολογιστές στην εκπαίδευση: Μια κριτική επισκόπηση στο διεθνή χώρο και στην Ελλάδα, Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών, 1998. McCraw, A., P., Meyer, E., J., Technology and Young Children: What Teachers Need To Know, http://www.coe.uh.edu/insite/elec pub/html1995/0816.htm Μπίκος, Κ., Εκπαιδευτικοί και Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές- Στάσεις Ελλήνων εκπαιδευτικών απέναντι στην εισαγωγή ηλεκτρονικών υπολογιστών στη Γενική Εκπαίδευση, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη, 1995. Παπακωνσταντίνου, Π., Εισαγωγή στη µεθοδολογία έρευνας των επιστηµών της αγωγής, εκδ. Παν /µίου Πατρών, Πάτρα, 1990. Παπαµιχαήλ, Γ., Μάθηση και κοινωνία, εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα, 1988. Ράπτης, Α., Ράπτη, Α., Πληροφορική και Εκπαίδευση – Συνολική Προσέγγιση, εκδ. Α. Ράπτης, Αθήνα, 1998. Rodriguez, S., Early Childhood Development and Technology: A Case Study, http://www.coe.uh.edu/insite/elec_pub/HTML1997/yr_rodr.htm Φίλιας, Β., (Σπουδαστήριο Κοινωνιολογίας ΠΑΣΠΕ), Εισαγωγή στη µεθοδολογία και τις Τεχνικές των Κοινωνικών Ερευνών, β΄ έκδοση, εκδ. Gutenberg, Αθήνα, 1998
Εισαγωγή Το ζήτηµα της εισαγωγής των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (Τ.Π.Ε.) στην προσχολική εκπαίδευση αποτελεί το επίκεντρο του προβληµατισµού στη συγκεκριµένη έρευνα. Με βάση τις αναφορές από τη διεθνή βιβλιογραφία, σχετικά µε το θέµα που εξετάζεται, πραγµατοποιήθηκε µια διερευνητικού τύπου προσέγγιση χρησιµοποιώντας την τεχνική του ερωτηµατολογίου. Το δείγµα της έρευνας αποτέλεσαν νηπιαγωγοί δηµοσίων και ιδιωτικών νηπιαγωγείων της Πάτρας. Στη συνέχεια, έγινε στατιστική ανάλυση και επεξεργασία των δεδοµένων µε το πρόγραµµα SPSS, µε στόχο την επιβεβαίωση ή απόρριψη των ερευνητικών υποθέσεων, που διατυπώθηκαν. Από την ανάλυση των δεδοµένων προβάλλει η δυναµική της ένταξης των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση και προωθείται η συζήτηση και ο προβληµατισµός για το συγκεκριµένο θέµα. Λέξεις-κλειδιά: εισαγωγή υπολογιστών, απόψεις νηπιαγωγών, πρώτη σχολική ηλικία. Θεωρητικές προσεγγίσεις Μέσα στα πλαίσια της ευρύτερης προβληµατικής σχετικά µε την εισαγωγή των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στην εκπαίδευση, έγινε µια πρώτη προσπάθεια προσέγγισης του συγκεκριµένου θέµατος µε έµφαση στις απόψεις των εκπαιδευτικών της προσχολικής ηλικίας, αναφορικά µε τη χρήση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία. Πιο συγκεκριµένα, έγινε διερεύνηση των απόψεων των νηπιαγωγών της περιοχής Πατρών, ως προς την ένταξη των ηλεκτρονικών υπολογιστών στη σχολική τάξη, την αποδοχή ή όχι της χρήσης τους στη διδασκαλία και τη µάθηση. Στον προβληµατισµό για τον τρόπο ένταξης των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση, µπορεί κανείς να διακρίνει τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις: την πληροφορική ως αυτόνοµο γνωστικό αντικείµενο, ως µέσο γνώσης, έρευνας και µάθησης και ως στοιχείο της γενικής κουλτούρας. Οι παραπάνω προσεγγίσεις καθορίζουν και τα πρότυπα για τη χρήση των νέων τεχνολογιών στην εκπαιδευτική διαδικασία, τα οποία µπορούν αντίστοιχα να ταξινοµηθούν σε τρία (Μακράκης, Κοντογιαννοπούλου – Πολυδωρίδη, 1995): Στην «τεχνοκεντρική» ή «κάθετη» προσέγγιση, που επικεντρώνεται στους υπολογιστές ως ένα ανεξάρτητο γνωστικό αντικείµενο στο αναλυτικό πρόγραµµα. Στην «ολοκληρωµένη» ή «οριζόντια» προσέγγιση, όπου η διδασκαλία της χρήσης του υπολογιστή και η χρήση του στην εκπαιδευτική διαδικασία ενσωµατώνεται στα επιµέρους γνωστικά αντικείµενα του αναλυτικού προγράµµατος. Τέλος, στην «εφικτή - µικτή» ή «πραγµατολογική» προσέγγιση, που συνδυάζει την ύπαρξη ενός ανεξάρτητου µαθήµατος γενικών γνώσεων και παράλληλα, την προοδευτική ένταξη της χρήσης του υπολογιστή ως εργαλείου στήριξης της µάθησης και της διδασκαλίας σε όλα τα γνωστικά αντικείµενα του αναλυτικού προγράµµατος. Οι επικρατούσες απόψεις σχετικά µε την αναγκαιότητα των ΤΠΕ στην εκπαίδευση προκάλεσαν σύγχυση και παράλληλα, σχόλια και αντιδράσεις των εκπαιδευτικών σχετικά µε τα πλεονεκτήµατα και τα µειονεκτήµατα της ένταξης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Σε πρώτη φάση, τα πλεονεκτήµατα σχετίζονται µε την καλύτερη κατανόηση και εµβάθυνση στη γνώση,µε την δυνατότητα εξατοµικευµένης διδασκαλίας και την παροχή ανάδρασης και αξιολόγησης των γνώσεων και δεξιοτήτων του µαθητή (Ράπτης, Ράπτη, 1998). Ο υπολογιστής, µε άλλα λόγια, δίνει τη δυνατότητα στο µαθητή να αναπτύξει µεθοδικό και επιστηµονικό τρόπο σκέψης. Τα πλεονεκτήµατα δεν αφορούν µόνο τους µαθητές, αλλά και τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς µε την προοπτική ότι µπορούν να ασχοληθούν µε την κατασκευή λογισµικών και να τους δοθεί η δυνατότητα επιµόρφωσης και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης µε τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών (ο.π.). Όσον αφορά στα µειονεκτήµατα της χρήσης των ΤΠΕ, υποστηρίζεται ότι είναι πιθανό να προκαλέσουν οµοιοµορφία στη διδασκαλία και την αξιολόγηση, πράγµα το οποίο µπορεί να δυσκολέψει τη διαδικασία σχετικά µε την σύνθετη γνώση και τη δηµιουργική µάθηση (ο.π.). Επίσης, πολλά εκπαιδευτικά προγράµµατα κατασκευάζονται µε βάση µονόπλευρες θεωρήσεις για τη µάθηση και από µη ειδικούς. Επιπλέον, αναφέρονται µειονεκτήµατα που σχετίζονται µε τη διάσπαση της προσοχής των παιδιών και την κοινωνική αποµόνωση και µοναξιά, γεγονός που µπορεί να συνδεθεί και µε τη µετατροπή της µάθησης από κοινωνική διαδικασία σε ατοµική. Τέλος, µε τη χρήση των ΤΠΕ αναφέρονται αρνητικές επιπτώσεις στο νευρικό σύστηµα του παιδιού και σε άλλα παρόµοια προβλήµατα, όπως πονοκέφαλοι, κούραση µατιών κτλ (ο.π.). Πιο συγκεκριµένα, αναφορικά µε την ένταξη των ΤΠΕ στη διδασκαλία και τη µάθηση, οι McCraw και Meyer (1995) υποστηρίζουν ότι τα µικρά παιδιά έχουν πολλά να κερδίσουν, µέσα από την αλληλεπίδραση µε συνοµηλίκους, από τη χρήση των ΤΠΕ και προτείνουν ότι η ηλικία των τριών χρόνων µπορεί να αποτελέσει την κατάλληλη ηλικία για την εισαγωγή των υπολογιστών στο παιδικό περιβάλλον, µε την προϋπόθεση ότι χρησιµοποιείται το κατάλληλο λογισµικό. Οι παραπάνω µελετητές συµφωνούν σε τρεις βασικούς παράγοντες σχετικά µε την ένταξη των ΤΠΕ στο σχολικό περιβάλλον: α) την κατάλληλη θέση των υπολογιστών µέσα στην τάξη, β) τη γνώση των εκπαιδευτικών για τα λογισµικά και τον υπολογιστή και γ) το λογισµικό που βασίζεται στην αλληλεπίδραση και την προσωπική ανακάλυψη της γνώσης από τον µαθητή. Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται από την Haugland (1997), καθώς και από τους Caruso Davis και Shade (1997), στο άρθρο των οποίων υποστηρίζεται ότι µε την εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, ο ρόλος του εκπαιδευτικού ενισχύεται αναφορικά µε την αξιοποίηση της χρήσης του υπολογιστή στο σχολείο. Τη σηµαντικότητα του ρόλου του εκπαιδευτικού τόσο σχετικά µε την επιλογή του κατάλληλου λογισµικού, όσο και µε την καθοδήγηση και ενθάρρυνση των παιδιών, επισηµαίνουν και οι DeVoodg και Kritt (1997) ακολουθώντας τη ιδέα για τη «ζώνη εγγύτερης ανάπτυξης» του Vygotsky, όπου «ό,τι το παιδί γνωρίζει σήµερα να πραγµατοποιεί µόνο σε συνεργασία µε τον άλλο, αύριο θα έχει τη δυνατότητα να το πραγµατοποιήσει µόνο του» (Παπαµιχαήλ, 1988). Στο πλαίσιο του προβληµατισµού για τις στάσεις των εκπαιδευτικών σχετικά µε τις ΤΠΕ και τη χρήση τους στη διδακτική διαδικασία, τόσο οι Chang, Rossini και Pan (1997) όσο και οι Rodriguez (1997) και Galloway (1997) αναφέρουν ότι η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών εκφράζει την ανάγκη για περισσότερη γνώση σχετικά µε τις ΤΠΕ, καθώς και την ανάπτυξη στρατηγικών ενσωµάτωσης δραστηριοτήτων µε υπολογιστές στο αναλυτικό πρόγραµµα. Την παραπάνω άποψη επιβεβαιώνει και ο Baron (1991), ο οποίος στη µελέτη του επισηµαίνει τη γενικότερη αποδοχή της χρήσης των ηλεκτρονικών υπολογιστών στο νηπιαγωγείο από την πλευρά των εκπαιδευτικών της προσχολικής ηλικίας. Παράλληλα, στην παραπάνω έρευνα γίνεται καταγραφή και των κυριότερων προβληµάτων, που αντιµετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί της συγκεκριµένης βαθµίδας κατά τη διάρκεια της χρησιµοποίησης του ηλεκτρονικού υπολογιστή στην εκπαιδευτική διαδικασία: α) ελλιπής επιµόρφωση, β) αδυναµία ένταξης του ηλεκτρονικού υπολογιστή στο αναλυτικό πρόγραµµα λόγω έλλειψης χρόνου και γ) έλλειψη κατάλληλης υποδοµής. Τέλος, στον ελληνικό χώρο έχουν διεξαχθεί δύο έρευνες σχετικά µε τις στάσεις των εκπαιδευτικών στην εισαγωγή των ΤΠΕ στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, όπου η ηλικία και η κατάρτισή τους αναφέρονται ως οι βασικότεροι παράγοντες, που επηρεάζουν αυτές τις στάσεις (Μπίκος, 1995, Εµβαλωτής, Τζιµογιάννης, 1999).Επιπλέον, διαπιστώνεται ότι οι ΤΠΕ καλύπτουν πολύ σηµαντικά ζητήµατα, όπως την οργάνωση και διαχείριση των πληροφοριών, τη διαµεσολάβηση των ηλεκτρονικών µέσων στη γνώση, την οργάνωση και τον καταµερισµό της εργασίας, την επικοινωνία από απόσταση, κλπ (Κόµης, 1994). Το εκπαιδευτικό σύστηµα, συνεπώς, χρειάζεται να ανταποκριθεί στις νέες προοπτικές, ώστε να αντεπεξέλθει στις σύγχρονες απαιτήσεις µόρφωσης και κατάρτισης. Η εκπαίδευση είναι αναγκαίο να προσφέρει τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες για τις καθηµερινές απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας, καθώς και για την ικανοποίηση του αιτήµατος για πρόσβαση στη γνώση από όλους.Ερευνητικές υποθέσεις Η µελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας, οδήγησε στην επισήµανση των παραγόντων, οι οποίοι φαίνεται ότι επηρεάζουν τις απόψεις των εκπαιδευτικών και ακολούθησε η διατύπωση των παρακάτω ερευνητικών υποθέσεων: Στην πρώτη ερευνητική υπόθεση, θεωρήθηκε ότι ο παράγοντας ευχέρεια χρήσης είναι ιδιαίτερα σηµαντικός, τουλάχιστον όσον αφορά το κοµµάτι των ηλεκτρονικών υπολογιστών, οι οποίοι απαιτούν εξειδικευµένες γνώσεις, κι ότι επηρεάζει θετικά την άποψη των νηπιαγωγών σε σχέση µε την ηλικία της πρώτης επαφής των παιδιών µε τον Η/Υ. Στην αντιµετώπιση των καινοτοµιών, ιδιαίτερα όταν αυτές σχετίζονται µε τις ΤΠΕ, φαίνεται ότι τα νεότερα άτοµα είναι περισσότερο δεκτικά και µε πιο θετική στάση απέναντι στις αλλαγές, σε σύγκριση µε τα άτοµα µεγαλύτερης ηλικίας. Το παραπάνω αποτέλεσε τη δεύτερη ερευνητική υπόθεση και παράλληλα διαµορφώθηκε και η τρίτη, καθώς θεωρήθηκε ότι και τα έτη υπηρεσίας παίζουν σηµαντικό ρόλο, όχι διαφορετικό όµως από τον παράγοντα ηλικία, στην ανάπτυξη των απόψεων σε σχέση µε τις ΤΠΕ. Αποφασίστηκε η διαφορετική θεώρηση των παραγόντων ηλικία και χρόνια προϋπηρεσίας, λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών διορισµού στο δηµόσιο. Στην τέταρτη ερευνητική υπόθεση, θεωρήθηκε ότι τα άτοµα που έχουν παρακολουθήσει κάποιο πρόγραµµα επιµόρφωσης σε σχέση µε τους υπολογιστές, αντιµετωπίζουν θετικότερα την εισαγωγή τους στο νηπιαγωγείο, καθώς η γνώση επηρεάζει αρκετά σηµαντικά τη διαµόρφωση της γνώµης ενός ατόµου απέναντι σ’ ένα αντικείµενο. Επιπλέον υποθέσεις, οι οποίες αποτελούν συνέχεια των παραπάνω είναι η πέµπτη και η έκτη, οι οποίες αφορούν στην ιδιαίτερη γνώση εκπαιδευτικών λογισµικών, καθώς και στην ενηµέρωση (περιοδικά, βιβλία, άρθρα) των νηπιαγωγών σε θέµατα ΤΠΕ αντίστοιχα, σε σχέση µε τη θετική ή αρνητική αντιµετώπιση απέναντι στην εισαγωγή των Η/Υ στο νηπιαγωγείο. Τέλος, στην έβδοµη υπόθεση διερευνήθηκε αν ο βαθµός της αρνητικής ή θετικής αντιµετώπισης της εισαγωγής του Η/Υ στο νηπιαγωγείο, εξαρτάται από το πόσο οι εκπαιδευτικοί του δείγµατός µας θεωρούν ότι θα υποβαθµισθεί ο ρόλος τους ύστερα από την ένταξη των Η/Υ στο νηπιαγωγείο. Με τον όρο «υποβάθµιση» εννοείται ο περιορισµός της ενεργούς συµµετοχής του εκπαιδευτικού στη διαδικασία της µάθησης. Μέθοδοι και τεχνικές H µέθοδος, που υιοθετήθηκε στο συγκεκριµένο σχέδιο έρευνας είναι η µέθοδος της επισκόπησης (Παπακωνσταντίνου, 1990). Ακολουθώντας την παραπάνω µέθοδο έγινε µια προσπάθεια πρώτης διερεύνησης των απόψεων των εκπαιδευτικών της πρώτης σχολικής ηλικίας σε σχέση µε την εισαγωγή των ΤΠΕ, µέσω της τεχνικής του ερωτηµατολογίου. Στο µεγαλύτερο µέρος του το ερωτηµατολόγιο, αποτελείτο από κλειστές ερωτήσεις, οι οποίες επέτρεψαν την εύκολη ταξινόµηση των απαντήσεων, καθώς και το «φιλτράρισµα» των ερωτώµενων, ενώ παράλληλα έκαναν πιο άνετη την εισαγωγή του δείγµατος στο πνεύµα των ερωτήσεων (Javeau, 1996). Επίσης υπήρχαν και αρκετές προκατασκευασµένες ερωτήσεις, οι οποίες κυρίως επιλέχθηκαν για να συλλεχθούν όσο το δυνατό πιο ολοκληρωµένες απαντήσειςσε σχέση µε σηµαντικά θέµατα, όπως ο ρόλος του µαθητή κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής πράξης µε υπολογιστές κ.α. (Φίλιας, 1998). Η συµπλήρωση του ερωτηµατολογίου γινόταν από τον ίδιο τον ερωτώµενο (ύστερα από διευκρινιστικές οδηγίες του ερευνητή), έτσι ώστε να νιώθει ότι εξασφαλίζεται η ανωνυµία του. Ύστερα από τη συλλογή των δεδοµένων, ακολούθησε η ποσοτική επεξεργασία τους, µε βάση το στατιστικό πρόγραµµα SPSS (Μακράκης, 1997). Το δείγµα αποτέλεσαν 106 παιδαγωγοί δηµοσίων και ιδιωτικών νηπιαγωγείων της Πάτρας. Ανάλυση δεδοµένων Στο πλαίσιο της ανάλυσης των δεδοµένων αρχικά θα γίνει αναφορά σε βασικά σηµεία, τα οποία έχουν προκύψει από την επεξεργασία των συλλεχθέντων στοιχείων και στη συνέχεια θα ακολουθήσει η παρουσίαση των απαραίτητων συσχετισµών, που έγιναν προκειµένου να τεκµηριωθούν οι υποθέσεις µας. Το µεγαλύτερο ποσοστό του δείγµατος, ανήκει στις ηλικίες µεταξύ 30-39 και 40-49 ετών. Το 73,1% των νηπιαγωγών έχει κάνει σπουδές διετούς φοιτήσεως, ενώ µόλις το 26,9% έχει σπουδές τετραετούς φοιτήσεως. Επίσης, διαφαίνεται ότι το µεγαλύτερο ποσοστό των νηπιαγωγών (58,5%) δε διαθέτει την ανάλογη ευχέρεια, δηλαδή επαρκείς γνώσεις σχετικά µε το χειρισµό του υπολογιστή (Γράφηµα 1). Υποστηρίζεται ακόµη ότι ο υπολογιστής θα πρέπει να χρησιµοποιείται στη σχολική τάξη κατά οµάδες (79,2%) και ότι ο ρόλος του εκπαιδευτικού δεν «απειλείται» (67,9%) από την παρουσία του Η/Υ. Αναφορικά µε την αλληλεπίδραση µεταξύ µαθητή – υπολογιστή πιστεύεται ότι η επαφή του παιδιού µε τον υπολογιστή πρέπει να γίνεται πριν τα έξι χρόνια (Πίνακας 1) και ότι µε τη χρήση του δεν αναστέλλεται η πρωτοβουλία του µαθητή (30,2%), ούτε προκαλούνται προβλήµατα διάσπασης της προσοχής του (71,7%).Προκειµένου να επιβεβαιωθούν οι ερευνητικές υποθέσεις πραγµατοποιήθηκαν συσχετισµοί συγκεκριµένων µεταβλητών, χρησιµοποιώντας το δείκτη συνάφειας χ2. Πιο συγκεκριµένα, ο συσχετισµός της ευχέρειας χρήσης των Η/Υ από τους εκπαιδευτικούς και της ηλικίας πρώτης επαφής του παιδιού µε τον υπολογιστή έχει συνάφεια, Pχ2 = 0,008. Από τους εκπαιδευτικούςπου βαθµολόγησαν τον εαυτό τους µε ένα (1), δηλαδή όσοι έχουν «κακή» σχέση µε το χειρισµό του υπολογιστή (δεν έχουν ευχέρεια στη χρήση του), το µεγαλύτερο ποσοστό (30,2%) υποστηρίζει ως πιθανή ηλικία χρήσης του υπολογιστή το χρονικό διάστηµα µεταξύ 6 – 12 ετών. Στους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς που ανήκουν στις άλλες κλίµακες αξιολόγησης (δηλαδή έχουν βαθµολογηθεί µε 2,3,4) επικρατέστερη είναι η θέση, να χρησιµοποιούνται οι υπολογιστές πριν τα έξι χρόνια. Αξιοσηµείωτο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο συσχετισµός, ηλικία των εκπαιδευτικών και άποψη σχετικά µε την χρήση του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο, µε συνάφεια Pχ2= 0,000. Σε γενικά πλαίσια, όλες οι ηλικίες τάσσονται υπέρ της ένταξης των υπολογιστών στο πρόγραµµα του νηπιαγωγείου (69,2%), ενώ µόλις το 9,6% έχει αρνητική στάση στο συγκεκριµένο ζήτηµα. Από τα δεδοµένα παρατηρείται ότι οι απόψεις όσον αφορά στην εισαγωγή των υπολογιστών στην προσχολική εκπαίδευση διαφοροποιούνται ανάλογα µε το ηλικιακό επίπεδο των νηπιαγωγών. Ενδιαφέρον, επίσης, παρουσιάζει και ο συσχετισµός των µεταβλητών, χρόνια διδακτικής εµπειρίας και χρήση του υπολογιστή, η συνάφεια των οποίων είναι, Pχ2= 0,006. Το 73,0% του δείγµατος τάσσεται υπέρ της εισαγωγής των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο, ενώ πιο ειδικά, στους νηπιαγωγούς µε τα περισσότερα έτη υπηρεσίας εµφανίζεται κάποιος µεγαλύτερος προβληµατισµός που διαφαίνεται από το 16,2% το οποίο απάντησε: «δεν ξέρω». Επιπλέον, ως προς την επιβεβαίωση της υπόθεσης σχετικά µε την επιµόρφωση των εκπαιδευτικών και την άποψη αναφορικά µε την ένταξη των υπολογιστών στην προσχολική αγωγή που ως µεταβλητές παρουσιάζουν συνάφεια Pχ2= 0,007, είναι αναγκαίο να αναφέρουµε ότι το 69,8% των νηπιαγωγών που συµπλήρωσαν το συγκεκριµένο ερωτηµατολόγιο, είτε είχαν συµµετοχή σε σχετικά µε υπολογιστές επιµορφωτικά προγράµµατα είτε όχι, υποστηρίζει την εισαγωγή των υπολογιστών στην προσχολική εκπαίδευση. Σχετικά µε την επιβεβαίωση ή µη της υπόθεσης ότι η γνώση των εκπαιδευτικών λογισµικών συσχετίζεται µε την άποψη που επικρατεί για τη χρήση του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο, εµφανίζεται µεγάλη συνάφεια (Pχ2 = 0,005) µεταξύ των δύο µεταβλητών. Σε γενικές γραµµές το σύνολο των νηπιαγωγών τάσσεται υπέρ της ένταξης των υπολογιστών στην προσχολική εκπαίδευση (75,5%). Από τις νηπιαγωγούς, που δεν έχουν έρθει σε επαφή µε εκπαιδευτικά λογισµικά. ένα ποσοστό 9,4% είναι αρνητικό ως προς την εισαγωγή των υπολογιστών στην προσχολική αγωγή και ένα σηµαντικό ποσοστό (20,8%) απάντησε «δεν ξέρω».Όσον αφορά στον συσχετισµό των µεταβλητών, ενηµέρωση για τις νέες τεχνολογίες και απόψεις για την χρήση των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο, δε διαφαίνεται συνάφεια µεταξύ των µεταβλητών (Pχ2 = 0,083). Η πλειοψηφία των νηπιαγωγών (47,2%) µολονότι δενενηµερώνεται για τις εξελίξεις σχετικά µε τους υπολογιστές, υποστηρίζει την εισαγωγή των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο. Ενδιαφέρον έχει, τέλος, η σχέση µεταξύ των µεταβλητών, η χρήση του υπολογιστή και η υποβάθµιση του ρόλου του νηπιαγωγού. Όπως φαίνεται η συνάφεια είναι µεγάλη, Pχ2 = 0,000. Αξίζει να αναφέρουµε ότι οι νηπιαγωγοί που δεν υποστηρίζουν την εισαγωγή των υπολογιστών στην προσχολική εκπαίδευση θεωρούν ότι µε την εισαγωγή των υπολογιστών υποβαθµίζεται ο ρόλος τουςΑποτελέσµατα - συζήτηση Με βάση τη στατιστική ανάλυση των δεδοµένων διαφαίνεται ότι όσες νηπιαγωγοί κρίνουν ότι χειρίζονται τον υπολογιστή µε ευχέρεια, πιστεύουν στο σύνολό τους ότι η πιο κατάλληλη ηλικία της πρώτης επαφής των παιδιών µε τους Η/Υ είναι αυτή πριν από τα έξι χρόνια. Οι υπόλοιπες αντιµετωπίζουν θετικά το γεγονός ότι οι υπολογιστές θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν πριν από την ηλικία των έξι ετών, υπάρχει όµως κι ένα αξιοσηµείωτο ποσοστό (30,2%), το οποίο προτείνει ως καλύτερη ηλικία πρώτης επαφής αυτή µεταξύ των 6- 12 χρόνων. Φαίνεται, λοιπόν ότι όσο περισσότερο είναι εξοικειωµένοι µε το αντικείµενο του Η/Υ, τόσο καλύτερα γνωρίζουν τις δυνατότητές του και πώς µπορούν να τις αξιοποιήσουν, προσαρµόζοντάς τις στις ανάγκες των παιδιών της προσχολικής ηλικίας. Οι µεγαλύτερες σε ηλικία νηπιαγωγοί, καθώς κι εκείνες που έχουν τα περισσότερα χρόνια προϋπηρεσίας - σε ποσοστό 5,9% και 16,2% αντίστοιχα - αντιµετωπίζουν αρνητικά την εισαγωγή των Η/Υ στο νηπιαγωγείο. Οι εκπαιδευτικοί, λοιπόν, που έχουν συνηθίσει να δουλεύουν µ’ ένα συγκεκριµένο τρόπο διδασκαλίας δεν επιθυµούν να τον αντικαταστήσουν ή να τον τροποποιήσουν χρησιµοποιώντας τις ΤΠΕ. Τα παραπάνω διαφαίνονται και στην τέταρτη, κατά σειρά, υπόθεση της παρούσας έρευνας, σύµφωνα µε την οποία η πλειονότητα όσων δεν έχουν παρακολουθήσει κάποιο πρόγραµµα επιµόρφωσης σε σχέση µε τους υπολογιστές, έχει υιοθετήσει µία ουδέτερη (17%) έως αρνητική στάση (7,5%) απέναντι στην εισαγωγή των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο. Οι επόµενες δύο υποθέσεις έχουν σχέση µε την ειδική γνώση εκπαιδευτικών λογισµικών και µε την ενηµέρωση των εκπαιδευτικών σε σχέση µε τις εξελίξεις στις ΤΠΕ. Όπως φαίνεται από την ανάλυση των δεδοµένων, όσοι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν να χειρίζονται εκπαιδευτικά λογισµικά και ασχολούνται µ’ ένα συστηµατικό τρόπο µε το αντικείµενο διατηρούν µια θετική άποψη σε σχέση µε την εισαγωγή των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο, ενώ αντίθετα η ενηµέρωση όσον αφορά στο συγκεκριµένο θέµα δεν επηρεάζει καθόλου τη γνώµη τους. Η τελευταία υπόθεση φαίνεται να επιβεβαιώνεται, καθώς οι νηπιαγωγοί, που πιστεύουν ότι ουπολογιστής συντελεί στην υποβάθµιση του ρόλου τους, επιδεικνύουν µία αρνητική άποψη απέναντι στην εισαγωγή του στο αναλυτικό πρόγραµµα του νηπιαγωγείου. Ένα γενικό και ιδιαίτερα σηµαντικό στοιχείο, το οποίο προκύπτει από την παρούσα έρευνα είναι το γεγονός ότι οι νηπιαγωγοί στο σύνολό τους φαίνεται να έχουν διαµορφώσει µια πρώτη θετική άποψη για τη χρήση των ΤΠΕ στο νηπιαγωγείο, καθώς θεωρούν ότι ο υπολογιστής µπορεί να συνεισφέρει στη γνωστική ανάπτυξη των νηπίων. Επιπρόσθετα, δεν πιστεύουν ότι θα µπορούσε να εµποδίσει τις κοινωνικές συναναστροφές των παιδιών, καθώς προτείνουν στην πλειοψηφία τους την ένταξη του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο κατά οµάδες εργασίας, αναιρώντας µ’ αυτόν τον τρόπο την εικόνα του µοναχικού και αποµονωµένου χρήστη. Όσες αρνητικές απόψεις παρουσιάστηκαν, πιστεύουµε ότι οφείλονται κυρίως στην ελλιπή επιµόρφωση, για την οποία είναι απαραίτητο να ληφθεί κρατική µέριµνα.
Αποκτήσαμε τον πρώτο μας υπολογιστή το 1999 με χρήματα που εξοικονομήσαμε από εκδηλώσεις του σχολείου μας που οργανώσαμε εμείς γι` αυτό το σκοπό. Ο πρώτος μας εκτυπωτής και ο σαρωτής αγοράστηκε με χρήματα που μας πρόσφερε ο Δήμος Φιλιατρών. Το 2002 από το πρόγραμμα «Κοινωνία της Πληροφορίας» αποκτήσαμε τον δεύτερο υπολογιστή, πιο σύγχρονο και πιο γρήγορο από τον προηγούμενο μαζί με τα περιφερειακά του. Και οι δύο είναι τοποθετημένοι στην αίθουσα διδασκαλίας και χρησιμοποιούνται καθημερινά από τα παιδιά, όπως χρησιμοποιούν κάθε εκπαιδευτικό υλικό του σχολείου. Ο ένας είναι τοποθετημένος στη γωνιά της συζήτησης κι ο άλλος στη γωνιά της γραφής. Η χρήση τους από τα παιδιά γίνεται την ώρα των «ελεύθερων δραστηριοτήτων» με ειδικά εκπαιδευτικά CD-ROM που έχουμε προμηθευτεί από το εμπόριο. Μαθαίνουν ακόμα να ζωγραφίζουν και να γράφουν στον υπολογιστή. Είναι ένας πολύ ευχάριστος τρόπος να μαθαίνουν τα γράμματα, την αντιστοίχηση κεφαλαίων - μικρών, τη χρήση εργαλείων και συμβόλων, κ.λ.π., … Ο υπολογιστής που βρίσκεται στο χώρο της «Γωνιάς της Συζήτησης» χρησιμοποιείται και την ώρα οργανωμένων δραστηριοτήτων για την εμπέδωση ενός θέματος. Τον χρησιμοποιούμε για να αντλήσουμε πληροφορίες από το INTERNET ή από ένα CD-ROM για το θέμα που μας απασχολεί. Πολλές φορές η παρουσίαση του θέματος της ημέρας γίνεται μέσα από το power point με ένα αρχείο που έχουμε οι ίδιες δημιουργήσει. Όλα αυτά τα χρόνια που χρησιμοποιούν τους υπολογιστές οι μαθητές μας βλέπουμε ότι είναι μία από τις πιο ευχάριστες δραστηριότητες της ημέρας. Μεγαλύτερη προτίμηση έχουν τα αγόρια. Έχουμε παρατηρήσει ότι όσα παιδιά ασχολούνται περισσότερο με αυτούς, μαθαίνουν πιο εύκολα σύμβολα, αυξάνουν το βαθμό προσοχής τους, αλλά και το χρόνο που ασχολούνται με μία δραστηριότητα … Σπάνια το παιχνίδι με τον υπολογιστή κρατά μακριά από τους φίλους του ένα παιδί στην αίθουσα του νηπιαγωγείου μας. Βλέπετε για τη χρήση του έχουμε βάλει κανόνες. Υπάρχει ακόμα ένας τρίτος υπολογιστής στο χώρο του γραφείου των νηπιαγωγών για τη γραμματειακή υποστήριξη του σχολείου. Αποκτήθηκε το 2008 από το πρόγραμμα για τα ολοήμερα νηπιαγωγεία.
Παρόλο που τα μεγαλύτερα παιδιά δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους υπολογιστές, δεν υπάρχει λόγος να μην ασχοληθούν μαζί τους και τα παιδιά της πρώτης νηπιακής ηλικίας (3-5 ετών). Η έρευνα δεν έχει ανακαλύψει μεγάλες διαφορές μεταξύ των μεγαλύτερων και μικρότερων νηπίων, αν και τα τρίχρονα χρειάζονται περισσότερο χρόνο να εξοικειωθούν με το πληκτρολόγιο απ' ότι τα πεντάχρονα. Παρόλα αυτά, ακόμη και ένα δίχρονο παιδάκι θα μπορούσε να έλθει σε επαφή μ' ένα απλό πρόγραμμα που απαιτεί απλώς το κτύπημα κάποιων πλήκτρων, μόνο και μόνο για να εξοικειωθεί με τον υπολογιστή και τη χρήση του. Επιπλέον, μία βασική ερώτηση των νηπιαγωγών και όσων ασχολούνται με την προσχολική ηλικία είναι το αν είναι οι υπολογιστές κατάλληλοι αναπτυξιολογικά για τα μικρά παιδιά. Εκφράζεται μάλιστα η άποψη πως τα παιδιά θα πρέπει να έχουν φτάσει στο επίπεδο των ανωτέρων νοητικών λειτουργιών πριν αρχίσουν να δουλεύουν με τους υπολογιστές. Η πρόσφατη έρευνα, πάντως, απέδειξε ότι τα νήπια είναι πιο ικανά απ' ότι φανταζόμασταν και μπορούν να επιδείξουν, υπό ορισμένες συνθήκες, ικανότητα σκέψης που παραδοσιακά θεωρείται συγκροτημένη. Οι Rohwer, Ammon & Grammer (1974) το έθεσαν ως εξής: «Τα παιδιά παγκοσμίως δεν ξυπνούν στα έβδομα τους γενέθλια για ν' ανακαλύψουν πως έφτασαν στην εποχή της συγκροτημένης λειτουργίας της σκέψης». Σχετική είναι και η ένσταση που στηρίζεται στην ανάγκη της ύπαρξης ικανότητας αναγνώρισης και χρήσης συμβόλων που είναι απαραίτητη για να δουλέψει κανείς με υπολογιστή. Η ένσταση αυτή βέβαια αγνοεί ότι πολλές δραστηριότητες των παιδιών αυτής της ηλικίας είναι συμβολικές. Επικοινωνούν με χειρονομίες και με ομιλία και χρησιμοποιούν τα σύμβολα στο παιχνίδι και στην καλλιτεχνική δημιουργία. Έτσι, μάλλον ωφελούνται από τη χρήση προγραμμάτων στον υπολογιστή.
Είναι γνωστό ότι η μάθηση αρχίζει από πολύ μικρή ηλικία, ακόμη από την εμβρυϊκή ηλικία. Αυτό όμως που θα μας απασχολήσει είναι η νηπιακή ηλικία. Η ηλικία παιδιών που έρχεται στο νηπιαγωγείο. Στην ηλικία αυτή συνήθως τα παιδιά δεν έρχονται για πρώτη φορά σε έναν ίδιο περιβάλλοντα χώρο (πριν υπήρχε ίσως ο παιδικός σταθμός ). Αυτό όμως που είναι γεγονός, είναι πως τα παιδιά δεν έρχονται στο νηπιαγωγείο χωρίς ιδιαίτερες και σε μερικές περιπτώσεις "εξειδικευμένες" γνώσεις. Αυτό φαίνεται μετά την προσαρμογή των πρώτων ημερών και την εξοικείωση τους με το περιβάλλον του νηπιαγωγείου. Κάθε παιδί κουβαλάει το δικό του υλικό όχι μόνο στον ψυχοσυναισθηματικό τομέα αλλά και στον νοητικό τομέα. Για τα περισσότερα παιδιά ο όρος Η/Υ δεν είναι άγνωστος, καταλαβαίνουν και γνωρίζουν καλά τι σημαίνει όταν τον ακούν, μα κυρίως όταν τον συναντούν . Είναι γνωστό ότι τα παιδιά αυτής της ηλικίας έχουν ένα ευρύ φάσμα από οπτικές και ακουστικές εικόνες, που μπορούν να τις αναγνωρίζουν και να τις χρησιμοποιούν χωρίς όμως να είναι σε θέση να τις περιγράψουν με λόγια.
Στα περισσότερα σπίτια σήμερα συναντούμε τον Η/Υ, διότι αποτελεί ένα εργαλείο της καθημερινότητας. Εκτός όμως από τη γνωστή του μορφή, υπάρχει και υπό τύπον παιχνιδιού που ίσως καθόλου δεν είναι έτσι. Δηλαδή , ακόμη και αυτός ο Η/Υ - παιχνίδι, είναι μια μικρογραφία του κανονικού Η/Υ. Έχει τα κύρια χαρακτηριστικά, όπως, οθόνη, πληκτρολόγιο, ποντίκι, λογισμικό κλπ. Το παιδί αποκτά μια εξοικείωση μαζί του, με το ποντίκι με τη λειτουργία του, τις ικανότητές του, το τι και πως μπορεί να προσφέρει. Επομένως δεν μπορούμε να πούμε πως τον αντικρίζει για πρώτη φορά στο χώρο του νηπιαγωγείου. Αυτό που κυρίως περιμένει, είναι η στιγμή που θα καθίσει μπροστά του για να "παίξει" , όπως θα έπαιζε με ένα άλλο παιχνίδι. Αυτό δε σημαίνει πως τον αντιμετωπίζει ως ένα απλό διασκεδαστικό μέσο για ψυχαγωγία, αλλά ως ένα μέσο μέσα από το οποίο υπάρχει η δυνατότητα να εκφράσει την φαντασία του, την δημιουργική του σκέψη. Είναι ένα μέσο που τελικά συμβάλλει στην εκπαίδευση και αγωγή των παιδιών, είναι ένα μέσο που θα πρέπει να ενσωματωθεί στο υπόλοιπο υλικό της τάξης του νηπιαγωγείου, συμπληρώνοντας ένα πλούσιο περιβάλλον που να ερεθίζει και να παρακινεί τα νήπια σε απασχόληση, ώστε η τάξη να γίνει ένας χώρος ψυχολογικής εγρήγορσης του παιδιού (Φράγκος).
Τα περισσότερα παιδιά βλέπουν τον Η/Υ ως ένα μέσο ψυχαγωγίας και διασκέδασης, σαν μια τηλεόραση ή σαν ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι. Η περαιτέρω αντίληψη που θα δημιουργήσουν στο μυαλό τους για τον υπολογιστή, εξαρτάται από την αντίληψη των νηπιαγωγών, την υποστήριξη και την στάση τους. Έτσι , αν η χρήση του (προς αποφυγή τεχνικών προβλημάτων ) γίνεται με περιοριστικούς κανόνες που κρύβουν φόβο, επικινδυνότητα και διστακτικότητα, η οικοδόμηση της αντίληψης θα είναι ανάλογη και τα παιδιά νιώθουν αδύναμα να τον χειριστούν. Όταν όμως ο υπολογιστής προσεγγίζεται με κλίμα ελευθερίας, παρέχοντας στα παιδιά γνώσεις για την "ασφαλή" χρήση του, τότε γίνεται ένα εργαλείο με το οποίο μπορούν να πειραματιστούν, να τολμήσουν, να δοκιμάσουν.
Παρόλα αυτά απαιτείται μια γνωριμία του Η/Υ και των παρελκομένων του με τα παιδιά όταν θα έρθουν στο νηπιαγωγείο. Η παρουσίαση θα πρέπει να είναι άμεση και αναλυτική. Δηλαδή, να εξηγηθεί στα παιδιά η χρησιμότητα του κάθε εξαρτήματος, καθώς και να δίνονται λύσεις στις απορίες τους. Καλό θα ήταν να γίνουν μερικές δραστηριότητες για την εξοικείωση με του υπολογιστή, όπως απεικόνισή του στο χαρτί από τα παιδιά ή κάποιο παιχνίδι δραματοποίησης, με θέμα τον υπολογιστή. Η εξοικείωση πρωταρχικά με κάθε εξάρτημα ξεχωριστά και κατόπιν με όλο το σύστημα του υπολογιστή ως σύνολο, θα βοηθήσει τα παιδιά να τον χειριστούν με μεγαλύτερη αισιοδοξία και διάθεση. Από έρευνα που έγινε σε Ελληνικά νηπιαγωγεία, διαπιστώθηκε πως τα νήπια χειρίζονταν με άνεση λογισμικά για παιδιά νηπιακής ηλικίας, ακολουθώντας απλές οδηγίες.
Είναι παραδεκτό από όλους πως η εκπαίδευση και αγωγή των παιδιών πραγματοποιείται μέσα από την ενεργητική τους συμμετοχή στα πεπραγμένα της τάξης, της ομάδας. Η ενεργητική τους συμμετοχή επιδιώκεται και ενισχύεται από την πρώτη κιόλας ημέρα παρουσίας τους στο χώρο του νηπιαγωγείου, ξεκινώντας από τη διαμόρφωση του χώρου της αίθουσας και φτάνοντας μέχρι την οργάνωση, το σχεδιασμό, την διεξαγωγή και την αξιολόγηση των δραστηριοτήτων. Μέσα από μια τέτοια διαδικασία τα παιδιά θα εκφράσουν την δυναμικότητα που κρύβουν μέσα τους, θα ενεργήσουν και τελικά θα μάθουν.
Καθοριστικής σημασίας για τη μάθηση είναι το περιβάλλον που ζούνε τα παιδιά (χωρίς μέσα από αυτό να εξαιρούμαι τον/την νηπιαγωγό). Από αυτό θα αντλήσουν όλα εκείνα τα στοιχεία που θα τους οδηγήσουν την προσπάθειά τους για έρευνα, ανακάλυψη και τελικά δημιουργία. Σημαντικό κομμάτι στο καθημερινό πρόγραμμα του νηπιαγωγείου θα πρέπει να έχει η παροχή δυναμικής γνώσης (Μαρία Κάτσιου-Ζαφρανά) που απαιτεί την ενεργητική συμμετοχή των νηπίων σε δραστηριότητες, που τελικά αποτελούν βιωματικό χαρακτήρα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, πως κατακτούμε κάτι μόνο όταν το βιώνουμε και όχι όταν απλώς το εκτελούμε. Βιώνουμε κάτι που μας ενδιαφέρει, μας προκαλεί, μας συγκινεί, μας εμπλουτίζει, μας καθιερώνει στην ομάδα μας. Επομένως εκείνο που έχει σημασία για έναν/μια νηπιαγωγό που ενδιαφέρεται για τα παιδιά της ομάδας του/της, είναι να παρέχει τις δυνατότητες και να δημιουργεί συνθήκες, για την παροχή κατάλληλων ερεθισμάτων, για καλλιέργεια ελεύθερου και ανοικτού πνεύματος, για αυθορμητισμό και δημιουργία, μέσα σε ένα περιβάλλον συναισθηματικών ελευθεριών. Γνώμονας να είναι πάντοτε οι ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών, να τα "προτείνει" νέες δραστηριότητες, να τα βοηθά διακριτικά στις ανησυχίες και ανιχνεύσεις τους και τελικά να τα εμψυχώνει στη διαδικασία και πορεία της ανακάλυψης.
Όλοι οι μεγάλοι παιδαγωγοί, από τους παλαιότερους μέχρι τους σύγχρονους, υποστηρίζουν πως σημαντικό ρόλο στην ψυχοσωματική, συναισθηματική και νοητική ανάπτυξη των παιδιών, παίζει το περιβάλλον του χώρου όπου απασχολούνται . Χώρος δουλειάς εμπλουτισμένος με εικόνες, ευχάριστα έπιπλα και άνετο φωτισμό, ελευθερώνει τη φαντασία και διευκολύνει την απόδοση. Ενισχύει τη μάθηση, ιδιαιτέρως όταν παρακινεί τα παιδιά να χειρίζονται και να χρησιμοποιούν αντικείμενα και όχι μόνο να τα βλέπουν.
Με λίγα λόγια είναι σημαντικό η δημιουργία από τον/την νηπιαγωγό κατάλληλου περιβάλλοντος που να βοηθά και να υποστηρίζει την ανάπτυξη των παιδιών. Ένα περιβάλλον κατάλληλο για την ανάπτυξη καλών διαπροσωπικών σχέσεων και πλούσιο στην υλικοτεχνική του υποδομή για την ανάπτυξη δεξιοτήτων και ικανοτήτων των παιδιών, με μια βιωματική προσέγγιση. Ένα περιβάλλον που θα είναι ενταγμένος και ο Η/Υ, όχι όμως σαν ένα διακοσμητικό στοιχείο, αλλά σαν ένα λειτουργικό κομμάτι, με εύκολη και ελεύθερη πρόσβαση για τα παιδιά. Αυτό δεν σημαίνει σε καμιά περίπτωση καταχρηστική και παθητική χρησιμοποίησή του. Κάθε πρόσβαση στον Η/Υ θα πρέπει να είναι ουσιαστική, να συνοδεύεται από ενδιαφέρον, περιέργεια και συνέχεια (αξιοποίηση κάποιας δραστηριότητας) των παιδιών και ποιοτικό έλεγχο (έντεχνο και διακριτικό) του/της νηπιαγωγού.
Η μοντέρνα εκδοχή του "προικισμένου μαθητή" έρχεται να εστιαστεί στη δημιουργική εργασία που όμως πλαισιώνεται από την δημιουργική, συγκλίνουσα και αποκλίνουσα σκέψη. Βασικοί παράμετροι που θα πρέπει στο βαθμό που μπορούν να πραγματοποιηθούν, να αρχίσουν να καλλιεργούνται από το νηπιαγωγείο. Αυτό βέβαια μπορεί να γίνει με την ποιοτική αναβάθμιση της εκπαίδευσης, ώστε να μπορούν να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες και ικανότητες των παιδιών.
Η χρήση του Η/Υ στην εκπαίδευση απασχόλησε χώρες του εξωτερικού από το 1980, συγκεκριμένα το 1983 Η επιροπή Ευρωπαικών Κοινοτήτων εκτιμώντας τη δυναμική και τη χρησιμότητα της Πληροφορικής στα σχολεία , έλαβε ποικίλα συντονιστικά μέτρα και αποφάσισε να χρηματοδοτήσσει ερευνητικά προγράμματα μεταξύ των χωρών μελών με στόχο την έρευνα και την ανάπτυξη στον τομέα της πληροφορικής για τα ευρωπαϊκά σχολεία.(Παππάς, 1989, σελ5). Φυσικό ήταν ανάλογες εξελίξεις να ακολουθήσουν και στην Ελλάδα που στο τέλος της δεκαετίας του 1980 εισάγονται υπολογιστές και το μάθημα της πληροφορικής στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Ωστόσο, στις αρχές τις δεκαετίας του 1990 πολλοί εκπαιδευτικοί , όσον αφορά το νηπιαγωγείο έιχαν αρνητικές απόψεις πιστεύοντας ότι 1)η εισαγωγή των υπολογιστών στην τάξη θα αντικαταστήσει τις παραδοσιακές δραστηριότητες του νηπιαγωγείου 2)οι υπολογιστές και το λογισμικό είναι περίπλοκοι(Παγγέ, 2008,σελ.22) Γενικά , υπάρχει η πεποίηθηση ότι οι υπολογιστές επιδρούν αρνητικά στην εκπαιδευτική διαδικασία και μάθηση. Αντίθετα, σύμφωνα με ειδικούς Papert(1980), Clements και συνεργάτες (1993), κ.α, διατύπωσαν την άποψη ότι οι Νέες Τεχνολογίες ωφελούν τα παιδιά προσχολικής ηλικίας , έτσι λοιπόν επηρεάζουν 1)την κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη , 2) τη γλώσσική ανάπτυξη 3)τη σωματική ανάπτυξη, 4)γνωστική ανάπτυξη.(Παγγέ,2008,σελ.23) Επιπρόσθετα και οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιώντας διαφορετικές μεθόδους θα πρέπει 1)Να δημιουργήσουν πρώτα ένα κατάλληλο περιβάλλον στην σχολική τάξη. 2)Να δώσουν ευκαιρίες σε όλα τα παιδιά να έρθουν σε επαφή με τα σχετικά αντικείμενα των Νέων Τεχνολογιών. 3)Να θέσουν προβλήματα και προβληματισμούς για το τί είναι οι Νέες Τεχνολογίες και σε τί μας ωφελούν. 4)Να μοιραστούν το ενδιαφέρον και τον ενθουσιασμό των παιδιων για την τεχνολογία και τη χρήση της. 5)Να παίξοντας μαζί τους κάνοντας χρήση της τεχνολογίας με δημιουργικές δραστηριότητες στην τάξη. 6)Να θέσουν ερωτήματα του τύπου τί κάνουν.. ή τί κάνουμε.. με ή χωρίς τις νέες τεχνολογίες; (Παγγέ,2008σελ.24). Επιπλέον είναι αναγκαίο να σημειωθεί ότι στην εκπαιδευτική διαδικασία ότι όχι μόνο τα παιδιά αλλά και οι νηπιαγωγοί διευκολύνονται από την Η/Υ στην τάξη , διότι ένας υπολογιστής μπορεί 1)Να διεγείρει την προσοχή των παιδιών κυρίως των ατίθασων. 2)Να κάνει την διδασκαλία πιο ενδιαφέρουσα. 3)Να μετατρέψει εν μέρει την διδασκαλία σε παιχνίδι σε παιχνίδι4)Να αυξήσει την αποδοτικότητα μιας δραστηριότητας. 4)Να δημιουργήσει ομάδες συζήτησης στο διαδικτυο με παιδια ίδιας ηλικίς από σχολεία από όλον το κόσμο(διαπολιτισμική διάσταση)(Παγγέ, 2008,σελ.28). Συμπερασματικά, η χρήση υπολογιστών κρίνεται απαραίτητη για την διαδικασία της μάθησης ,όμως πάντα με την σωστή καθοδήγηση του νηπιαγωγού.Το νήπιο έχει την δυνατότητα μέσω ειδικών προγραμμάτων αλλά και μέσω του διαδικτύου να απασχοληθεί με πλήθος δραστηριοτήτων ταυτόχρονα αναπτύσσοντας διαφορετικές δεξιότητες.Ετσι, λοιπόν, έχει την ευκαιρία να ασκηθεί με παζλ, παιχνίδια,με ασκήσεις μαθηματικές, γλωσσικές,με κατασκευές,ζωγραφική , να βρεί και να διαβάσει ιστορίες.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.
1)Παγγέ, Τ (2008).Εκπαιδευτική Τεχνολογία.Ιωάννινα. 2)Παγγέ,τ(2005).Το Διαδίκτυο στην Εκπαίδευση-Θέματα Προσχολικής και Πρωτοσχολικής ηλικίας.Αθήνα:Εκδόσεις Πέρσοναλ. 3)Παππάς,Γρ(1989).Η Πληροφορική στο Σχολείο-Υλικό,λογισμικό,Εκπαίδευση Εκπαιδευτικών.Αθήνα
ΣΤΕΛΛΑ ΤΣΑΜΗΤΡΟΥ (4461) Οι Η/Υ στα νηπιαγωγεια μπορουν να χρησιμοποιοιθουν με τους εξης τροπους...Σαν εποπτικα μεσα και σαν εργαλεια παραγωγης βοηθητικων μεσων για την διδασκαλεια. Ο Η/Υ είναι ένα εργαλείο ικανό να βοηθήσει τον δάσκαλο στην εκπ/κή διαδικασία σε πάρα πολλά αν όχι σ’ όλα τα μαθήματα του Αναλυτικού Προγράμματος. Για τον λόγό αυτό η γνώση της χρήσης του Η/Υ γίνεται κατά γενική ομολογία αναγκαία και απαραίτητη για όλους τους εκπ/κούς. Το ζήτημα της αξιοποίησης του Η/Υ στο χώρο μας δηλ. στο σχολικό περιβάλλον έχει επιστημονικές και πρακτικές διαστάσεις και απαιτεί ανεξάρτητη αντιμετώπιση. Kρίσιμοι παράγοντες για να ενσωματωθεί ο Η/Υ στη σχολική ζωή (ιδίως στην εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση) είναι να υπάρξουν κοινωνικά προσαρμοσμένοι ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ. Κυριότερος στόχος είναι να χρησιμοποιηθεί η τεχνολογία για εκπαιδευτικούς στόχους δηλ.
Πως θα χρησιμοποιήσει ο εκπαιδευτικός τον Η/Υ για να πετύχει τους επιδιωκόμενους παιδαγωγικούς στόχους. για να δημιουργήσει συνθήκες που θα διευκολύνουν την μάθηση για να εμψυχώσει τους μαθητές,
ώστε ο Η/Υ να γίνει εργαλείο ΕΚΦΡΑΣΗΣ – ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ – ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ.
Ο Η/Υ σαν εποπτικό μέσο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να στηρίξει την προσπάθεια του εκπαιδευτικού να γίνει πιο αποτελεσματικός στη διδασκαλία του κυρίως με τρεις τρόπους όπως φαίνεται και στο σχέδιο:Σαν εποπτικό μέσο Σαν εποπτικό μέσο Σαν εργαλείο παραγωγής βοηθητικών μέσων διδασκαλίας Σαν εργαλείο αποθήκευσης, δικών του εργασιών ή των μαθητών του.
Σαν εποπτικό μέσο ο Η/Υ μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να παράγουμε παιδαγωγικά βοηθήματα Ήχος – Φωνή Γραπτό Κείμενο Απλά οπτικά Βοηθήματα Πίνακας Προβολές Internet
ΗΧΟΣ – ΦΩΝΗ Για να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες του Η/Υ στην επεξεργασία του Ήχου και της Φωνής μπορούμε να παρουσιάσουμε ηχογραφημένες :
1. Συνεντεύξεις 2. Συζητήσεις 3. Αφηγήσεις
Τα ακουστικά κομμάτια θα πρέπει να είναι σύντομα για να εκμεταλλευτούμε τα πλεονεκτήματα του. Μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε για την εκμάθηση λέξεων, Μελέτη Γλώσσας, Εντοπισμό φθόγγων.
ΓΡΑΠΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Τα γραπτά βοηθήματα είναι ποικίλα και αφορούν όλα τα μαθήματα. Με τα προγράμματα της Microsoft Word μπορώ να δημιουργήσω εκπαιδευτικά φυλλάδια, συνθετικές σημειώσεις, ερωτηματολόγια, συλλογές ασκήσεων, κείμενα προς ανάλυση ή σύνταξη κ.ά. Με τα γραπτά κείμενα οι παιδαγωγικοί στόχοι του γνωστικού πεδίου προσαρμόζονται στον προσωπικό ρυθμό του μαθητή με αποτέλεσμα η παρακίνηση είναι μεγάλη και ο μαθητής συνήθως δραστηριοποιείται δημιουργικά.
Τι μπορώ να κάνω; Μορφοποίηση Κειμένου Φύλλα εργασιών για τα μαθήματα Γλώσσας – Μαθηματικών κ.α. Βοήθεια στην Πατριδογνωσία
Τι μπορούν να κάνουν οι μαθητές Εφημερίδα Αφίσα Πρόσκληση Ευχετήριες κάρτες
ΑΠΛΑ ΟΠΤΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ Είναι γνωστό ότι τα οπτικά βοηθήματα διευκολύνουν την μάθηση. Η δυσκολία βρίσκεται στο να επιλέξουμε το πιο αποτελεσματικό. Παρακάτω παρουσιάζουμε τις βασικές κατηγορίες από τα οπτικά βοηθήματα:
1. Φωτογραφίες 2. Σχέδια 3. Χάρτες 4. Γραφικές παραστάσεις 5. Συνδυασμός των παραπάνω
Φωτογραφίες Η φωτογραφία αποτελεί ένα πολύ ρεαλιστικό βοήθημα αφού αποτυπώνει την πραγματικότητα και περιέχει πολλές λεπτομέρειες. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι η θέα του πραγματικού έχει ιδιαίτερη σημασία για την επίτευξη προσωπικών στόχων στο συναισθηματικό πεδίο.
Τα προγράμματα με τα οποία μπορούμε να Φωτογραφίες με τον Η/Υ είναι τα εξής: Acdsee Adobe Photoshop Corel Photo-paint
Σχέδια Τα σχήματα είναι πιο αποτελεσματικά για την κατανόηση ιδεών, για την παρουσίαση μιας δομής, ενός μηχανισμού χωρίς όμως πολλές λεπτομέρειες.
Χάρτες Οι χάρτες επίσης είναι χρήσιμοι για κάποια συγκεκριμένα μαθήματα όπως Η Ιστορία και η Γεωγραφία.
Γραφικές παραστάσεις Οι γραφικές παραστάσεις είναι πιο αφηρημένες, όμως αποτελούν μια βολική διαδικασία για να παρουσιαστεί μια αφηρημένη έννοια στους μαθητές. Το πρόγραμμα Microsoft Excel είναι αυτό που μπορεί να κατασκευάσει πίνακες και γραφικές παραστάσεις.
ΠΡΟΒΟΛΕΣ Για να πραγματοποιήσουμε μια προβολή σε σωστές συνθήκες ο εκπαιδευτικός πρέπει να είναι εξοικειωμένος με το χειρισμό των μηχανημάτων. Μια γενική πρόβα πάντα είναι απαραίτητη.
Μπορώ να προβάλω:
1. Διαφάνεια 2. Ταινία 3. Βίντεο 4. Εκπαιδευτικό λογισμικό 5. Internet
Διαφάνεια Για να πραγματοποιήσω μια προβολή με διαφάνειες χρειάζομαι εκτός από τις διαφάνειες και το μηχάνημα προβολής. Οι διαφάνειες διακρίνονται σε:
• Απλές διαφάνειες • Διαφάνειες για Φωτοτυπικό • Διαφάνειες για Η/Υ Για εκτυπωτή inject Για εκτυπωτή Laser
Το προγράμματα Microsoft PowerPoint είναι αυτό με το οποίο μπορώ να δημιουργήσω διαφάνειες
Ταινία Με την προβολή μιας ταινίας έχουμε ο πλεονέκτημα να εισάγουμε τους μαθητές στην πραγματικότητα και είναι ένα καλό μέσο για να επιτύχουμε συναισθηματικούς στόχους καθώς επίσης και την διδασκαλία εννοιών και αρχών. Απαραίτητη προϋπόθεση για να προβάλλουμε ταινία με τον Η/Υ είναι η συσκευή DVD Player .
Βίντεο Επιτρέπει όπως η ταινία την προσέγγιση της πραγματικότητας, επιδρά στο συναίσθημα και μπορεί να αφυπνίσει στάσεις, να θέσει προβλήματα και να παρουσιάσει τεχνικές
Εκπαιδευτικό λογισμικό Το εκπαιδευτικό λογισμικό είναι ένα πρόγραμμα πληροφορικής που χρησιμοποιείται στην εκπαιδευτική διαδικασία και διαμορφώνεται προοδευτικά. Για να γίνει κάποιος ενεργητικός χρήστης απαιτείται ένας βαθμός αυτονομίας. Στον παρακάτω πίνακα δείχνουμε μερικούς τίτλους εκπαιδευτικού Λογισμικού.Το διαδύκτιο κατάφερε να αλλάξει ριζικά τη μορφή επικοινωνίας, αφού καθένας μπορεί να αναζητήσει πληροφορίες για ένα θέμα που τον ενδιαφέρει ή να επικοινωνήσει με άλλους χρήστες.
Τι μπορώ να κάνω;
1. Σύνδεση με το Διαδύκτιο 2. Αποστολή & Παραλαβή e-mail 3. Δημιουργία Βιβλιοθήκης Ιστοσελίδων 4. Κατασκευή Ιστοσελίδων
ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ
Η χρησιμότητα του Η/Υ είναι σημαντική και οι δυνατότητές του μεγάλες αλλά έχει και αδυναμίες που μερικές εμφανίζονται παρακάτω: Η γοητεία του μέσου Η μονοκαλλιέργεια Οι τελειομανίες Η απώλεια της σημασίας.3. Υπολογιστές και ειδικές μαθησιακές δυσκολίες
Ο πρώτος στόχος που θέτει η κοινωνία του 21ου αιώνα για τη σχολική αναβάθμιση-αναδόμηση είναι η μεταστροφή της εκπαιδευτικής φιλοσοφίας ώστε η εκπαίδευση να αρχίζει με βάση τις ανάγκες του μαθητή. Αντί δηλαδή το παιδί να προσαρμόζεται σε ένα πρόγραμμα σπουδών, θα πρέπει το πρόγραμμα αυτό να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του παιδιού και να επιτελεί ένα πολύπλευρο αγκάλιασμα αυτού. Στόχος της αναδόμησης είναι να αλλάξει το περιβάλλον μάθησης. Το ζητούμενο μιας εκπαίδευσης που θα ανταποκρίνεται στις ιδιαιτερότητες κάθε παιδιού μπορεί να βρεθεί μόνο μέσα από την ευελιξία διαμόρφωσης του μαθησιακού του περιβάλλοντος. Ο Τσιάκαλος, (2001) στο άρθρο: "Κανονικό κάθε τι ανθρώπινο" αναφερόμενος στο Βιγκότσκι υποστηρίζει ότι σ' αυτόν οφείλουμε τις πολύ σημαντικές παρατηρήσεις: "Το Α και το Ω της εξέλιξης του πολιτισμού είναι η δημιουργία πλάγιων διαδρομών", καθώς και "η ολόπλευρη ανάπτυξη των ανθρώπων με ειδικές ανάγκες και η συμμετοχή τους στον πολιτισμό είναι δυνατή με τη δημιουργία κατάλληλων πλάγιων διαδρομών και προσβάσεων, πέρα από εκείνες που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη ομάδα". Την ανάγκη ανεύρεσης "πλάγιων διαδρομών" έρχονται να καλύψουν οι υπολογιστές με τις δυνατότητες που μας παρέχουν, καθώς μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμο αρωγό στο δάσκαλο που θα τους εντάξει στη μαθησιακή διαδικασία.
Υπολογιστές και δυσλεξία
Όπως υποστηρίζουν οι Ράπτης & Ράπτη (2001:178) τα τελευταία χρόνια έχει γίνει αρκετή έρευνα σχετικά με την υποβοήθηση παιδιών με διαγνωσμένη δυσλεξία ώστε να ξεπεράσουν τα προβλήματά τους και έχουν εφαρμοστεί αρκετά προγράμματα. Έχει φανεί ότι τα οπτικά και ακουστικά ερεθίσματα που προσφέρει ο υπολογιστής, η καθαρή και τακτική εμφάνιση του κειμένου, τα διάφορα είδη λογισμικού για τη διόρθωση των λαθών και την παραπομπή σε γραμματικούς κανόνες , οι γραμματικές ασκήσεις και οι επεξεργασίες κειμένου βοηθούν πολύ τα παιδιά αυτά. Γι' αυτό και τα διάφορα κέντρα αποκατάστασης των δυσλεκτικών παιδιών βασίζονται πολύ στις ιδιότητες του υπολογιστή (Singleton,1991) αν και δεν έχει ακόμη αναπτυχθεί σε βαθμό ικανοποιητικό κατάλληλο λογισμικό για τα παιδιά αυτά. Οι Διαμαντόπουλος (2001), MacArthur(1996), τονίζουν ότι ο επεξεργαστής κειμένου (Word) απαλλάσσει το δυσλεκτικό παιδί από το άγχος του γραψίματος με το χέρι και παρέχει τη δυνατότητα σ' αυτό να νιώσει υπερήφανο για τη σωστή, καλογραμμένη εμφάνιση της εργασίας του. Επίσης ο κειμενογράφος είναι ένα πολύτιμο εργαλείο μάθησης της ορθογραφίας, καθώς διαθέτει μηχανισμό που το βοηθά να επισημάνει τα λάθη του και να τα διορθώσει μόνο του (αυτοδιόρθωση). Πολύ σημαντική είναι η παρατήρηση, ότι ο υπολογιστής βοηθά τους μαθητές με δυσλεξία, όταν μάλιστα χρησιμοποιηθεί οθόνη από 17΄΄ και πάνω και παράλληλα χρησιμοποιηθούν γραμματοσειρές με στοιχεία μεγάλου μεγέθους.
Υπολογιστές και μαθηματικά
Για την ανάπτυξη της μαθηματικής σκέψης όπως αναφέρουν οι Ράπτης & Ράπτη (2001:179), οι περισσότερο αποδοτικές μέθοδοι είναι τα πληκτρολόγια που αντιστοιχούν σε εικόνες ή έννοιες, η Logo και η χελώνα εδάφους,(δηλαδή μια χελώνα παιχνίδι που την καθοδηγούν τα παιδιά πάνω στο έδαφος). Επίσης άλλοι χρησιμοποιούμενοι μέθοδοι είναι τα παιχνίδια προσομοίωσης που εμπλέκουν τα άτομα αυτά σε δραματοποιημένες καταστάσεις καθημερινής συναλλαγής με χρήματα (π.χ. παίζοντας μαγαζί με τα ψώνια) καθώς και διάφορες μετρήσεις και υπολογισμοί μεγεθών που υπάρχουν στο περιβάλλον τους.
Η χελώνα εδάφους και η Logo μετατρέπουν τα μαθηματικά σ' ένα διασκεδαστικό παιχνίδι. Πολλές φορές και τα ίδια τα παιδιά επινοούν παιχνίδια με εντολές για να παίξουν με τη χελώνα εδάφους π.χ. το κυνηγητό μιας μπάλας, η περιοδεία της για να εκτελέσει διάφορες αποστολές πάνω σ' ένα μεγάλο χάρτη εδάφους που αναπαριστά, είτε τον τόπο τους, είτε άλλες χώρες κ.τ.λ.
Ένα επίσης χρήσιμο εργαλείο είναι η Logo. Με τη Logo τα παιδιά μπορούν να κατασκευάσουν σχήματα εξερευνώντας το αποτέλεσμα της διαδοχής εντολών με μια σειρά αριθμών, (που ακολουθεί ένα ορισμένο σκεπτικό), με στόχο ν' ανακαλύψουν ποσοτικά φαινόμενα, τα οποία τα μεταφράζουν σε οπτικές αναπαραστάσεις και σχήματα, κανόνες και υπολογιστικούς πίνακες, τους οποίους βέβαια θα ήταν κουραστικό και δύσκολο να δημιουργήσουν με χαρτί και με μολύβι, ακόμα και αν διέθεταν τις απαιτούμενες δεξιότητες. Επίσης και η Γεωμετρία γίνεται ένα εξερευνητικό ταξίδι που μπορεί να συναρπάσει, να κάνει περήφανα τα παιδιά για τα καταπληκτικά τους σχέδια που επινοούν με τη βοήθεια του υπολογιστή. Οι παραπάνω συγγραφείς, θεωρούν επίσης πολύ χρήσιμα και τα προγράμματα προσομοίωσης χρηματικών συναλλαγών. Με την πραγματοποίηση μικροαγορών και άλλων καθημερινών χρηματικών συναλλαγών στο εικονικό περιβάλλον του υπολογιστή, τα παιδιά αλλά και οι ενήλικες που αντιμετωπίζουν μαθησιακές δυσκολίες μαθαίνουν να επιλύουν τις τρεις βασικές αριθμητικές πράξεις καθώς επίσης να λύνουν στοιχειώδη προβλήματα αριθμητικής ώστε να τους βοηθήσουν να αντεπεξέρχονται σε δικές τους ανάγκες επιβίωσης.
Δυστυχώς πολλά από τα άτομα με αυτού του είδους τις δυσκολίες αναγκάζονται να μένουν εγκλωβισμένοι στο σπίτι τους ή δέχονται μια ιδιαίτερη υπερπροστατευτική φροντίδα ώστε να μην καταφέρνουν να αναπτύξουν δεξιότητες διαχείρισης του χρήματος ή οργάνωσης του χρόνου τους. Έτσι παιδαγωγικά παιχνίδια, όπως το "μαγαζί" ( με τον υπολογισμό των ρέστων και τον εντοπισμό παγίδων μιας ενδεχόμενης ανέντιμης δοσοληψίας ή λάθους), (η περιπλάνηση στο λούνα-παρκ ) και η αναπαράσταση του υπολογισμού των εξόδων που είναι απαραίτητα για τις καθημερινές δραστηριότητες, καθώς και το "ταξίδι με το αυτοκίνητο" όπου εκεί γίνεται ο υπολογισμός των καυσίμων σε σχέση με τα χιλιόμετρα, την ταχύτητα και το χρόνο, είναι μερικά παραδείγματα που μπορούν να σχεδιαστούν με τέτοιο τρόπο ώστε να παρουσιάζουν μια κλιμακούμενη δυσκολία για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες.
Υπολογιστές και υπερκινητικότητα
Οι Ράπτης & Ράπτη (2001:177), αναφέρουν ότι μέσα από την πληθώρα δημοσιεύσεων που έχουν γίνει, καταδεικνύεται η σημαντικότητα των υπολογιστών και σε παιδιά που εκδηλώνουν "προβληματική συμπεριφορά" καθώς και σε αυτά που χαρακτηρίζονται ως υπερκινητικά. Ίσως είναι σημαντικό να αναφερθεί η περίπτωση συνεργασίας δέκα παιδιών που παρουσίαζαν προβληματική συμπεριφορά σε ένα σχολείο της Αγγλίας (Hawkridge & Vincent 1992:51-52). Με τη χρήση της Logo και άλλων δραστηριοτήτων τα παιδιά κατάφεραν να καλύψουν μερικά κενά στις μαθηματικές γνώσεις τους, να πραγματοποιήσουν ένα project στο ηλεκτρονικό σύστημα των φωτεινών σηματοδοτών της περιοχής και κατασκεύασαν παρόμοιο σύστημα με ηλεκτρονικούς μετρητές και βομβητές, το οποίο το συνέδεσαν με τον υπολογιστή του σχολείου τους! Η πληροφορική, η Logo, οι ηλεκτρονικές κατασκευές άνοιξαν διόδους έκφρασης , συνεργασίας, επικοινωνίας με τους συμμαθητές τους. Έμαθαν να κάθονται όλοι μαζί και να συνεργάζονται με υπευθυνότητα και σοβαρότητα, να συζητούν και να συνδημιουργούν κάτι που δεν μπορούσε να γίνει στο παρελθόν στο παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας. Και όπως αναφέρουν οι παραπάνω συγγραφείς "μπορεί να μην έφτασαν στο επίπεδο των γνώσεων των παιδιών της ηλικίας τους, σημασία όμως είχε το ότι το εκπαιδευτικό σύστημα βρήκε τον τρόπο να τα κρατήσει κάτω από τη "στέγη" του για έναν ακόμη κρίσιμο χρόνο της εφηβείας τους μακριά από τους δρόμους και τα επικίνδυνα στέκια και τις παραπτωματικές επιδόσεις". Συμπληρώνοντας, πιστεύω ότι δεν είναι τόσο ο υπολογιστής που βελτιώνει τη συμπεριφορά των παιδιών όσο η στοργική διάθεση των δασκάλων με την οποία προσεγγίζουν αυτά τα παιδιά, όταν συνδημιουργούν στον υπολογιστή!
Θετική προσφορά των υπολογιστών
Μέσα από τη βιβλιογραφική διερεύνηση παρατηρείται ένας σχετικά μεγάλος αριθμός ερευνητών, (Odlin & Hutchins, 1996, MacArthur, 1996, Anderson-Inman, 1999, Anderson-Inman & Knox-Quinn, 1997, Lewis & Neil, 1999, Wilkinson-Tilbrook, 1995, Thomas Mick, Hawkridge & Vincent,1992, Ντολιοπούλου, 1999, Ράπτης & Ράπτη, 2001, Σιμάτος, 1995), που συμφωνούν με το μέγεθος της θετικής προσφοράς των υπολογιστών στη μαθησιακή διαδικασία στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες.
Τα πλεονεκτήματα του υπολογιστή μπορούν να συνοψιστούν στα παρακάτω: - Οι υπολογιστές είναι σταθεροί στη "συμπεριφορά τους". Ένα παιδί νιώθει να απειλείται λιγότερο, όταν διορθώνεται από τον υπολογιστή, απ' ότι από το δάσκαλο ή το γονέα. - Τα προγράμματα μπορεί να χρησιμοποιηθούν πολλές φορές. Μπορεί να επιτευχθεί επανάληψη της μάθησης και ενδυνάμωση της προηγούμενης μάθησης. - Τα περισσότερα παιδιά βρίσκουν ότι είναι σχετικά εύκολο να χειριστεί κανείς τους υπολογιστές, μόλις του δοθεί η βασική βοήθεια. Φαίνεται να έχουν την "έβδομη αίσθηση"την οποία δεν κατέχουν οι προηγούμενες γενιές. - Πολλά προγράμματα είναι πολυαισθητηριακά, δηλαδή συμπεριλαμβάνουν το οπτικό, ακουστικό και κιναισθητικό στοιχείο, απαραίτητα για την ανάπτυξη δεξιοτήτων στον γλωσσικό και μαθηματικό αλφαβητισμό. - Πολλά παιδιά ανακαλύπτουν ένα νέο κίνητρο μάθησης, όταν απογοητεύονται ή αισθάνονται ότι απειλούνται από την άμεση διδασκαλία. - Οι απαντήσεις δίνονται άμεσα. Αυτό μπορεί να μειώσει το ποσοστό λαθών. - Η εκμάθηση του χειρισμού του υπολογιστή ή το "φόρτωμα" προγραμμάτων μπορεί να βοηθήσει στην κατάκτηση επάλληλης σκέψης (sequential thinking). - Πολλά παιδιά θεωρούν ευκολότερο να διαβάσουν ένα κείμενο στην οθόνη του υπολογιστή απ' ότι ένα δικό τους γραπτό κείμενο. - Οι πληροφορίες μπορούν να τυπωθούν και να σωθούν. Τα παιδιά αισθάνονται περήφανα με την παρουσίαση των εργασιών τους. - Οι υπολογιστές και τα προγράμματα μπορούν να προσαρμοστούν στις ατομικές ανάγκες και δυσκολίες του κάθε παιδιού. Π. χ. κατάλληλα τροποποιημένα πληκτρολόγια, ειδικοί ποντίκια, προγράμματα προσαρμοσμένα στις ατομικές ανάγκες. - Τα διδακτικά προγράμματα προσφέρουν άμεση πληροφόρηση στο μαθητή για το αποτέλεσμα της κάθε δράσης του και θετική ενίσχυση σε κάθε σωστή απάντηση. - Ο υπολογιστής είναι ακούραστος. Δεν αντιδρά αρνητικά όταν του ζητηθεί να επαναλάβει πληροφορίες ή δραστηριότητες. - Ο υπολογιστής έχει τη δυνατότητα να προάγει την κοινωνική αποδοχή στα άτομα με ΜΔ, καθώς τους δίνει τη δυνατότητα να παράγουν έργο χωρίς το στίγμα της υποχώρησης (stigma of Withdrawal) και χωρίς να υπάρχει επιπρόσθετη στήριξη από το δάσκαλο στην τάξη. - Η ιδιωτική φύση της διάδρασης ανάμεσα στον υπολογιστή και το παιδί υποβοηθάει στη δημιουργία ενός φιλικού περιβάλλοντος, στο οποίο το παιδί μπορεί να εκφραστεί αυθόρμητα, να ρισκάρει χωρίς το φόβο της γελοιοποίησης και του λάθους.
Αρνητικά του υπολογιστή
Ο υπολογιστής δεν πρέπει να χαρακτηριστεί ως πανάκεια για την επίλυση των μαθησιακών προβλημάτων. Όπως υποστηρίζουν οι Ράπτης & Ράπτη (2001), Στασινός (1987), Wilkinson-Tilbrook (1995) παράλληλα με τις πολλές δυνατότητες, ο υπολογιστής έχει και κάποιες λειτουργικές ιδιότητες που συνθέτουν το πρόβλημα των αδυναμιών του. Τα λεκτικά μηνύματα που προσλαμβάνει κανείς από τον υπολογιστή δεν είναι παρά μονότονοι ρυθμοί (Στασινός, 1987), και έτσι δεν έχουν την ανθρώπινη αμεσότητα που χαρακτηρίζουν τα χαρακτηριστικά των ανθρώπινων σχέσεων στη φυσική τους διάσταση. Είναι μια "τεχνητή ομιλία" από την οποία λείπει η αμεσότητα και ο αυθορμητισμός, καθώς λειτουργεί χωρίς συνείδηση και συναισθηματικούς τόνους. Δεν μπορεί να καλύψει λοιπόν την ανθρώπινη ανάγκη "ενός ζεστού χαμόγελου επιβράβευσης", ανάγκη που είναι ιδιαίτερα αυξημένη στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, ούτε μπορεί να υποκαταστήσει την προσωπικότητα του δασκάλου. Ένα άλλο εξίσου σημαντικό πρόβλημα είναι η επιλογή λογισμικού καθώς υπάρχουν προγράμματα που δεν προάγουν καθόλου τη διαδικασία μάθησης (Wilkinson-Tilbrook,1995, Σιμάτος,1995). Αυτή η ανάγκη μπορεί να θεωρηθεί παρόμοια με εκείνη της αγοράς καινούριων υποδημάτων. Αν, για παράδειγμα, το μέγεθος των υποδημάτων είναι μεγαλύτερο από το απαιτούμενο στο συγκεκριμένο άτομο, υπάρχει το ενδεχόμενο να πέσει. Αν είναι μικρότερο, τότε ίσως να δημιουργηθούν πληγές στα πόδια του. Το προσδιοριστικό αυτό παράδειγμα καταδεικνύει την ανάγκη της συνεχούς ενημέρωσης και παρακολούθησης από το δάσκαλο των εξελίξεων στον τομέα του εκπαιδευτικού λογισμικού καθώς επίσης και στην ανάγκη να δοκιμάζονται πρώτα τα εργαλεία και οι σχετικές εφαρμογές πριν εφαρμοστούν στα παιδιά. Οι MacArthur(1996), Anderson-Inman(1999), καθώς και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ειδικής Αγωγής (Ευρωπαϊκός Οργανισμός/Watkins,2001) εντοπίζουν το πρόβλημα της ελάχιστης ερευνητικής υποστήριξης των προγραμμάτων που διατίθενται για να υποβοηθήσουν τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Δεν υπάρχουν πολλές έρευνες που να διερευνούν την αποτελεσματικότητα των διαφόρων προγραμμάτων και αν πράγματι επιτυγχάνουν τους στόχους που έχουν θέσει. Γι αυτό υποστηρίζουν ότι είναι ανάγκη να αναπτυχθούν καινούριες εκπαιδευτικές μέθοδοι που να ενσωματώνουν και τη χρήση του υπολογιστή στη μαθησιακή διαδικασία. Είναι βέβαια αυτονόητο ότι το υλικό μέρος του υπολογιστή και το λογισμικό πρέπει να είναι προσαρμοσμένο σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. (Wilkinson-Tilbrook, 1995)
Δάσκαλος και υπολογιστής
Ο Thomas Mick, αναρωτιέται γιατί ενώ οι νέες τεχνολογίες έχουν όλες τις δυνατότητες ν' ανοίξουν τους δημιουργικούς ορίζοντες των παιδιών, παρατηρείται μια επιβράδυνση στην ανάπτυξη και εφαρμογή αυτών. Ο ίδιος απαντάει ότι ο λόγος είναι και η έλλειψη γνώσεων του δασκάλου πάνω στο τι είναι οι ΝΤ και τι προσφέρουν. Κάποιοι αντιμετωπίζουν με φοβία τις ΝΤ έχοντας μνήμες παλαιότερων περίπλοκων τεχνολογιών. ¶λλοι πάλι, αν και γνωρίζουν τη θετική τους προσφορά, αντιδρούν στη χρήση τους, επειδή νιώθουν ευάλωτοι, νιώθουν ότι χάνουν τον έλεγχο της τάξης ή ενδεχομένως να ρεζιλευτούν (lose FACE) μπροστά στους μαθητές τους, καθώς αυτοί μεγαλώνουν σ' ένα κόσμο πλούσιο σε τεχνολογικά ερεθίσματα.
Παρ' όλα αυτά υπάρχουν δάσκαλοι που έχουν τη διάθεση να εφαρμόσουν τις νέες μεθόδους διδασκαλίας. Σ' αυτούς οι Odlin & Hutchins (1996) τονίζουν ότι για την αποτελεσματική χρήση του υπολογιστή στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, αλλά και στο γενικότερο σύνολο, ο δάσκαλος πρέπει: - Να μάθει στα παιδιά πώς να χειρίζονται τον υπολογιστή, π.χ. να τον ανοίγουν, να "φορτώνουν" προγράμματα, να επιλέγουν, να εκτυπώνουν, κ.ο.κ. - Να είναι προετοιμασμένος. Να έχει γνώση του υπολογιστή πριν να το χρησιμοποιήσει στο σχολείο. - Να ενημερώνεται πριν αγοράζει hardware και - Να ενθαρρύνει τα παιδιά να περιγράφουν τη δουλειά τους σ' αυτόν ή στην ομάδα τους στον υπολογιστή. Αυτό θα κάνει την εμπειρία τους πολυαισθητηριακή. - Να Θυμάται ότι λίγος χρόνος που σταδιακά αυξάνεται μπορεί να βοηθήσει ένα υπερκινητικό παιδί να μάθει να επικεντρώνεται σ' αυτό που κάνει για μεγαλύτερες περιόδους. - Δεν πρέπει να περιμένει θαύματα. Οι υπολογιστές βοηθάνε, δεν είναι όμως η αποκλειστική λύση στις μαθησιακές δυσκολίες. - Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ο υπολογιστής απλά για να "γεμίσει" (FILLER) O χρόνος. Πρέπει να υπάρχει στόχος σε κάθε δραστηριότητα. - Είναι λάθος η προσδοκία του δασκάλου να αρέσουν σ' όλους οι υπολογιστές. - Ο υπολογιστής δεν αντικαθιστά τη διδασκαλία 1:1 και δεν μπορεί να καλύψει τη στενή επικοινωνία της ανθρώπινης επαφής.
Συμπληρωματικά οι MALONE & Smith(1996), υποστηρίζουν ότι στην τάξη ο δάσκαλος μπορεί να βοηθήσει, - με το να είναι γνώστης των χαρακτηριστικών του λογισμικού που θέλει να "δουλέψει" και να μπορεί να το προσαρμόζει στις ανάγκες των παιδιών - με το να αξιολογεί αυστηρά τις πηγές (resources) π.χ. αν τα προγράμματα διδάσκουν συγκεκριμένες δεξιότητες, αν οι ποινές είναι περισσότερο ελκυστικές από τις επιβραβεύσεις, αν είναι δυνατόν να ποικίλει η ταχύτητα παρουσίασης των αντικειμένων στο πρόγραμμα, πόσα λάθη ή τι είδους λάθη εντοπίζει ο ελεγκτής λαθών (spellchecker), κ.ο.κ. - με το να δημιουργεί "τράπεζες λέξεων" για κάθε θέμα, οι οποίες να μπορούν να χρησιμοποιούνται από τα παιδιά. - με το να χρησιμοποιεί προγράμματα που επιτρέπουν στα παιδιά να αναπτύσσουν και να οργανώνουν τις σκέψεις τους και τις ιδέες τους στον υπολογιστή. - με το να χρησιμοποιεί εννοιολογικά πληκτρολόγια (concept keyboards), ώστε να αναπτύξουν δεξιότητες αλληλουχίας (sequencing skills). - με το να χρησιμοποιεί "τράπεζες λέξεων" για να διδάξει στα παιδιά συμπλέγματα συμφώνων. - με το να χρησιμοποιεί γραφικά προγράμματα που περιέχουν πρότυπα σε μαθητές με φτωχές κινητικές ικανότητες. - με το να ενθαρρύνει τα παιδιά να χρησιμοποιούν διαφορετικούς τύπους γραμμάτων
Επίσης οι Lewis & NEILL (1999) τονίζουν ότι θα ήταν καλύτερο το παιδί να χειρίζεται το υπολογιστή παρουσία δασκάλου. Η μαθησιακή εμπειρία ενδυναμώνεται όταν παρίσταται ο δάσκαλος ή ο γονέας. Μερικά παιδιά ίσως να απολαμβάνουν την εργασία με υπολογιστή, γιατί θέλουν να αποφύγουν την επικοινωνία με το δάσκαλο ή με άλλους συμμαθητές. Γι' αυτό ο δάσκαλος πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός και να μην ενθαρρύνει τέτοιου είδους συμπεριφορές-απομονώσεις. Tα γραφικά είναι μια εναλλακτική πρόταση στο ερώτημα των Νηπιαγωγών : Πώς να χρησιμοποιήσω τον Η/Υ στην τάξη μου;Τα παιδιά αρχίζουν την επαφή τους με τον Η/Υ από την αρχή, ένα μήνα μετά την έναρξη του σχολικού έτους. Δουλεύουν ανά 2, για 5-10 λεπτά κάθε μέρα, μαθαίνουν την εφαρμογή του Paint, και προχωρούν ο καθένας ανάλογα με τις δυνατότητες και τις δεξιότητές του. Φεβρουάριο ή Μάρτιο, εξαρτάται από την ομάδα , τα παιδιά έχουν όλα κατακτήσει γνώσεις όπως: να επιλέγουν με άνεση τα περισσότερα εργαλεία του Paint, να τα συνδυάζουν για ένα πιο σύνθετο αποτέλεσμα , να γράφουν το όνομά τους και την ημερομηνία, να σώζουν την εργασία τους σε φακέλους, και να εκτυπώνουν.
Τότε προχωράμε στην εφαρμογή των γραφικών τέστ. Υπάρχουν 3 ομάδες.
Η πρώτη απευθύνεται στον νοητικό τομέα προάγοντας την αντιληπτική ικανότητα και τους μηχανισμούς σκέψης.
Η δεύτερη εξοικειώνει τα παιδιά, με βασικές μαθηματικές διαδικασίες όπως χώρος και χρόνος, συγκρίσεις διαφορετικών μεγεθών, ομαδοποιήσεις και ταξινομήσεις, διατάξεις αντικειμένων, πίνακες διπλής εισόδου, αντιστοιχήσεις αντικειμένων και μέσω αυτών εισαγωγή στην έννοια της πληθυκότητας από το 1 έως το 5.
Η τρίτη προετοιμάζει τα παιδιά για την κωδικοποίηση και αποκωδικοποίηση του γραπτού και προφορικού λόγου.
Όλα τα γραφικά έχουν ένα διαβαθμισμένο βαθμό δυσκολίας αλλά δίνουν και μια δυνατότητα ευελιξίας στον/ην νηπιαγωγό να επιλέξει αυτό που ταιριάζει καλύτερα στο εκπαιδευτικό μοντέλο που εφαρμόζει στην τάξη του.
Συμπληρωματικά στην παραπάνω ‘πρόταση’ μπορούν τα παιδιά να χρησιμοποιούν τον Η/Υ για την εβδομαδιαία καταγραφή δανεισμού βιβλίων από την σχολική τους βιβλιοθήκη αφού προηγουμένως έχει δημιουργηθεί η αντίστοιχη βάση στον υπολογιστή. Να στέλνουν και να λαμβάνουν e-mails αναπτύσσοντας συνεργασίες με σχολεία εντός και εκτός Ελλάδας. Να χρησιμοποιούν το Internet ως εποπτικό μέσο στις μαθησιακές τους ενότητες, ως βάση πληροφοριών των projects που αναπτύσσουν, ως μέσο διάδοσης της εργασίας τους και πρόσβασης σε εργασίες άλλων σχολείων. Μπορούν μάθουν να χρησιμοποιούν CDs με ποικίλο περιεχόμενο, από μουσικές συλλογές διαφόρων ειδών, εκπαιδευτικά interactive παιχνίδια με μεγάλη γκάμα θεματικών ενοτήτων, μέχρι και DVDs, ταινίες επιλεγμένες με βάση τα κριτήρια που εξυπηρετούν πάντα τους μαθησιακούς στόχους που εμείς έχουμε θέσει.
Ο χρόνος στο σχολείο όλοi ξέρουμε πόσο πολύτιμος είναι. Σε εμάς τους εκπαιδευτικούς απομένει η σωστή διαχείρισή του. βιβλιογραφια
specialeducαtion, γραφικα τεστ στα νηπιαγωγεια, καινοτομες δρασεις
Συντάκτης: Ομάδα Εισηγητών Νηπιαγωγών ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ - Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ
Oσον αφορά την προσχολική ηλικία, ως αναπτυξιακά κατάλληλα λογισμικά περιγράφονται εκείνα που (Ντολιοπούλου):
- είναι κατάλληλα για την ηλικία, την κουλτούρα, το επίπεδο και τα ενδιαφέροντα των παιδιών,
- έχουν σαφείς στόχους,
- έχουν πολλές δυνατότητες και δίνουν έμφαση στην ενεργητική μάθηση, στον πειραματισμό και στην επίλυση προβλημάτων,
- μπορούν να ενσωματώνονται στο πρόγραμμα του νηπιαγωγείου,
- καλλιεργούν τη φαντασία και τη δημιουργικότητα των παιδιών,
- είναι εύχρηστα και αισθητικά ευχάριστα,
- προκαλούν και διατηρούν αμείωτο το ενδιαφέρον των παιδιών,
- δίνουν στα παιδιά μια αίσθηση ελέγχου και έχουν κατάλληλη και αποτελεσματική επανατροφοδότηση.
Τα προγράμματα που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε στη μαθησιακή διαδικασία χωρίζονται σε κατηγορίες. Ετσι, υπάρχουν:
- τα προγράμματα εκγύμνασης και εμπέδωσης (drill-and practice),
- τα προγράμματα παρουσίασης (tutorials),
- τα προγράμματα προσομοίωσης (simulations),
- τα προγράμματα ανοιχτού περιβάλλοντος,
- και τα προγράμματα επίλυσης προβλημάτων.
Ο υπολογιστής πρέπει να χρησιμοποιείται και να αποτελεί μέρος της τάξης σε κεντρικό σημείο. Στη γωνιά του υπολογιστή οι δραστηριότητες είναι ομαδικές, κοινωνικές και πάντα ακολουθούνται με συζήτηση για τον τρόπο χρήσης του.
Τα παιδιά αρχικά καλό είναι να χρησιμοποιούν τις βοηθητικές συσκευές του υπολογιστή, όπως το ποντίκι και το πληκτρολόγιο. Ο χρόνος απασχόλησής τους δεν πρέπει να είναι υπερβολικός, αρκεί να είναι δημιουργικός.
Το κάθε πρόγραμμα πρέπει να επιλέγεται ανάλογα με το αναπτυξιακό επίπεδο των παιδιών και τα ενδιαφέροντά τους. Τα προγράμματα αυτά θα πρέπει να προσφέρουν στα παιδιά ερεθίσματα και περαιτέρω γνώσεις, καθώς κι ένα δημιουργικό περιβάλλον, με περιθώρια ελεύθερης ενασχόλησης.
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι καθοριστικός για την ολόπλευρη ανάπτυξη και αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών στο νηπιαγωγείο. Το να γίνει εφικτή η χρήση των συσκευών, των λογισµικών, των πολυµέσων και του Διαδικτύου ως εργαλείων διδασκαλίας και µάθησης εξαρτάται από τις γνώσεις και τον ενθουσιασµό των εκπαιδευτικών, καθώς και από το κίνητρο και την κατάλληλη προετοιμασία τους ώστε να θέσουν τις νέες τεχνολογίες στην υπηρεσία των εκπαιδευτικών και παιδαγωγικών αναγκών των παιδιών, τονίζεται από το CEO Forum on Education and Technology (1999).
Η απλή γνώση χρήσης των νέων τεχνολογιών δεν είναι αρκετή ώστε να αποβάλουν οι εκπαιδευτικοί το δέος που ενδεχομένως τούς προκαλούν και να µμπορέσουν να τις εντάξουν στο πρόγραµµά τους.
Γι’ αυτό είναι απαραίτητο:
- να έχουν πρώτα πειστεί οι ίδιοι για την ωφελιμότητα των νέων τεχνολογιών,
- να έχουν βιώσει µε δημιουργικό τρόπο τη χρήση τους,
- να έχουν κατανοήσει τις δυνατότητές τους
- και να έχουν ενημερωθεί µέσα από σεμινάρια, επαφές µε άλλους, από βιβλία και το Διαδίκτυο.
Η παιδαγωγός πρέπει να παρέχει υποστηρικτικό ρόλο και να φροντίζει ώστε όλα τα παιδιά να μετέχουν στη δραστηριότητα και στη χρήση του υπολογιστή.
Ο υπολογιστής μπορεί να αποτελέσει κίνητρο, εργαλείο μάθησης και διερεύνησης, επικοινωνιακό μέσο, εποπτικό εργαλείο, μέσο συνεργασίας των παιδιών τόσο μεταξύ τους όσο και με ενήλικες, εργαλείο ανακάλυψης και πειραματισμού, μέσο ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης των παιδιών και σύγκλισης κοινωνικών διαφορών και δεξιοτήτων (Τsitouridou and Vryzas, 2001).
Πρέπει βέβαια να γίνει σαφές ότι η χρήση των τεχνολογιών της πληροφορίας και των επικοινωνιών (ΤΠΕ) οφείλει να λειτουργεί συμπληρωματικά στο σχεδιασμό και την υλοποίηση των στόχων της προσχολικής εκπαίδευσης και όχι να αντικαθιστά τις άλλες δημιουργικές δραστηριότητες των νηπίων, όπως το παιχνίδι, τη ζωγραφική κ.λπ.
Επιπλέον, ο παιδαγωγός πρέπει να έχει την απαιτούμενη εκπαίδευση και διαρκή κατάρτιση ώστε να είναι σε θέση να υλοποιεί τον εκπαιδευτικό σχεδιασμό του με την παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ και να τις ενσωματώνει κατάλληλα στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Γίνεται λοιπόν κατανοητό πως και στη χώρα μας πια η χρήση του υπολογιστή στη μαθησιακή διδασκαλία είναι πραγματικότητα, γι’ αυτό εντάσσεται σε όλες τις βαθμίδες, ξεκινώντας από την πρώτη και θέτοντας τον υπολογιστή ως ένα μηχάνημα-εργαλείο μάθησης και διασκέδασης.
Γιατί να χρησιµοποιηθούν οι νέες τεχνολογίες στο νηπιαγωγείο.
Τείνει να γίνει ευρύτερα αποδεκτό ότι «η διδασκαλία και η χρήση των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση έχουν ως κύριο στόχο να διευρυνθούν οι γνωστικές ικανότητες των παιδιών και να εµπλουτιστούν οι ευκαιρίες και οι τρόποι διδασκαλίας και µάθησης» (Πολυδωρίδη, Κοντογιαννοπούλου, 1991). Ο εµπλουτισµός των ευκαιριών και των τρόπων διδασκαλίας και µάθησης γίνεται πια επιτακτικός. Σχετικά µε τις ευκαιρίες για πληροφόρηση και µάθηση, ας µην ξεχνάµε τα αποµακρυσµένα σχολεία. Οι νέες τεχνολογίες µε ένα σχετικά χαµηλό κόστος επιτρέπουν στα παιδιά να έχουν πρόσβαση σε βιβλιοθήκες όλου του κόσµου, ενώ επίσης τους δίνει τη δυνατότητα της επικοινωνίας µε άλλα παιδιά, αλλά και µε ειδικούς για κάποιο θέµα που τα ενδιαφέρει. Για τα παιδιά αυτά οι νέες τεχνολογίες αποτελούν ζωτικής (συχνά κυριολεκτικά, προκειµένου για την τηλεϊατρική) σηµασίας εργαλεία. Οι τρόποι διδασκαλίας που εφαρµόζονται στα περισσότερα νηπιαγωγεία µπορούν να γίνουν ελκυστικότεροι και να ανταποκρίνονται καλύτερα στις αναπτυξιακές ανάγκες και τους ρυθµούς των παιδιών όταν βρίσκεται στη διάθεσή τους ένα εργαλείο µε πολλές δυνατότητες, όπως της πληροφόρησης, της επικοινωνίας, της δηµιουργίας, της αξιολόγησης και του ελέγχου.
- Ποιοι θα τις χρησιµοποιήσουν. Θα πρέπει η Πολιτεία -και κατ’ επέκταση ο κάθε εκπαιδευτικός στο µικρόκοσµο της τάξης του- «να εξασφαλίσει την ισοτιµία στην πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες ανάµεσα στα φύλα, στις κοινωνικοοικονοµικές οµάδες και στα άτοµα µε ειδικές ανάγκες». Πέρα όµως από αυτή τη γενική αρχή, το ποιος θα χρησιµοποιεί κυρίως τις νέες τεχνολογίες σε ένα νηπιαγωγείο είναι σηµαντικό για την εργονοµική τοποθέτησή τους και για τον αριθµό τους.
Θα βρίσκεται στο γραφείο ή στην τάξη; Θα υπάρχουν ένας ή περισσότεροι υπολογιστές;
Παίζει ρόλο ακόμη το αν θα γίνεται χρήση του Η/Υ από ένα παιδί κάθε φορά, από δύο ή από µικρές οµάδες.
Ενας από τους βασικότερους παράγοντες για τη συνεργασία των παιδιών σε µια δραστηριότητα µε Η/Υ είναι να έχουν όλοι πολύ καλή οπτική επαφή µε την οθόνη.
Αν θα γίνεται χρήση του Η/Υ από τον εκπαιδευτικό και θα παρακολουθούν τα παιδιά, τότε όλα τα παιδιά θα πρέπει να βλέπουν την οθόνη. Γι’ αυτό η σύνδεση του Η/Υ µε οθόνη τηλεόρασης ή η χρήση ειδικού προβολέα µπορεί να είναι κάποιοι τρόποι αντιµετώπισης του προβλήµατος.
Κάποτε η εκπαίδευση με τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών γινόταν μόνον για τους αστροναύτες ή για τους πιλότους των πολεμικών αεροσκαφών και η χρήση τους στο σπίτι περιοριζόταν μόνον στο να παίζουν μικροί ή μεγάλοι διάφορα παιχνίδια. Σήμερα τα πράγματα έχουν αισθητά αλλάξει. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τον κατάλληλα εκπαιδευμένο εκπαιδευτικό προσωπικό ή από τον κατάλληλα ενημερωμένο γονέα, για να μάθουν σε παιδιά από τριών ως έξι ετών, για παράδειγμα τις πρώτες πράξεις της αριθμητικής ή τις πρώτες τους λέξεις. Όσον αφορά τα μικρά παιδιά και ιδιαίτερα τα παιδιά προσχολική ηλικίας, ο περισσότερος κόσμος προβληματίζεται ιδιαίτερα, για το αν θα πρέπει να έρχονται σε επαφή ή όχι με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και τι συνέπειες μπορεί αυτό να έχει στην υγειά τους. Έρευνες ειδικών έχουν αποδείξει, ότι όσο κακό κάνει το να κάθετε προσηλωμένο το παιδί με τις ώρες μπροστά στην τηλεόραση, άλλο τόσο κακό μπορεί να κάνει και η προσήλωση στην οθόνη του υπολογιστή. Όσον αφορά την ακτινοβολία της οθόνης και την επίδραση, που μπορεί να έχει αυτή στο παιδί, οι νέες οθόνες χαμηλής ακτινοβολίας και τα ειδικά φίλτρα προστασίας έρχονται για να μειώσουν τον κίνδυνο. Επιστημονικές έρευνες πάντως δεν έχουν αποδείξει, ότι η έκθεση μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή μπορεί να συνδυάζει κίνδυνους για την υγεία. Πιο υπαρκτός πάντως είναι ο κίνδυνος να πάθει το παιδί σκολίωση, αν δεν κάθεται σωστά μπροστά στον υπολογιστή. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί προβληματίζονται επίσης σε τι ηλικία, θα πρέπει να δώσουν πρόσβαση ή να αρχίσουν να εκπαιδεύουν στη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών τους νεοσσούς τους. Τα σύγχρονα εκπαιδευτικά προγράμματα εισάγουν τη διδασκαλία των ηλεκτρονικών υπολογιστών στα παιδιά προσχολικής ηλικίας ήδη από την ηλικία των τριών ετών. Στις περισσότερες προηγμένες χώρες υπάρχουν ηλεκτρονικοί υπολογιστές ακόμα και στις αίθουσες των νηπιαγωγεία και των παιδικών σταθμών. Πριν από μερικά χρόνια η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή ως εκπαιδευτικού εργαλείου ήταν πολύ μικρότερη σε σύγκριση με σήμερα. Αιτία της αλλαγής είναι οι ραγδαίες εξελίξεις που γίνονται στον τομέα αυτό καθώς και η παρουσία στην αγορά όλων και περισσότερων προγραμμάτων, που βοηθούν στη γενικότερη ή ειδικότερη μάθηση. Σε λίγα χρόνια οι υπολογιστές θα μπούνε σε κάθε σχολική αίθουσα ακόμα και στα νηπιαγωγεία. Θα είναι τόσο κοινοί στα σχολεία και στα σπίτια μας, όπως και η τηλεόραση και δεν θα γεννάτε θέμα, για το αν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ή όχι από τα παιδιά. Δεν έχετε το δικαίωμα να αφήσετε τα παιδιά σας απροετοίμαστα μπροστά στη νέα πραγματικότητα, που ξεδιπλώνετε μπροστά μας.
Σχεδίαση αναπτυξιακά κατάλληλων δραστηριοτήτων Θεωρητική προβληματική Η διαδικασία και οι φάσεις ανάπτυξης παιδαγωγικών δραστηριοτήτων με τις ΤΠΕ μπορεί να βασιστεί τόσο στα θεωρητικά πορίσματα των ψυχολογικών θεωριών μάθησης, όσο και στα ερευνητικά δεδομένα που αφορούν στην ανάπτυξη διδακτικών μεθοδολογιών και διδακτικού υλικού. Στο σημείο αυτό πρέπει να γίνει σαφές ότι οι ΤΠΕ μπορούν (και πρέπει) να λειτουργούν συμπληρωματικά και όχι να αντικαθιστούν τις άλλες δραστηριότητες των νηπίων (παιχνίδι, ζωγραφική, κλπ.) με χρήση πραγματικών υλικών όπως η ενασχόληση με το παραμύθι, το οικοδομικό υλικό, το κουκλόσπιτο, το συμβολικό παιχνίδι στις διάφορες γωνιές του Νηπιαγωγείου. Επίσης, στο σχεδιασμό των δραστηριοτήτων είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη παράγοντες όπως η ηλικία των παιδιών, η γνωστική ενότητα που θα αναπτυχθεί, οι γενικοί εκπαιδευτικοί στόχοι, αλλά και οι ειδικοί στόχοι (σχετικοί με το γνωστικό αντικείμενο), καθώς και δευτερεύοντες στόχοι (σχετικοί με άλλους γνωστικούς τομείς). Η σχεδίαση συνεπώς κατάλληλων δραστηριοτήτων που να συνδέονται άμεσα με το τρέχον Αναλυτικό Πρόγραμμα του Νηπιαγωγείου προσκρούει σε μία σειρά από προβλήματα τα οποία αφορούν αφενός στα λίγα διαθέσιμα εκπαιδευτικά λογισμικά στα ελληνικά και αφετέρου στις περιορισμένες δυνατότητες κάλυψης του Α.Π. που επιτρέπουν. Η υλοποίηση δραστηριοτήτων με ΤΠΕ οι οποίες να είναι σύμφωνες με τις σύγχρονες θεωρίες μάθησης φαίνεται να είναι εφικτή με τη χρήση αναπτυξιακά ή εξελικτικά κατάλληλου (developmentally appropriate) εκπαιδευτικού λογισμικού. Ως αναπτυξιακά κατάλληλο λογισμικό (Haugland & Wright, 1997) κρίνεται αυτό που ανταποκρίνεται στην ηλικία και τις γνώσεις των παιδιών, που μπορεί να προσαρμοστεί σε διαφορετικούς μαθητές με διαφορετικά επίπεδα ικανοτήτων και που μπορεί να ενταχθεί στο αναλυτικό πρόγραμμα του Νηπιαγωγείου. Επιπρόσθετα, επιτρέπει τη διερευνητική μάθηση καθώς και τη συνεργατική μάθηση με τη μορφή παιχνιδιού και χρησιμοποιεί άμεσες και κατάλληλες τεχνικές ανατροφοδότησης. Είναι, επίσης, το λογισμικό που λαμβάνει υπόψη του τις δυσκολίες και τις λανθασμένες αντιλήψεις των μαθητών και προσφέρει ευκαιρίες για την ανασυγκρότησή τους. Ενθαρρύνει τον προβληματισμό, επιτρέπει την εμπλοκή του παιδιού και την ενεργητική συμμετοχή του και ευνοεί τη συνεχή ενεργοποίηση του ενδιαφέροντός του. Επιπλέον, επιτρέπει τη μαθησιακή αξιοποίηση του λάθους, δίνοντας στον εκπαιδευτικό τη δυνατότητα να επέμβει και να τροποποιήσει το λογισμικό (Haugland & Wright 1997). Παράλληλα, έχει σημασία να επιλέγονται υλικά και σενάρια με βάση το λογισμικό που χρησιμοποιείται και τις προαπαιτούμενες γνώσεις των νηπίων (τι πρέπει να γνωρίζουν τα παιδιά και τι εμπόδια αντιμετωπίζουν στην κατανόηση της γνωστικής ενότητας που μελετάται). Εξάλλου, είναι σημαντικό να γίνεται προγραμματισμός για τη χρονική διάρκεια των δραστηριοτήτων, δηλαδή υπολογισμός του απαιτούμενου χρόνου στον υπολογιστή καθώς και αν θα πρόκειται για ατομική ή ομαδική δραστηριότητα. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να σκεφτεί κανείς αν η δραστηριότητα που σχεδίασε με τον υπολογιστή μπορεί να λειτουργήσει ανεξάρτητα ή πρέπει να συνδυαστεί οπωσδήποτε με κάποια άλλη (ζωγραφική, κατασκευές, κολάζ, δραματοποίηση, παιχνίδια, παραμύθι, κλπ). Εξίσου βασική είναι και η προοπτική της αξιολόγησης των δραστηριοτήτων τόσο αναφορικά με το σχεδιασμό τους, όσο και με την υλοποίησή τους (Clements, 1985). Πρέπει εντούτοις να τονισθεί ότι λίγα είναι τα ελληνικά εκπαιδευτικά λογισμικά (ή τα λογισμικά που έχουν προσαρμοστεί στην ελληνική γλώσσα) που πληρούν τα παραπάνω κριτήρια οπότε στη σχεδίαση των δραστηριοτήτων της έρευνας πολλές φορές χρησιμοποιήθηκαν συστήματα που κάλυπταν μέρος μόνο της ψυχοπαιδαγωγικής μας προσέγγισης. Οι δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν με εκπαιδευτικά λογισμικά χωρίζονται σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες: δραστηριότητες εμπέδωσης μέσω εργασιών εξάσκησης και πρακτικής, δραστηριότητες επίλυσης προβλήματος, δραστηριότητες ανάπτυξης της δημιουργικότητας μέσω εργασιών σχεδίασης και ζωγραφικής και δραστηριότητες γλώσσας.
ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ
Ο προσωπικός ηλεκτρονικός υπολογιστής (personal computer) είναι ένα παρεξηγημένο εργαλείο από το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Άλλοι τον αντιμετωπίζουν με δέος, άλλοι με φόβο, άλλοι τον θεωρούν εντελώς απρόσιτο εργαλείο, άλλοι τον θεωρούν εντελώς άχρηστο και άλλοι δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς αυτόν. Τι είναι όμως ο ηλεκτρονικός υπολογιστής; Δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα ακόμα μηχάνημα, που κατασκεύασε ο άνθρωπος, όπως και τόσες άλλες μηχανές, οι οποίες κάνουν ευκολότερη ή δυσκολότερη την καθημερινή μας ζωή. Η ωφέλεια ή η βλάβη, που προξενείτε από τη χρήση του, εξαρτάται αποκλειστικά από τη χρήση, που θα τον κάνουμε εμείς, όπως άλλωστε συμβαίνει με όλες τις μηχανές. Κάποτε η εκπαίδευση με τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών γινόταν μόνον για τους αστροναύτες ή για τους πιλότους των πολεμικών αεροσκαφών και η χρήση τους στο σπίτι περιοριζόταν μόνον στο να παίζουν μικροί ή μεγάλοι διάφορα παιχνίδια. Σήμερα τα πράγματα έχουν αισθητά αλλάξει. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τον κατάλληλα εκπαιδευμένο εκπαιδευτικό προσωπικό ή από τον κατάλληλα ενημερωμένο γονέα, για να μάθουν σε παιδιά από τριών ως έξι ετών, για παράδειγμα τις πρώτες πράξεις της αριθμητικής ή τις πρώτες τους λέξεις. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε μεγαλύτερες ηλικίες, για να διδάξουν στα παιδιά αριθμητική, φυσική, χημεία, γεωμετρία, ξένες γλώσσες να οξύνουν το πνεύμα και να τα ψυχαγωγήσουν. Όσον αφορά τα μικρά παιδιά και ιδιαίτερα τα παιδιά προσχολική ηλικίας, ο περισσότερος κόσμος προβληματίζεται ιδιαίτερα, για το αν θα πρέπει να έρχονται σε επαφή ή όχι με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και τι συνέπειες μπορεί αυτό να έχει στην υγειά τους. Έρευνες ειδικών έχουν αποδείξει, ότι όσο κακό κάνει το να κάθετε προσηλωμένο το παιδί με τις ώρες μπροστά στην τηλεόραση, άλλο τόσο κακό μπορεί να κάνει και η προσήλωση στην οθόνη του υπολογιστή. Όσον αφορά την ακτινοβολία της οθόνης και την επίδραση, που μπορεί να έχει αυτή στο παιδί, οι νέες οθόνες χαμηλής ακτινοβολίας και τα ειδικά φίλτρα προστασίας έρχονται για να μειώσουν τον κίνδυνο. Επιστημονικές έρευνες πάντως δεν έχουν αποδείξει, ότι η έκθεση μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή μπορεί να συνδυάζει κίνδυνους για την υγεία. Πιο υπαρκτός πάντως είναι ο κίνδυνος να πάθει το παιδί σκολίωση, αν δεν κάθεται σωστά μπροστά στον υπολογιστή. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί προβληματίζονται επίσης σε τι ηλικία, θα πρέπει να δώσουν πρόσβαση ή να αρχίσουν να εκπαιδεύουν στη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών τους νεοσσούς τους. Τα σύγχρονα εκπαιδευτικά προγράμματα εισάγουν τη διδασκαλία των ηλεκτρονικών υπολογιστών στα παιδιά προσχολικής ηλικίας ήδη από την ηλικία των τριών ετών. Στις περισσότερες προηγμένες χώρες υπάρχουν ηλεκτρονικοί υπολογιστές ακόμα και στις αίθουσες των νηπιαγωγεία και των παιδικών σταθμών. Ακολουθώντας αυτό το πρωτοποριακό και φιλόδοξο πρόγραμμα φέρνουμε, στο Νηπιαγωγείο - Παιδικό Σταθμό της κας Άσπας Καράτζιου, τα παιδιά της προσχολική ηλικίας σε επαφή με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και διδάσκουμε μέσα από εξειδικευμένα προγράμματα προσχολικής αγωγής προανάγνωση, προγραφή, προμαθηματικά, μουσική, ιστορία, κυκλοφοριακή αγωγή, αγγλικά, σχέδιο, ζωγραφική και πολλά άλλα σε παιδιά από τριών ως έξι ετών. Χρησιμοποιούμε έτσι τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές ώστε, να αποτελέσουν βασικό εργαλείο προσχολικής εκπαίδευσης και ανάπτυξης των δεξιοτήτων των παιδιών. Πριν από μερικά χρόνια η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή ως εκπαιδευτικού εργαλείου ήταν πολύ μικρότερη σε σύγκριση με σήμερα. Αιτία της αλλαγής είναι οι ραγδαίες εξελίξεις που γίνονται στον τομέα αυτό καθώς και η παρουσία στην αγορά όλων και περισσότερων προγραμμάτων, που βοηθούν στη γενικότερη ή ειδικότερη μάθηση. Ο υπολογιστής δεν ήρθε για να αντικαταστήσει τα πάντα στη ζωή μας, αλλά για να εξελίξει και να προσφέρει εναλλακτικές λύσεις σε κάθε δραστηριότητα. Μπορεί να γίνει δάσκαλος, φίλος, καλή παρέα αλλά και πάθος ή εργαλείο παράνομων πράξεων. Είναι ένα εργαλείο, όπως όλα όσα έχει εφεύρει ο άνθρωπος. Η χρησιμότητά του εξαρτάται από τη χρήση του. Ως εκπαιδευτικό εργαλείο, είναι μια λύση, η οποία μπορεί να προσφέρει ουσιαστικά σε κάθε ηλικία. Πάντως είτε μικρό είτε μεγάλο είναι το παιδί καλό είναι να υπάρχει η επίβλεψη και η καθοδήγηση του δασκάλου ή του γονέα. Σε λίγα χρόνια οι υπολογιστές θα μπούνε σε κάθε σχολική αίθουσα ακόμα και στα νηπιαγωγεία. Θα είναι τόσο κοινοί στα σχολεία και στα σπίτια μας, όπως και η τηλεόραση και δεν θα γεννάτε θέμα, για το αν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ή όχι από τα παιδιά. Δεν έχετε το δικαίωμα να αφήσετε τα παιδιά σας απροετοίμαστα μπροστά στη νέα πραγματικότητα, που ξεδιπλώνετε μπροστά μας. www.karatziou.gr/texts/article3.doc
Το θέμα της αξιοποίησης του Η/Υ στο νηπιαγωγείο εξετάζεται ουσιαστικά από δύο άξονες :
•θέματα οργάνωσης που αφορούν τη χρήση του Η/Υ στην τάξη •εκπαιδευτική αξιοποίηση του Η/Υ στην τάξη
Α. ΘΕΜΑΤΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ Η/Υ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ
Οποιοσδήποτε και αν είναι ο αριθμός των υπολογιστών σε ένα σχολείο, πρέπει απαραίτητα να τεθούν ρεαλιστικοί στόχοι και ένα χρονοδιάγραμμα για εργασίες. Για να καθοριστούν ποιες επιπλέον δραστηριότητες που αφορούν τους υπολογιστές, μπορούν να ενσωματωθούν στις εργασίες του νηπιαγωγείου και σε ποιο επίπεδο, πρέπει απαραίτητα να ληφθούν υπόψη τα θέματα ανάπτυξης των νηπιαγωγών και οι πηγές.
Όταν μιλούμε για θέματα οργάνωσης αναφερόμαστε στα πιο κάτω :
•Φυσικές πηγές : κτίρια, γη, έπιπλα, εξοπλισμό και βιβλία •Ανθρώπινες πηγές : όλο το ανθρώπινο δυναμικό σ’ ένα νηπιαγωγείο •Οικονομικές πηγές : τα λεφτά που διαχειρίζεται ένα νηπιαγωγείο
Πιο συγκεκριμένα :
Α1. Φυσικές πηγές
Σε μία αίθουσα όπου υπάρχει ένας Η/Υ είναι σημαντικό να μελετηθούν θέματα που αφορούν στην ασφάλεια του υπολογιστή. Ο υπολογιστής :
•Πρέπει να είναι σε θέση που να επιτρέπει στα παιδιά να έχουν εύκολα πρόσβαση σε αυτό, μακριά από πιθανούς κινδύνους (π.χ. ηλεκτρικό ρεύμα) •Δεν πρέπει να είναι συνέχεια εκτεθειμένος στον ήλιο (π.χ. κοντά σε παράθυρο) •Πρέπει να προφυλάσσεται από την σκόνη •Πρέπει να είναι τοποθετημένος σε κατάλληΛο έπιπλο (υπάρχουν ειδικά εργονομικά έπιπλα) •Πρέπει να είναι σε εκείνο το σημείο της τάξης που να επιτρέπει να δουλέψουν με διάφορους τρόπους : ατομικά, σε ομάδες κλπ. •Πρέπει να είναι τοποθετημένος σε ένα τόπο που να επιτρέπει στον εκπαιδευτικό να το χρησιμοποιεί για παρουσιάσεις.
Α2. Ανθρώπινες πηγές
Σε κάθε νηπιαγωγείο υπάρχουν πολλά άτομα που εμπλέκονται: νήπια, εκπαιδευτικοί, γονείς, προσωπικό νηπιαγωγείου. Η παρουσία του Η/Υ στην αίθουσα θα έρθει να αλλάξει αρκετά πράγματα. Για να υπάρξει μια ουσιαστική αξιοποίηση του Η/Υ θα πρέπει να υπάρξει και ανάλογη προετοιμασία των εμπλεκόμενων ατόμων. Συγκεκριμένα :
•Βοηθητικό προσωπικό του νηπιαγωγείου : θα πρέπει να γίνει μια ενημέρωση σε θέματα που αφορούν στην ασφάλεια του Η/Υ. π.χ. ο τρόπος που θα πρέπει να καθαρίζεται η αίθουσα και ο υπολογιστής. •Γονείς : η παρουσία του Η/Υ στην τάξη είναι μια καινοτομία που θα αλλάξει πιθανόν σε κάποιο βαθμό τον τρόπο μαθησιακής διαδικασίας. Είναι σημαντικό λοιπόν να ενημερωθούν οι γονείς για αυτή την αλλαγή στον τρόπο εργασίας των παιδιών καθώς και για τον τρόπο που θα μπορούν να βοηθούν τα παιδιά τους στο σπίτι. •Νήπια : είναι πολύ πιθανόν κάποια από αυτά τα παιδιά να βλέπουν για πρώτη φορά Η/Υ. Για τα νήπια πέρα από την εκπαιδευτική προσέγγιση που θα ακολουθηθεί για την γνωριμία με τον υπολογιστή, θα πρέπει παράλληλα να γίνει ευαισθητοποίηση σε θέματα ασφάλειας των Η/Υ στη τάξη και σωστής χρήσης τους. •Εκπαιδευτικοί : χρειάζονται άμεση στήριξη για τον τρόπο που θα χρησιμοποιήσουν τον Η/Υ τόσο ως εργαλείο διδασκαλίας και μάθησης όσο και ως εργαλείο για θέματα οργάνωσης της δουλειάς τους. •Διευθυντής : οφείλει να συνειδητοποιήσει τη χρησιμότητα της Πληροφορικής στην εκπαίδευση, να δημιουργήσει συνθήκες για εύκολη πρόσβαση σε οποιοδήποτε εξοπλισμό χρειάζονται οι εκπαιδευτικοί και να αποτελεί καλό παράδειγμα αποδοχής και χρήσης της τεχνολογίας. Επίσης πρέπει να ενημερώνει τις νηπιαγωγούς για θέματα που αφορούν την Πληροφορική στην εκπαίδευση και να συνεργάζεται με τους γονείς.
Α3. Διαχείριση χρόνου και οργάνωση τάξης
Ο χρόνος ή καλύτερα η έλλειψη χρόνου είναι ένας σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει τη χρήση του Η/Υ και είναι σημείο που πρέπει ο/η νηπιαγωγός να λάβει υπόψη. Με τα νέα δεδομένα θα υπάρχει ένα Αναλυτικό Πρόγραμμα που πρέπει να ακολουθηθεί και παράλληλα υπολογιστές με πολλές δυνατότητες που θα πρέπει να αξιοποιηθούν από τα νήπια. Αυτό που πρέπει να έχει συνέχεια υπόψη ο/η νηπιαγωγός είναι ότι όλα τα παιδιά θα πρέπει να έχουν ίσες ευκαιρίες πρόσβασης στον Η/Υ.
Σημαντικό ρόλο παίζει ο αριθμός των υπολογιστών σε αντιστοιχία με αυτόν των παιδιών, όπως επίσης και οι γνώσεις του/της νηπιαγωγού.
Β1. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
Ο εκπαιδευτικός μπορεί στην αρχή να κάνει μια γενική εισαγωγή σε όλα τα παιδιά για τον Η/Υ και για τον τρόπο που εργάζεται. Στη συνέχεια θα οργανώσει τα παιδιά με τέτοιο τρόπο ώστε εκ περιτροπής να περάσουν από τον υπολογιστή είτε ατομικά είτε σε ομάδες. Τα παιδιά που θα αποτελούν ομάδα είναι καλύτερα να είναι μικτής ικανότητας, δηλ. παιδιά που ξέρουν να χειρίζονται σε αρκετά ικανοποιητικό βαθμό τον Η/Υ και άλλα που είναι λιγότερο εξοικειωμένα.
Ο/Η νηπιαγωγός οφείλει να επιλέξει αναπτυξιακά κατάλληλο λογισμικό, ανάλογο της ηλικίας των παιδιών του νηπιαγωγείου και στη συνέχεια σε συνεργασία με τα ίδια τα παιδιά να σχεδιάσει και να υλοποιήσει δραστηριότητες σχετικές με τον Η/Υ. Το λογισμικό για παιδιά προσχολικής ηλικίας προσφέρει πράγματι, μεταξύ άλλων, ευκαιρίες στα παιδιά, για ενεργό συμμετοχή στη μάθηση, για αναπροσδιορισμό της έννοιας του παιχνιδιού, για αναπαραγωγή ιδεών, για διερεύνηση νέων αντιλήψεων, για ψυχαγωγία – διασκέδαση κ.α.
Για τη σύνδεση του υφιστάμενου Αναλυτικού Προγράμματος με τον Η/Υ, πέρα από τις υποδείξεις που θα γίνουν πιθανόν από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού οι εκπαιδευτικοί θα χρειαστεί να μελετήσουν ξανά το ΑΠ και να εντοπίσουν πτυχές που θεωρούν ότι μπορεί να ενισχυθούν από τον Η/Υ. Παρακάτω παρουσιάζονται κάποιες εισηγήσεις για το πώς μπορεί να συνδεθεί το υφιστάμενο αναλυτικό πρόγραμμα με τον υπολογιστή.
1. Φυσικές επιστήμες
-Εκμάθηση των βασικών μερών του υπολογιστή (κεντρική μονάδα, πληκτρολόγιο, ποντίκι, οθόνη, ηχεία, εκτυπωτή κτλ). -Συζήτηση για τη χρησιμότητα του για τον άνθρωπο. -Ζωγραφική του υπολογιστή και των βασικών μονάδων του από τα νήπια. -Εκμάθηση της σωστής θέσης του σώματος μπροστά στον υπολογιστή. -Εκμάθηση της σωστής χρήσης του υπολογιστή για να μη χαλάσει π.χ. δεν πατάμε δυνατά τα πλήκτρα
2.Εικαστικά
-Ζωγραφική στον υπολογιστή (ελεύθερη ή με προκαθορισμένο θέμα). -Ακρόαση τραγουδιών και παραμυθιών από τον υπολογιστή. -Παρακολούθηση εκπαιδευτικών DVD που αφορούν τα νήπια π.χ. η ζωή των θηλαστικών στη θάλασσα. -Εύρεση εικόνων που ενδιαφέρουν τα νήπια σύμφωνα με το θέμα με το οποίο ασχολούνται π.χ. εύρεση εικόνων σχετικών με τα Χριστούγεννα
3.Γλώσσα
-Αναγνώριση και εκμάθηση των γραμμάτων από το πληκτρολόγιο. -Ανακάλυψη των γραμμάτων που εμπεριέχει το όνομά τους και προσπάθεια πληκτρολόγησης του πρώτα σε κεφαλαία και έπειτα σε πεζά. -Προσπάθεια αντιγραφής μιας λέξης π.χ. του ονόματος ενός ζώου που βλέπουν τα νήπια γραμμένη στο πάνω μέρος της οθόνης. -Δημιουργία (με τη βοήθεια του/της νηπιαγωγού) ενός εντύπου που αφορά το νηπιαγωγείο π.χ. μίας πρόσκλησης για τη γιορτή της 25ης Μαρτίου ή μίας ανακοίνωσης προς τους γονείς και εκτύπωσής της.
4. Μαθηματικά
-Αναγνώριση και εκμάθηση των αριθμών από το 1 έως το 12 από το πληκτρολόγιο του υπολογιστή. Εκτύπωση των αριθμών. -Παιχνίδια σύνδεσης των αριθμοκαρτών που δημιούργησαν στον υπολογιστή με τα σύνολα των αντικειμένων που αντιπροσωπεύουν π.χ. δίπλα στον αριθμό 4 θα πρέπει να βάλουν 4 σπιτάκια. -Σχεδιασμός σχημάτων σε διάφορα χρώματα και μεγέθη. Εκτύπωση. Κόψιμο με ψαλίδι πάνω στο περίγραμμα και επικόλληση σε χαρτόνι της αρεσκείας τους. -Προγράμματα που κυκλοφορούν στο εμπόριο και εισάγουν τα νήπια στις βασικές χωροχρονικές έννοιες π.χ. βάλε τον ήλιο πάνω από το σπιτάκι
5.Επικοινωνία
Τα νήπια έχουν την ευκαιρία να επικοινωνήσουν με Video camera με παιδιά από νηπιαγωγείο άλλης πόλης ή και άλλης χώρας και να γνωρίσουν την εμπειρία της online συνάντησης και επικοινωνίας.
Ο προβληματισμός σχετικά με τη χρήση και την αποτελεσματικότητα των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην εκπαίδευση ισχύει για όλα τα ηλικιακά επίπεδα. Οι ισχυρότερες όμως αμφιβολίες αφορούν στην πρώτη παιδική ηλικία, απο 3-8 ετών . Μπορούν τα μικρά παιδιά φυσιολογικά και γνωσιολογικά, να χρησιμοποιήσουν τους υπολογιστές; Μήπως αυτή η χρήση παρεμποδίζει την κοινωνική τους εξέλιξη ; Μπορούν οι υπολογιστές να τα αφήσουν να αποκτήσουν δεξιότητες και να αναπτύξουν την κριτική τους ικανότητα;
Η ΚΑΤΑΛΗΛΗ ΗΛΙΚΙΑ ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ Παρόλο που τα μεγαλύτερα παιδιά δείχνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τους υπολογιστές, δεν υπάρχει λόγος να μην ασχοληθούν μαζί τους και τα παιδιά της πρώτης νηπιακής ηλικίας (3-5 ετών) . Η έρευνα δεν έχει αποκαλύψει μεγάλες διαφορές μεταξύ των μεγαλύτερων και μικρότερων νηπίων , αν και τα τρίχρονα χρειάζονται περισσότερο χρόνο να εξοικειωθούν με το πληκτρολόγιο απ' οτι τα πενταχρονα. Παρόλα αυτα ακόμα και ένα δίχρονο παιδάκι θα μπορούσε να έρθει σε επαφή με ένα απλό πρόγραμμα που απαιτεί απλώς το χτύπημα κάποιων πλήκτρων , μόνο και μόνο για να εξοικειωθεί με τον υπολογιστή και τη χρήση του. Επιπλέον μια ερώτηση των νηπιαγωγών και όσων ασχολούνται με την προσχολική ηλικία είναι αν είναι οι υπολογιστές κατάλληλοι αναπτυξιολογικά για τα μικρά παιδιά. Εκφράζεται μάλιστα η άποψη οτι τα παιδιά θα πρέπει να έχουν φτάσει στο επίπεδο των ανώτερων νοητικών λειτουργιών πριν αρχίσουν να δουλεύουν με τους υπολογιστές. Η πρόσφατη έρευνα πάντως απέδειξε οτι τα νήπια είναι πιο ικανά απ' οτι φανταζόμασταν και μπορούν να επιδείξουν υπο ορισμένες συνθήκες, ικανότητα σκέψης που παραδοσιακά θεωρείται συγκροτημένη.
Τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει η θέση ότι η χρήση των Η/Υ στα πρώιμα χρόνια της ζωής των νηπίων τα βοηθάει στην απόκτηση δεξιοτήτων, στην ενίσχυση της δημιουργικής φαντασίας,στην απόκτηση γνώσεων και επικοινωνιακής ικανότητας. Ο εκπαιδευτικός - νηπιαγωγος,στα πλαίσια της κοινωνικοποίησης των μικρών μαθητών, χρησιμοποιεί τους Η/Υ ως παιδαγωγικό μέσο, ενθαρρύνοντας την εξοικείωση των νηπίων μαζί τους. Εξάλλου, μετά από έρευνες οι ειδικοί Papert (1980), Clements (1993)αποφάνθηκαν ότι τα παιδιά προσχολικής ηλικίας ωφελούνται από τους Η/Υ, κοινωνικοσυναισθηματικά, γλωσσικά, γνωστικά και σωματικά. Η εξοικείωση των νηπίων με τους υπολογιστές μπορεί να γίνει μέσα από τα παιχνίδια (ειδικά εκπαιδευτικά cd-rom), την γνώση και μάθηση των συμβόλων και λέξεων, την δημιουργική φαντασία (ζωγραφική), την επικοινωνία. Ναι στην χρήση των Η/Υ στα νηπιαγωγεία με την επιτήρηση, παρότρυνση και την καθοδήγηση των εκπαιδευτικών. Μαργαρίτα Μάργαρη (Α.Μ. 4526)
Εαν ο Η/Υ στο νηπιαγωγείο αξιοποιηθεί κατάλληλα σε οργανωμένο μαθησιακό περιβάλλον , μπορεί να ωφελήσει πολλαπλά τα παιδιά νηπιακής ηλικίας : Α.Ενθαρρύνει τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των παιδιών , προωθώντας την κοινωνικοποίησή τους. Β.Ενισχύει την ευελιξία σκέψης και την δημιουργικότητά τους . Γ.Συμβάλλει στη ανάπτυξη τησ ικανότητας επίλυσης προβληματων. Δ.Συμβάλλει στην ανάπτυξη της αυτονομίας του παιδιού , καθώς και στην εξέλιξη των γνώσεων , των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων , οι οποίες συνδέονται και με άλλες γνωστικές περιοχές , αλλά και με τη συνολική ανάπτυξή τους. Ε.Βοήθα τα παιδιά να κατανοήσουν καλύτερα τη σχέση αιτίου και αποτελέσματος. Ζ.Ενισχύει την παρατηρητικότητα και την ανάπτυξη της λεπτής κινητικότητας .
Ευαγγελία Λάμπρου
ΑπάντησηΔιαγραφήΠΕΡΙΛΗΨΗ
8 χρόνια εργασίας µε υπολογιστή σε µια τάξη ελληνικού νηπιαγωγείου. Ποιος ο σκοπός; Ποιος ο στόχος,
το περιεχόµενο και η προοπτική µιας τέτοιας εκπαιδευτικής προσέγγισης; Μπορεί η χρήση των
υπολογιστών να συνδυαστεί µε άλλους εκπαιδευτικούς τοµείς; Οι Ευρωπαϊκές πολυεταιρικές συµπράξεις
συνεισφέρουν στον προαναφερθέντα στόχο; Πως µπορεί ο δάσκαλος να βελτιώσει την καθηµερινή
σχολική του ζωή χρησιµοποιώντας τις νέες τεχνολογίες;
1. Ένταξη και χρήση του Υπολογιστή στην καθηµερινή ζωή του
Νηπιαγωγείου.
1α. Εξοικείωση - αποδοχή - εκµάθηση του Υπολογιστή ως χρηστικό
εργαλείο δουλειάς.
Ο Υπολογιστής ήρθε στη σχολική ζωή του νηπιαγωγείου Καπαρελλίου πριν από 8
χρόνια µε στόχο και προοπτική.
Στόχος ήταν και παραµένει να δειχτεί η λειτουργική παιδαγωγική του αξία ως πολλαπλού
εργαλείου δουλειάς, και προοπτική, η δυνατότητα της προσχολικής εκπαίδευσης να
σταθεί επί ίσοις όροις στις νέες τεχνολογικές προκλήσεις στον υπόλοιπο εκπαιδευτικό
χώρο. Με µια σωστή πρώτη επαφή των νέων τεχνολογιών και της προσχολικής
εκπαίδευσης κερδίζουµε πολύτιµο µαθησιακό χρόνο και µια θετική µετέπειτα στάση και
πορεία των µαθητών.Ο Υπολογιστής είναι εκεί µέσα στο σχολείο , σε µια γωνιά εργασίας σαν όλες τις άλλες.
Τα παιδιά τον επιλέγουν ελεύθερα σε καθηµερινή βάση όπως ακριβώς επιλέγουν και
όλες τις άλλες γωνιές εργασίας που υπάρχουν στο χώρο.
Δοκιµάζουν τα εργαλεία στις γραφικές εφαρµογές, που εύκολα τα εντυπωσιάζουν.
Ανακαλύπτουν νέες προσεγγίσεις, δοκιµάζουν, πετυχαίνουν, µπερδεύονται, ζητούν
βοήθεια από τον διπλανό τους ή από τον εκπαιδευτικό χωρίς να απογοητεύονται χωρίς να
παραιτούνται από τον τελικό στόχο. Χαίρονται την όλη διαδικασία χαίρονται και το
αποτέλεσµα όποτε κι αν έρθει αυτό, όποια µορφή κι αν έχει ατοµική ή οµαδική. Και αυτό
είναι το κέρδος : Μαθησιακές διαδικασίες που να έχουν ως κύριο χαρακτηριστικό τη
χαρά του παιδιού. Στόχος µας δεν είναι µόνο η γνώση αλλά η δηµιουργική και συνάµα
χαρούµενη πορεία για την ανακάλυψή της. Τα παιδιά πρέπει να είναι και να φαίνονται
χαρούµενα µε όλα όσα κάνουν στο σχολείο. Μίζερες εικόνες παιδιών που πρέπει να
κάνουν κάτι µε πιεστικές και αγχωτικές διαδικασίες, έστω και για ένα ‘θεωρητικά καλό αποτέλεσµα’ είναι µακριά από τους στόχους και τις επιδιώξεις µας.
1β. Πρώτη επαφή των παιδιών µε το Αλφαβητικό και το Αριθµητικό σύστηµα γραφής.
Η πορεία και η διαδικασία για την κατάκτηση του αλφαβητικού και του αριθµητικού µας
συστήµατος είναι βιωµατικά λειτουργική και αναδύεται µέσα από καταστάσεις όπου τα
παιδιά θεωρούν φυσικό και αναγκαίο να αναφερθούν και να ασχοληθούν µε αυτά τα 2
συστήµατα γραφής. Έτσι τελειώνοντας µια εργασία τους στον Υπολογιστή ατοµική ή
οµαδική είναι αυτονόητο για τα παιδιά ότι θα πρέπει να γράψουν το όνοµά τους σ’
αυτήν. Αυτό συµβαίνει από τις πρώτες κιόλας µέρες τους στο σχολείο, όπου σχεδόν
κανένας δεν ξέρει τα γράµµατα , όπου ελάχιστα παιδιά ξέρουν να γράφουν το όνοµά
τους.
Παρ’ όλα αυτά έχοντας δίπλα τους έναν πίνακα αναφοράς ονοµάτων αρχίζουν την
διαδικασία της πληκτρολόγησης µέσω της αντιστοίχησης των γραµµάτων του πίνακα και
του πληκτρολογίου.
Παρόµοια προσέγγιση γίνεται και την γραφή της ηµεροµηνίας, ηµέρα – µήνας – έτος.
Η διαδικασία αυτή της γραφής των παραπάνω στοιχείων, βοηθά τα παιδιά να
αντιληφθούν πρώτα διαισθητικά και µετά εννοιολογικά την διαφορετικότητα των 2
αυτών συστηµάτων γραφής.
Ο διαχωρισµός επάνω στο πληκτρολόγιο των αντιστοίχων συµβόλων είναι σαφής και
οριοθετηµένος, γεγονός που δρα αποφασιστικά στην ελαχιστοποίηση του φαινοµένου της σύγχυσης των 2 συστηµάτων.
Η καθηµερινή πρόσβαση των παιδιών σε αυτές τις διαδικασίες τους παρέχει την
ικανότητα µετά από κάποιο χρονικό διάστηµα - αυτό ποικίλει από παιδί σε παιδί- να µην
χρειάζονται να προστρέχουν στους πίνακες αναφοράς αφού πλέον έχουν µάθει και από
µνήµης να γράφουν.
Για την αποφυγή της µηχανικής πληκτρολόγησης, το παιδί ενθαρρύνεται από την αρχή
να µετασχηµατίζει λεκτικά - φωνητικά το αντίστοιχο σύµβολο κατά την διαδικασία της πληκτρολόγισης.Όλα αυτά λειτουργώντας µέσα σ’ ένα ευρύτερο µαθησιακό πλαίσιο των ανωτέρω στόχων
και σύµφωνα µε τις νέες διαδικασίες της δοµιτικής προσέγγισης του γραπτού λόγου,
όπως αυτός επιχειρείται να εφαρµοστεί στο χώρο της προσχολικής εκπαίδευσης
σύµφωνα µε τις νέες προτάσεις και πρακτικές από την κ. Σκούρα του Πανεπιστηµίου της
Θεσσαλονίκης, οδηγούν τα παιδιά µε σίγουρα βήµατα στην κατάκτηση του αλφαβητικού
και αριθµητικού µας συστήµατος.
1γ. Αναφορικές ασκήσεις στον Υπολογιστή βασισµένες σε ήδη βιωµένους εκπαιδευτικούς στόχους.
Όπως ήδη αναφέρθηκε, βλέπουµε τον Υπολογιστή σαν ένα νέο πολυεργαλείο δουλειάς .
Ένα µηχάνηµα δηλαδή που θα µας βοηθήσει να πετύχουµε καλύτερα και γρηγορότερα
τους στόχους µας.
Έχοντας αυτό ως θέση συνεχίζουµε λίγο παραπάνω από εκεί που σταµατά η ζωγραφική,τα χρώµατα, τα σχήµατα, η δηµιουργική τους συσχέτιση.
Τα παιδιά έχοντας πλέον κατακτήσει την ικανότητα να διαχειρίζονται όλα αυτά σε
ικανοποιητικό επίπεδο, επιχειρούν να κατακτήσουν άλλες εννοιολογικές καταστάσεις
προβληµατισµού µε την µορφή κάποιων γραφικών τεστ, φτιαγµένα από την
υποφαινόµενη. Αλλά και αυτά δεν έρχονται ξαφνικά από την ‘µέση του πουθενά’. Απλά
λειτουργούν σαν ένα δεύτερο ή και τρίτο επίπεδο συµπληρωµατικής µάθησης ήδη
βιωµένης στο χώρο και το χρόνο.
Αυτά τα γραφικά είναι φτιαγµένα µε διαβάθµιση δυσκολίας, ακολουθώντας τα
εξελικτικά στάδια του παιδιού παρέχοντας και κάποιες µορφές ευελιξίας στον
εκπαιδευτικό. Ταυτόχρονα δίνουν την αίσθηση στα παιδιά ότι µπορούν να δουλέψουν σε
αυτά µε επιτυχία. Στη πορεία βέβαια ανακαλύπτουν κάποιες τεχνικές δυσκολίες –
οπτικοκινητικές - σηµασιολογικές - κατάκτηση του ζητούµενου- που όµως δεν
αποθαρρύνουν τα παιδιά αλλά τα ενθαρρύνουν σε συνεργασία για το τελικό αποτέλεσµα.
2. Η Εµπλοκή του Internet στη µαθησιακή διαδικασία.
2α. Ευρωπαϊκές πολυµερείς συµπράξεις ερέθισµα ή πρόκληση για νέους
στόχους;
Έχουµε την τύχη το σχολείο µας να είναι µέλος από το 1995 σε 2 ευρωπαϊκές πολυµερείς
συµπράξεις µε θέµα και στις δύο τις νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση.
Τα πρώτα 3 χρόνια ήµασταν το συντονιστικό σχολείο1 διότι η ‘σχετική πρόταση’ είχε
υποβληθεί από εµάς. Από το 1998 είµαστε απλοί εταίροι2. Έχοντας όµως την
προηγούµενη 3χρονη εµπειρία λειτουργούµε καταλυτικά στις διεργασίες του project.
Στόχος αυτών των προγραµµάτων είναι η πραγµάτωση της ευρωπαϊκής διάστασης στα
συµµετέχοντα σχολεία µε δηµιουργικές νέες διαδικασίες για εκπαιδευόµενους και
εκπαιδευτές σε πρώτη φάση, και σε δεύτερη η διάδοση της ήδη κεκτηµένης γνώσης και
εµπειρίας στην ευρύτερη κοινωνία και την εκπαιδευτική κοινότητα.
Και οι δύο φάσεις πιστεύουµε ότι είναι εξ ίσου σηµαντικές καθώς ή µια συµπληρώνει
την άλλη και µαζί αποτελούν τον τελικό στόχο.
Η δοµή του δικού µας project ακολούθησε την εξής διαδροµή: δύο ετήσιες συναντήσεις
εκπαιδευτικών, η πρώτη να αφορά τον σχεδιασµό του ετήσιου πλάνου δουλειάς µε
χρονοδιάγραµµα για µαθητές και εκπαιδευτικούς, και η δεύτερη να αφορά την
αξιολόγηση του έργου που επιτεύχθηκε καθώς και τον επαναπροσδιορισµό κάποιων
στόχων και κατευθύνσεων που δεν λειτούργησαν όπως σχεδιάστηκαν.
Το όλο εγχείρηµα ήταν µια νέα εκπαιδευτική θεώρηση µιας και ποτέ άλλοτε δεν είχαµε
δουλέψει σε συνεργασία µε άλλα παιδιά, άλλους εκπαιδευτικούς, ούτε είχαµε εµπλοκή
γονέων σε τέτοιο βαθµό σε µαθησιακές διεργασίες, φίλων,
γειτόνωνγειτόνων και άλλων προσώπων που θέλησαν να συνεργαστούν µαζί µας.
Για τα παιδιά ήταν πρωτόγνωρη η εµπειρία, βγήκαν έξω από το σχολείο τους,
επισκέφτηκαν τοποθεσίες, γνώρισαν νέους ανθρώπους, πήραν συνεντεύξεις, δούλεψαν απογεύµατα. Με λίγα λόγια ανακάλυψαν έναν άλλο τρόπο µάθησης από αυτόν του
συµβατικού καθηµερινού σχολείου.
Ως µοναδικό µειονέκτηµα θα µπορούσα να αναφέρω το γεγονός ότι δουλεύοντας µε τα
µεγάλα νήπια 5-6 χρόνων, και το ότι αυτά θα έπρεπε την εποµένη χρονιά να πάνε στη
πρώτη δηµοτικού και εποµένως να ξεκοπούν από την περαιτέρω ανάπτυξη του project ,
δεν µπόρεσαν να εξελίξουν την γνώση και εµπειρία τους πάνω στις νέες τεχνολογίες.
Αυτό βέβαια δεν συνέβη στους άλλους εταίρους, διότι εκεί τα σχολεία είναι ενιαία και ο
δάσκαλος συνήθως ακολουθεί την ίδια τάξη για 3-4 χρόνια.
Αυτό όµως που δεν συνέβη στα εδώ παιδιά συνέβη στο εκπαιδευτικό προσωπικό. Οι
επιδιωκόµενοι στόχοι κάθε χρόνο ήταν κάτι παραπάνω από τους ήδη υπάρχοντες, τους
ήδη κεκτηµένους. Αυτοί για τα παιδιά ήταν άµεσοι και για τους εκπαιδευτικούς έµµεσοι ,
αλλά αυτό δεν εµπόδισε σε τίποτα όλοι οι συµµετέχοντες
εκπαιδευτικοί να αναπτύξουν ιδιαίτερες ικανότητες στις νέες τεχνολογίες γιατί απλά
είχαν το κίνητρο να το κάνουν.
2β. Internet, CDs, Πολυµέσα.
Τα παιδιά έµαθαν πως µπορούσαν να πάρουν πληροφορίες, εικόνες και ήχους που
χρειάζονταν µέσα από τα βιβλία τους αλλά και µέσα από τον Υπολογιστή που είχαν στο
σχολείο τους. Μέσα από CDs εγκυκλοπαίδειες CDs µουσικής & µουσικών οργάνων
ανακάλυψαν νέες πηγές πληροφόρησης. Όταν κρίθηκε αναγκαία η ζητούµενη
πληροφορία να είναι χρονολογικά πρόσφατα ενηµερωµένη, τότε χρησιµοποιήσαµε ως
πηγή πληροφόρησης και το Internet.
Η παραδοσιακή επικοινωνία µε το ταχυδροµείο συµπληρώθηκε µε την άµεση επαφή
µέσω e-mail από τα παιδιά όταν ‘έπρεπε’ να στείλουν µια ζωγραφιά σε ενεστώτα χρόνο.Επιπλέον, έχει παρατηρηθεί οτι Τα τελευταία 2 χρόνια τα παιδιά χαίρονται ιδιαίτερα να ηχογραφούν στον Υπολογιστή
φωνητικά µηνύµατα ή τραγούδια και µέσω αυτών να επικοινωνούν µε τα εταιρικά
σχολεία και όχι µόνο.
Η διαισθητική αυτή προσέγγιση του ότι ο Υπολογιστής µπορεί και µεταφέρει όχι µόνο
γραπτό λόγο αλλά και προφορικό, καθιστά αυτό το πολυεργαλείο ακόµη πιο ελκυστικό
στα παιδιά δίνοντας σε εµάς τους εκπαιδευτικούς την ευκαιρία να δράσουµε σε ευρύτερα πεδία.
ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΜΕΣΩ Η/Υ
Σημαντικό σ ένα νηπιαγωγείο τιο οποίο περιέχει η/υ είναι και τα παιχνίδια των παιδιών μέσω αυτόν.Μέσω πόλλων και ποικίλων ιστοσελίδων ο παιδαγωγός έχει την δυνατότητα να ψάξει και να βρει πληθώρα τέτοιων παιχνιδιών τα οποία όμως να έχουν κάποιο παιδαγωγικό σκόπο.Έτσι, τα παιδιά μπορουν να παίζουν πάντα με την παρουσία φυσικά του παιδαγωγού και να μαθαίνουν ταυτόχρονα παραδείγματος χάρη για τους αριθμους κ.α
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕς ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΜΕΣΩ Η/Υ
Οι δραστηριότητες στο νηπιαγωγείο μεσω η/υ αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης έρευνας που στοχεύει, μέσα από ένα πλαίσιο συνεργατικής ενασχόλησης ομάδων νηπίων με τον υπολογιστή, να μελετήσει βασικές παραμέτρους που προσδιορίζουν τη διαδικασία ένταξης της υπολογιστικής τεχνολογίας στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες της Προσχολικής Αγωγής. Στο πλαίσιο αυτό σχεδιάστηκαν και εφαρμόστηκαν αναπτυξιακά κατάλληλες δραστηριότητες οι οποίες αφορούσαν διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα (προμαθηματικές έννοιες, γλώσσα, αισθητική αγωγή, κ.ά). Τόσο από την επιτόπια παρατήρηση κατά την υλοποίηση των δραστηριοτήτων όσο και από την ανάλυση του υλικού που συλλέχθηκε (οι διάλογοι ανάμεσα στα παιδιά που εργάζονται στον υπολογιστή και ανάμεσα στα παιδιά και την εκπαιδευτικό) προκύπτει ότι είναι εφικτή σε πραγματικές σχολικές συνθήκες η υλοποίηση στόχων του Αναλυτικού Προγράμματος με βασικό εργαλείο τον υπολογιστή.
Δραστηριότητες εμπέδωσης μέσω εργασιών εξάσκησης και πρακτικής
Οι δραστηριότητες εμπέδωσης μέσω εργασιών εξάσκησης και πρακτικής (drill & practice) ήταν χρονολογικά από τις πρώτες που σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν. Η επιλογή αυτή δεν ήταν τυχαία. Οι δραστηριότητες αυτές παρέχουν μετά από κάθε ερώτηση άμεση απάντηση – έλεγχο και διόρθωση. Αυτού του είδους τα προγράμματα απαιτούν από τον χρήστη να ακολουθεί τις οδηγίες του λογισμικού για να είναι σε θέση να δώσει τη σωστή απάντηση, ενώ ο έλεγχος από την πλευρά του παιδιού μειώνεται αισθητά (Henninger, 1994). Αποτελούν όμως ένα εύκολο τρόπο εισαγωγής στη χρήση του υπολογιστή ως εκπαιδευτικό εργαλείο και βοηθούν στην εξοικείωσή του.
Η πλειονότητα των εκπαιδευτικών λογισμικών για την προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία ανήκει σε αυτή την κατηγορία και στηρίζεται σε συμπεριφοριστικές ψυχοπαιδαγωγικές προσεγγίσεις. Παρέχουν περιορισμένες «δυνατότητες προσωπικής εξερεύνησης», αφού συνήθως μια μόνο απάντηση είναι η σωστή. Πλεονέκτημα όμως αποτελεί το γεγονός ότι τα προγράμματα αυτής της κατηγορίας προσφέρουν άμεση ανατροφοδότηση ή οδηγούν το παιδί σε μια ευκολότερη άσκηση με βάση τις απαντήσεις που έχει δώσει πριν (Spencer, 1986).
Στο πλαίσιο αυτό, οι δραστηριότητες εμπέδωσης μέσω εργασιών εξάσκησης και πρακτικής (drill & practice) σχετίστηκαν με τον τομέα του ΑΠ που άπτεται της αγωγής και καλλιέργειας των δεξιοτήτων (προμαθηματικό στάδιο), και ειδικότερα με τους παρακάτω στόχους:
«Να προσεγγίσουν βασικές ποσοτικές σχέσεις όπως: μικρότερο από…, μεγαλύτερο από…, πλατύτερο από…, στενότερο από…μέσα από την σύγκριση αντικειμένων.
Να αντιληφθούν τις έννοιες περισσότερα από…, λιγότερα από…., και τόσα όσα με βάση την ένα προς ένα αντιστοίχιση αντικειμένων και την απαρίθμησή τους.
Να μεταβούν βαθμιαία από το στάδιο των αυθαίρετων και υποκειμενικών συναθροίσεων πραγμάτων, στο στάδιο συστηματικότερων ταξινομήσεων με βάση ένα ή περισσότερα κριτήρια.
Να διατάσσουν αντικείμενα μα βάση το βαθμό παρουσίας ενός χαρακτηριστικού τους.
Να πραγματοποιούν αντιστοιχίσεις αντικειμένων ένα προς ένα.
Να αντιληφθούν την έννοια τόσα όσα, με βάση την ένα προς ένα αντιστοίχηση αντικειμένων.
Να προσεγγίσουν την έννοια των αριθμών και να εξοικειωθούν με τα σύμβολά τους.
Να απαριθμούν σωστά σύνολα με 1 έως 10 στοιχεία (απαρίθμηση αντικειμένων σε γραμμική ή άλλου είδους διάταξη στο χώρο).
Να προσεγγίσουν βασικούς λογικο-μαθηματικούς συλλογισμούς και ιδιαίτερα αυτούς που σχετίζονται με την έννοια των δυο αριθμητικών πράξεων (πρόσθεση και αφαίρεση)» (Βιβλίο δραστηριοτήτων για το νηπιαγωγείο, 1991).
Για την παραπάνω κατηγορία δραστηριοτήτων χρησιμοποιήθηκαν τα λογισμικά «Γράμματα και Αριθμοί» και «Το σπίτι του Μήγκι». Στη συνέχεια περιγράφουμε δύο δραστηριότητες:
Δραστηριότητα Τρένο
(Γράμματα και Αριθμοί)
Η δραστηριότητα έχει ως στόχο την εισαγωγή του νηπίου στις βασικές προμαθηματικές έννοιες (αντιστοιχίσεις αντικειμένων και εισαγωγή στην έννοια της πληθικότητας). Το περιβάλλον που εκτελείται η δραστηριότητα αναπαριστά ένα εξοχικό τοπίο στο οποίο υπάρχει μια σιδηροδρομική γέφυρα που περνάει πάνω από ένα ποτάμι και κατευθύνεται προς ένα τούνελ. Το τρένο είναι πολύχρωμο και το φορτίο που μεταφέρει είναι ένα κουτί με σφραγίδες. Στην είσοδο του τούνελ βρίσκεται τοποθετημένη μια πινακίδα που απεικονίζει κάποιον αριθμό. Το νήπιο πρέπει να μετρήσει τις σφραγίδες και να ελέγξει εάν ο αριθμός των σφραγίδων ταυτίζεται με τον αριθμό της πινακίδας. Αν ταυτίζεται, θα κάνει κλικ στο κομμάτι της γέφυρας που είναι ανοιχτό έτσι ώστε εκείνο να κλείσει για να περάσει το τρένο. Αν δεν υπάρχει ταύτιση ανάμεσα στον αριθμό των σφραγίδων και σε εκείνον της πινακίδας, τότε πρέπει να κάνει κλικ στο γερανό για να πετάξει το κουτί στο ποτάμι. Σε κάθε ενέργεια του νηπίου, ο μηχανοδηγός δίνει την απάντηση ανάλογα με την ορθότητα της πράξης. Στην δραστηριότητα, τόσο η επιβράβευση όσο και η διόρθωση είναι άμεσες.
Η ανάλυση των διαλόγων των παιδιών σε αυτή τη δραστηριότητα δίνει ενδιαφέροντα στοιχεία. Οι διάλογοι εμπεριέχουν κυρίως στοιχεία από ομιλία αμφισβήτησης και σωρευτική ομιλία, όπως φαίνεται και από το απόσπασμα που ακολουθεί:
Η/Υ: Αν ο αριθμός των σφραγίδων πάνω στο κουτί είναι ίδιος με τον αριθμό της πινακίδας, κλείσε τη γέφυρα για να περάσει το τρένο, διαφορετικά πάρε το κουτί με το γερανό για να το πετάξεις στο ποτάμι.
Γ1: 1, 2, 3 σφραγίδες.
Γ2: Το 7 δεν είναι ίδιο, θα το πετάξουμε στη θάλασσα.
Γ1: Ναι το 3 δεν είναι ίδιο με το 7.
Γ3: Θα το πετάξουμε.
Γ1: Ναι, θα το πετάξουμε.
Η/Υ: Μπράβο, συγχαρητήρια.
Δραστηριότητα Μικρά και μεγάλα ζώα (Το σπίτι του Μήγκι)
Η δραστηριότητα αυτή εξασκεί τα νήπια στις ομαδοποιήσεις και ταξινομήσεις αντικειμένων με βάση το είδος και το μέγεθος. Η οθόνη της δραστηριότητας αναπαριστά έναν πίνακα διπλής εισόδου στον οποίο το νήπιο πρέπει να τοποθετήσει τα ζώα και τα αντικείμενα που του δίνονται με βάση το μέγεθος. Με την έναρξη της δραστηριότητας ακούγεται το μήνυμα: «Πάμε να ταιριάξουμε μικρά και μεγάλα ζώα». Στην αριστερή κάτω πλευρά της οθόνης εμφανίζονται κάθε φορά δυο κάρτες, μια με ένα μεγάλο και μια με ένα μικρό ζώο. Στη συνέχεια ακούγεται το μήνυμα: «Βάλε τις κάρτες στη σωστή τους θέση». Προκειμένου να μετακινηθεί η κάρτα πρέπει να γίνει κλικ πάνω στην κάρτα και με το ποντίκι πατημένο να τοποθετηθεί στην επιθυμητή θέση. Το λογισμικό εμπεριέχει άμεση θετική και αρνητική ενίσχυση του μαθητή.
Δραστηριότητες επίλυσης προβλήματος
Οι δραστηριότητες επίλυσης προβλήματος δημιουργούν κίνητρα κι ενθαρρύνουν τα νήπια ώστε να κάνουν επιλογές και να παίρνουν αποφάσεις. Οι στρατηγικές τους βασίζονται στην ανατροφοδότηση. Τα αποτελέσματα των επιλογών που κάνουν τα νήπια είναι προϊόντα της λογικής και της κριτικής σκέψης. Επίσης αναφέρονται σε πραγματικές καταστάσεις (Clements, 1991), από το βιωματικό κατά κανόνα χώρο των παιδιών. Τα εκπαιδευτικά λογισμικά αυτής της κατηγορίας θεμελιώνουν τις βασικές σχεδιαστικές τους επιλογές και την ψυχοπαιδαγωγική τους προσέγγιση στις οικοδομηστικές θεωρίες για τη μάθηση (Κόμης, Καμπεζά, Χαραλαμποπούλου, 2001)
Δραστηριότητα Μετράω (Σωκράτης 102,1)
Η δραστηριότητα στοχεύει στο να καλλιεργήσει την έννοια της αντιστοίχησης αντικειμένων ένα προς ένα, μέσα από την κατανόηση της οποίας θα είναι σε θέση να αντιληφθεί την έννοια του τόσα όσα, με απώτερο σκοπό την κατανόηση της έννοιας των αριθμών 1,2,3,4 και 5. Δύο επιμέρους δραστηριότητες είναι τα Λαγουδάκια – καρότα και Τράπουλα – αριθμοί.
Λαγουδάκια – καρότα: στο επάνω κομμάτι κάθε κάρτας είναι τοποθετημένα ματσάκια με καρότα (1, 2, 3, 4 και 5). Στο κύριο μέρος της οθόνης βρίσκονται τα λαγουδάκια ο αριθμός των οποίων αλλάζει ανάλογα με το βαθμό δυσκολίας που σταδιακά αυξάνει. Στην κάτω πλευρά της κάρτας υπάρχει η φράση «Ποιο μάτσο έχει ένα καρότο για κάθε λαγουδάκι;». Η δραστηριότητα ξεκινάει με ένα λαγουδάκι. Το νήπιο πρέπει να επιλέξει, κάνοντας κλικ, το ένα καρότο και να το «δώσει» στο λαγουδάκι για να το φάει. Στη λαθεμένη επιλογή ακούγεται ένας χαρακτηριστικός ήχος απόρριψης, ενώ στη σωστή επιλογή το λαγουδάκι ακούγεται να «μασάει» το καρότο. Σταδιακά ο αριθμός των λαγών αυξάνεται από το ένα στο πέντε.
Τράπουλα – αριθμοί: η κάθε οθόνη αποτελείται από ένα φύλλο τράπουλας και από αριθμούς οι οποίοι είναι τοποθετημένοι, σε κάθετη διάταξη με τη μορφή κουμπιών, στη δεξιά πλευρά της οθόνης (οι αριθμοί 1-6) και στην αριστερή πλευρά (οι αριθμοί 6-10). Στο κάτω μέρος της οθόνης υπάρχει η ερώτηση «Ποιος αριθμός ταιριάζει σ’ αυτή την κάρτα;».
Κάθε χαρτί τράπουλας δεν διαφέρει από ένα πραγματικό εκτός του ότι απουσιάζει ο αριθμός στις τέσσερις γωνίες του χαρτιού. Στις τέσσερις θέσεις του αριθμού έχουν τοποθετηθεί ερωτηματικά (?). Το νήπιο καλείται να μετρήσει τα σημαδάκια (καρδούλες, μπαστούνια, τριφύλλια) που είναι τοποθετημένα πάνω στο χαρτί και να κάνει κλικ στον αντίστοιχο αριθμό. Δίνοντας σωστή απάντηση ακούγεται ήχος επιβράβευσης, ενώ δίνοντας λαθεμένη απάντηση ακούγεται αντίστοιχα ήχος απόρριψης. Πρέπει να σημειωθεί ότι κάνοντας κλικ στο σωστό αριθμό το «κουμπί» του αριθμού παραμένει πατημένο, ο αριθμός τοποθετείται στα τέσσερα σημεία του χαρτιού και ακολουθεί ηχητική αναπαραγωγή του ονόματος του αριθμού. Κάνοντας κλικ σε λάθος αριθμό εκείνος δεν «πατιέται» και στο χαρτί της τράπουλας παραμένουν τοποθετημένα τα ερωτηματικά.
Η ανάλυση των διαλόγων των παιδιών στις δραστηριότητες δίνει ενδιαφέροντα στοιχεία. Οι διάλογοι εμπεριέχουν κυρίως στοιχεία από σωρευτική ομιλία και, διερευνητική ομιλία, όπως φαίνεται από το παρακάτω απόσπασμα:
Β2: 7 καρδούλες είναι.
Β1: Δεν νομίζω, για ξαναμέτρα.
Β2: Έχεις δίκιο, είναι 5.
Β1: Όχι 6 είναι οι καρδιές. Πάλι λάθος.
Β3: Δεν μετράτε σωστά, ξαναμετρήστε πιο προσεκτικά.
Β1: 8 είναι οι καρδιές
Δραστηριότητα Τρένο («Σπαζοκεφαλιές»)
Παρουσιάζεται ένα παζλ που αποτελείται από 20 κενά τετραγωνάκια. Στη μια πλευρά της οθόνης βρίσκεται ένα τρένο και στην άλλη είναι τοποθετημένος ο σταθμός. Στο κάτω μέρος της οθόνης είναι τοποθετημένα κομμάτια του παζλ (ράγες γραμμής), τα οποία αποτελούν και τα κομμάτια της διαδρομής (καμπύλες και ευθείες γραμμές), που πρέπει να δημιουργηθεί. Το παιδί καλείται να επιλέξει με το ποντίκι τη γραμμή που θέλει να τοποθετήσει και στη συνέχεια να κάνει κλικ επάνω στο τετραγωνάκι όπου θέλει να την τοποθετήσει.
Όταν ολοκληρωθεί η τοποθέτηση των κομματιών το τρένο ξεκινάει σφυρίζοντας και διαγράφει την πορεία του με προορισμό το σταθμό. Υπάρχουν πολλές σωστές επιλογές. Ο βαθμός δυσκολίας αλλάζει ανάλογα με τα κομμάτια που δίνονται και με τα εμπόδια που υπάρχουν και τα οποία σταδιακά αυξάνονται.
Δραστηριότητες ανάπτυξης της δημιουργικότητας μέσω εργασιών σχεδίασης και ζωγραφικής
Οι δραστηριότητες ανάπτυξης της δημιουργικότητας μέσω εργασιών σχεδίασης και ζωγραφικής είναι ιδιαίτερα αγαπητές από τα παιδιά. Ο προσανατολισμός της διαδικασίας σε προγράμματα ζωγραφικής είναι πολύ πιο κοντά στους τρόπους που το παιδί παίζει με τα υλικά στο χώρο της τάξης. Τα σχεδιαστικά προγράμματα και τα προγράμματα ζωγραφικής έχουν την ιδιότητα να διεγείρουν τη φαντασιακή χρήση από τα μικρά παιδιά (Henninger, 1994).
Οι δραστηριότητες ανάπτυξης της δημιουργικότητας μέσω εργασιών σχεδίασης και ζωγραφικής σχετίστηκαν με τους ακόλουθους τομείς του ΑΠ: Αγωγή και αισθητική ανάπτυξη του νηπίου και Αγωγή και καλλιέργεια των δεξιοτήτων (προμαθηματικό στάδιο). Ειδικότερα, σχετίστηκαν με τους ακόλουθους στόχους:
Να ανακαλύψουν τις ποικίλες όψεις των αντικειμένων και των καταστάσεων και να τους αποδίδουν νέες σημασίες, επενεργώντας πάνω τους νοητικά, ώστε να εκφράζονται με τρόπο δημιουργικό μέσα από τις εικαστικές τέχνες και να νιώθουν τη χαρά της προσωπικής δημιουργίας (ζωγραφική).
Να διατάσσουν αντικείμενα με βάση το βαθμό παρουσίας ενός χαρακτηριστικού τους, π.χ. κατά σειρά μεγέθους από το μικρότερο στο μεγαλύτερο και αντίστροφα.
Να προσεγγίσουν την έννοια των αριθμών (Βιβλίο δραστηριοτήτων για το νηπιαγωγείο, 1991).
Για την παραπάνω κατηγορία δραστηριοτήτων χρησιμοποιήθηκε το λογισμικό «Σπαζοκεφαλιές» και συγκεκριμένα οι παρακάτω δραστηριότητες:
Δραστηριότητα-παιχνίδι: Τελίτσες
Η δραστηριότητα επιχειρεί να εξασκήσει το νήπιο στη λεπτή κινητικότητα και στις προμαθηματικές έννοιες. Μεταφέροντας την πένα πάνω στην κάθε τελίτσα πρέπει να ενώσει με τη σειρά όλες τις τελίτσες μέχρι να σχηματιστεί το θέμα. Σε κάθε επιμέρους δραστηριότητα αλλάζει το θέμα και το είδος των αντικειμένων που καλείται να ενώσει (σχήματα από το μικρό στο μεγάλο, ζάρια, κ.ά). Στο κάτω αριστερό μέρος της οθόνης υποδεικνύεται η σειρά σύμφωνα με την οποία πρέπει να ενώσει τα σημεία. Το απόσπασμα διαλόγου που ακολουθεί δείχνει ότι τα νήπια προσπαθούν να ανακαλύψουν τη σωστή πορεία για την ολοκλήρωση της δραστηριότητας μέσα από την ανάπτυξη διερευνητικής ομιλίας.
Δ1: Από το μικρό, θα πηγαίνω στο μεσαίο και μετά στο μεγάλο
Δ3: Γιατί δεν γίνεται;
Δ1: Μήπως γιατί δεν πάτησα εγώ εκεί που πρέπει;
Δ2: Πολύ δύσκολο είναι
Δ3: Θα το φτιάξουμε, αν προσέχουμε
Δ1: Το μεγάλο θα βάλω.
Δ3: Αχ, το μεσαίο θέλει.
Δ1: Θέλουμε ακόμα πολλά τετραγωνάκια για να τελειώσουμε αυτή τη ζωγραφιά.
Δ3: Από πού πρέπει να πάω;
Δ1: Κάτω θα πας Σπύρο, εκεί που είναι το τετραγωνάκι που θέλεις
Δραστηριότητα Ζωγραφική
Είναι μια δραστηριότητα ζωγραφικής η οποία έχει στόχο να εξασκήσει το νήπιο στην εξοικείωσή του με τα χρώματα. Το νήπιο πρέπει να χρωματίσει το σχέδιο σύμφωνα με τα χρώματα που του δίνονται στο πλάι, κάνοντας κλικ επάνω στο χρώμα με το πινέλο. Μέσα στην εικόνα στα σημεία τα οποία πρέπει να χρωματίσει είναι τοποθετημένες κουκκίδες με δείγμα από το χρώμα που πρέπει να χρησιμοποιήσει. Όταν το νήπιο «πάρει» με το ποντίκι το πινέλο και χρωματίσει με το σωστό χρώμα το αντίστοιχο σημείο της ζωγραφιάς, η κουκκίδα εξαφανίζεται και το σημείο χρωματίζεται.
Αν χρησιμοποιήσει λάθος χρώμα ή απόχρωση, η κουκκίδα μένει εκεί αναμμένη υποδεικνύοντας το χρώμα που πρέπει να χρησιμοποιηθεί. Αν δεν κάνει κλικ στο σωστό σημείο, τότε ακούγεται απαγορευτικός ήχος. Όταν ολοκληρώσει το θέμα, εκείνο παίρνει ζωή και αρχίζει να κινείται, ενώ ακούγεται επιβράβευση, χειροκρότημα.
Τι δυνατότητες δίνει η τεχνολογία λοιπόν;
Εξατομικευμένη διδασκαλία και μάθηση.
Ομαδοσυνεργατική μάθηση.
Καλός τρόπος αναπαράστασης της πραγματικότητας.
Ανατροφοδότηση μέσω κατάλληλα σχεδιασμένων προγραμμάτων.
Δια βίου εκπαίδευση.
Σύνδεση με τον κόσμο
Βοήθεια στο μαθητή με ειδικές ανάγκες.
Ποιους κινδύνους εγκυμονεί η χρήση της τεχνολογίας:
Η απομόνωση του μαθητή από τον κόσμο. Η προσκόλλησή του στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική απομόνωση, με όλα τα επακόλουθα
Η υιοθέτηση μιας τεχνοκρατικής προσέγγισης της διαδικασίας της διδακτικής μάθησης.
Η αύξηση των εκπαιδευτικών ανισοτήτων
Τέλος ένας κίνδυνος που δεν διαφαίνεται τόσο εύκολα είναι να καθοδηγήσει η τεχνολογία το αναλυτικό πρόγραμμα
Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής σε μια τάξη νηπιαγωγείου(συμπερασματικά)
Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής μπορεί να συμβάλλει:
Στην ανάπτυξη της αυτονομίας των παιδιών.
Στην εξέλιξη γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων.
Στην ανάπτυξη της λεπτής κινητικότητας.
Στην ενίσχυση της παρατηρητικότητας.
Στην κατανόηση αιτίου αποτελέσματος
Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής ως εργαλείο μέσα στην τάξη
Τα παιδιά μπορούν να επιλέξουν να παίξουν στη γωνιά του υπολογιστή, όπως σε κάθε άλλη γωνιά της τάξης.
Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής μπορεί να λειτουργήσει ως υποστηρικτικό εργαλείο για τις δραστηριότητες που αναπτύσσονται μέσα στην τάξη.
Τι μπορούν να κάνουν τα παιδιά του νηπιαγωγείου(επιπλέον πληροφορίες)
Η εκπαιδευτικός μπορεί να προωθήσει μια σειρά από δραστηριότητες που αναπτύσσονται μέσα στην τάξη, όπως:
Να εξοικειωθούν τα παιδιά με τα μέρη του υπολογιστή.
Να γράψουν τα ονόματά τους και ό,τι άλλο θελήσουν.
Να παρατηρήσουν και να συγκρίνουν διάφορα είδη γραφής.
Να διαμορφώσουν ευχετήριες κάρτες, προσκλήσεις γενεθλίων και προσκλήσεις για γιορτές και εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται στο χώρο του σχολείου.
Να διαμορφώσουν βιβλία, εφημερίδες, ημερολόγια και αφίσες που δημιουργούνται στην τάξη.
Να κάνουν την καταγραφή των δανεισμών από τη βιβλιοθήκη της τάξης.
Να κάνουν την επεξεργασία φωτογραφιών που έχουν τραβήξει κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων.
Να δημιουργήσουν σχέδια και να ζωγραφίσουν.
Να συναρμολογήσουν παζλ.
Να συμπληρώσουν και να συσχετίσουν παιδαγωγικά παιχνίδια –ασκήσεις, αφού βέβαια έχει αναπτυχθεί το ανάλογο λογισμικό.
Αξιολογώντας τη γωνιά του ηλεκτρονικού υπολογιστή
Προφανώς η χρήση και μόνο του υπολογιστή στην τάξη δεν εγγυάται την επιτυχία.
Έχει παρατηρηθεί ότι τα κορίτσια επιδεικνύουν πολύ μικρότερο ενδιαφέρον απ’ ότι τα αγόρια.
Απαιτείται η προσοχή και οι εύστοχες παρεμβάσεις της εκπαιδευτικού που θα διευρύνει τις ευκαιρίες όλων των παιδιών για μάθηση, δε θα ενισχύει τις ανισότητες και δε θα συμβάλλει στην απομόνωση κάποιων παιδιών.
Οι δυνατότητες της τεχνολογίας είναι σίγουρα μεγάλες, αλλά πάντα να έχουμε υπόψη ότι δεν αποτελούν παρά ένα μέσο για κάποιο σκοπό και σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει το μέσο αυτό να πάρει τη θέση του σκοπού.
Ιστοσελίδες που χρησιμοποιήθηκαν:
dide.flo.sch.gr/Seminars/Hmerida6-Amyntaio-8Mart2009/MatoulaVasiliki-XrisiYpologisti-ProsxolikiEkpaideysi.pps -
Άννα Καρύδη Πυρουνάκη
Νηπιαγωγός
Καπαρέλλι Θηβών 322 00
akp@compulink.gr
http://www.rhodes.aegean.gr/gr/sholeia/kaparelli
www.epyna.gr
Λαδιας Βασιλης
ΑπάντησηΔιαγραφήΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ
Ο προσωπικός ηλεκτρονικός υπολογιστής (personal computer) είναι ένα παρεξηγημένο εργαλείο από το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Άλλοι τον αντιμετωπίζουν με δέος, άλλοι με φόβο, άλλοι τον θεωρούν εντελώς απρόσιτο εργαλείο, άλλοι τον θεωρούν εντελώς άχρηστο και άλλοι δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς αυτόν.
Τι είναι όμως ο ηλεκτρονικός υπολογιστής; Δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα ακόμα μηχάνημα, που κατασκεύασε ο άνθρωπος, όπως και τόσες άλλες μηχανές, οι οποίες κάνουν ευκολότερη ή δυσκολότερη την καθημερινή μας ζωή. Η ωφέλεια ή η βλάβη, που προξενείτε από τη χρήση του, εξαρτάται αποκλειστικά από τη χρήση, που θα τον κάνουμε εμείς, όπως άλλωστε συμβαίνει με όλες τις μηχανές.
Κάποτε η εκπαίδευση με τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών γινόταν μόνον για τους αστροναύτες ή για τους πιλότους των πολεμικών αεροσκαφών και η χρήση τους στο σπίτι περιοριζόταν μόνον στο να παίζουν μικροί ή μεγάλοι διάφορα παιχνίδια. Σήμερα τα πράγματα έχουν αισθητά αλλάξει. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τον κατάλληλα εκπαιδευμένο εκπαιδευτικό προσωπικό ή από τον κατάλληλα ενημερωμένο γονέα, για να μάθουν σε παιδιά από τριών ως έξι ετών, για παράδειγμα τις πρώτες πράξεις της αριθμητικής ή τις πρώτες τους λέξεις. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε μεγαλύτερες ηλικίες, για να διδάξουν στα παιδιά αριθμητική, φυσική, χημεία, γεωμετρία, ξένες γλώσσες να οξύνουν το πνεύμα και να τα ψυχαγωγήσουν.
Όσον αφορά τα μικρά παιδιά και ιδιαίτερα τα παιδιά προσχολική ηλικίας, ο περισσότερος κόσμος προβληματίζεται ιδιαίτερα, για το αν θα πρέπει να έρχονται σε επαφή ή όχι με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και τι συνέπειες μπορεί αυτό να έχει στην υγειά τους. Έρευνες ειδικών έχουν αποδείξει, ότι όσο κακό κάνει το να κάθετε προσηλωμένο το παιδί με τις ώρες μπροστά στην τηλεόραση, άλλο τόσο κακό μπορεί να κάνει και η προσήλωση στην οθόνη του υπολογιστή. Όσον αφορά την ακτινοβολία της οθόνης και την επίδραση, που μπορεί να έχει αυτή στο παιδί, οι νέες οθόνες χαμηλής ακτινοβολίας και τα ειδικά φίλτρα προστασίας έρχονται για να μειώσουν τον κίνδυνο. Επιστημονικές έρευνες πάντως δεν έχουν αποδείξει, ότι η έκθεση μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή μπορεί να συνδυάζει κίνδυνους για την υγεία. Πιο υπαρκτός πάντως είναι ο κίνδυνος να πάθει το παιδί σκολίωση, αν δεν κάθεται σωστά μπροστά στον υπολογιστή.
Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί προβληματίζονται επίσης σε τι ηλικία, θα πρέπει να δώσουν πρόσβαση ή να αρχίσουν να εκπαιδεύουν στη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών τους νεοσσούς τους.
Τα σύγχρονα εκπαιδευτικά προγράμματα εισάγουν τη διδασκαλία των ηλεκτρονικών υπολογιστών στα παιδιά προσχολικής ηλικίας ήδη από την ηλικία των τριών ετών. Στις περισσότερες προηγμένες χώρες υπάρχουν ηλεκτρονικοί υπολογιστές ακόμα και στις αίθουσες των νηπιαγωγεία και των παιδικών σταθμών.
Ακολουθώντας αυτό το πρωτοποριακό και φιλόδοξο πρόγραμμα φέρ-νουμε, στο Νηπιαγωγείο - Παιδικό Σταθμό της κας Άσπας Καράτζιου, τα παιδιά της προσχολική ηλικίας σε επαφή με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και διδάσκουμε μέσα από εξειδικευμένα προγράμματα προσχολικής αγωγής προανάγνωση, προγραφή, προμαθηματικά, μουσική, ιστορία, κυκλοφοριακή αγωγή, αγγλικά, σχέδιο, ζωγραφική και πολλά άλλα σε παιδιά από τριών ως έξι ετών. Χρησιμοποιούμε έτσι τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές ώστε, να αποτελέσουν βασικό εργαλείο προσχολικής εκπαίδευσης και ανάπτυξης των δεξιοτήτων των παιδιών.
Πριν από μερικά χρόνια η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή ως εκ-παιδευτικού εργαλείου ήταν πολύ μικρότερη σε σύγκριση με σήμερα. Αιτία της αλλαγής είναι οι ραγδαίες εξελίξεις που γίνονται στον τομέα αυτό καθώς και η παρουσία στην αγορά όλων και περισσότερων προγραμμάτων, που βοηθούν στη γενικότερη ή ειδικότερη μάθηση.
Ο υπολογιστής δεν ήρθε για να αντικαταστήσει τα πάντα στη ζωή μας, αλλά για να εξελίξει και να προσφέρει εναλλακτικές λύσεις σε κάθε δραστη-ριότητα. Μπορεί να γίνει δάσκαλος, φίλος, καλή παρέα αλλά και πάθος ή εργαλείο παράνομων πράξεων. Είναι ένα εργαλείο, όπως όλα όσα έχει εφεύρει ο άνθρωπος. Η χρησιμότητά του εξαρτάται από τη χρήση του. Ως εκπαιδευτικό εργαλείο, είναι μια λύση, η οποία μπορεί να προσφέρει ουσιαστικά σε κάθε ηλικία. Πάντως είτε μικρό είτε μεγάλο είναι το παιδί καλό είναι να υπάρχει η επίβλεψη και η καθοδήγηση του δασκάλου ή του γονέα.
Σε λίγα χρόνια οι υπολογιστές θα μπούνε σε κάθε σχολική αίθουσα ακόμα και στα νηπιαγωγεία. Θα είναι τόσο κοινοί στα σχολεία και στα σπίτια μας, όπως και η τηλεόραση και δεν θα γεννάτε θέμα, για το αν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ή όχι από τα παιδιά. Δεν έχετε το δικαίωμα να αφήσετε τα παιδιά σας απροετοίμαστα μπροστά στη νέα πραγματικότητα, που ξεδιπλώνετε μπροστά μας. www.karatziou.gr
Πανωραία Γριμπαβιώτη
ΑπάντησηΔιαγραφήΠαιδιά και Υπολογιστές
Ο προβληματισμός σχετικά με τη χρήση και την αποτελεσματικότητα των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην εκπαίδευση ισχύει για όλα τα ηλικιακά επίπεδα. Οι ισχυρότερες αμφιβολίες όμως αφορούν στην πρώτη παιδική ηλικία, από 3-8 ετών. Μπορούν τα μικρά παιδιά, φυσιολογικά και γνωσιολογικά, να χρησιμοποιήσουν τους υπολογιστές; Μήπως αυτή η χρήση παρεμποδίσει την κοινωνική τους εξέλιξη; Μπορούν οι υπολογιστές να τα βοηθήσουν να αποκτήσουν δεξιότητες και να αναπτύξουν την κριτική τους ικανότητα; Σε όλα αυτά τα ερωτήματα η έρευνα δεν έχει απαντήσει ακόμη οριστικά. Εντούτοις, από τη δημοσίευση της έρευνας Brady & Hill (1984) έχουμε σημαντική αύξηση της γνώσης μας για όλα αυτά.
Η κατάλληλη ηλικία
Παρόλο που τα μεγαλύτερα παιδιά δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους υπολογιστές, δεν υπάρχει λόγος να μην ασχοληθούν μαζί τους και τα παιδιά της πρώτης νηπιακής ηλικίας (3-5 ετών). Η έρευνα δεν έχει ανακαλύψει μεγάλες διαφορές μεταξύ των μεγαλύτερων και μικρότερων νηπίων, αν και τα τρίχρονα χρειάζονται περισσότερο χρόνο να εξοικειωθούν με το πληκτρολόγιο απ’ ότι τα πεντάχρονα. Παρόλα αυτά, ακόμη και ένα δίχρονο παιδάκι θα μπορούσε να έλθει σε επαφή μ’ ένα απλό πρόγραμμα που απαιτεί απλώς το κτύπημα κάποιων πλήκτρων, μόνο και μόνο για να εξοικειωθεί με τον υπολογιστή και τη χρήση του. Επιπλέον, μία βασική ερώτηση των νηπιαγωγών και όσων ασχολούνται με την προσχολική ηλικία είναι το αν είναι οι υπολογιστές κατάλληλοι αναπτυξιολογικά για τα μικρά παιδιά. Εκφράζεται μάλιστα η άποψη πως τα παιδιά θα πρέπει να έχουν φτάσει στο επίπεδο των ανωτέρων νοητικών λειτουργιών πριν αρχίσουν να δουλεύουν με τους υπολογιστές. Η πρόσφατη έρευνα, πάντως, απέδειξε ότι τα νήπια είναι πιο ικανά απ’ ότι φανταζόμασταν και μπορούν να επιδείξουν, υπό ορισμένες συνθήκες, ικανότητα σκέψης που παραδοσιακά θεωρείται συγκροτημένη. Οι Rohwer, Ammon & Grammer (1974) το έθεσαν ως εξής: «Τα παιδιά παγκοσμίως δεν ξυπνούν στα έβδομα τους γενέθλια για ν’ ανακαλύψουν πως έφτασαν στην εποχή της συγκροτημένης λειτουργίας της σκέψης». Σχετική είναι και η ένσταση που στηρίζεται στην ανάγκη της ύπαρξης ικανότητας αναγνώρισης και χρήσης συμβόλων που είναι απαραίτητη για να δουλέψει κανείς με υπολογιστή. Η ένσταση αυτή βέβαια αγνοεί ότι πολλές δραστηριότητες των παιδιών αυτής της ηλικίας είναι συμβολικές. Επικοινωνούν με χειρονομίες και με ομιλία και χρησιμοποιούν τα σύμβολα στο παιχνίδι και στην καλλιτεχνική δημιουργία. Έτσι, μάλλον ωφελούνται από τη χρήση προγραμμάτων στον υπολογιστή.
Χαρακτηριστικά των νηπίων που ενδιαφέρονται για τους υπολογιστές
• Συνήθως τα μεγαλύτερα δείχνουν υψηλότερα επίπεδα γνωσιολογικής ωριμότητας.
• Διαθέτουν αξιοσημείωτο επίπεδο αφαιρετικής ικανότητας και λεξιλογικής ανάπτυξης και παρουσιάζουν περισσότερες συγκεκριμένες και αφηρημένες μορφές συμπεριφοράς στο ελεύθερο παιχνίδι.
• Δεν διαφέρουν από τα παιδιά που ενδιαφέρονται λιγότερο για τον υπολογιστή ούτε στη δημιουργικότητα ούτε στην κοινωνικότητα.
• Πως έχει σχηματοποιηθεί πλέον ο ρόλος του νηπιαγωγείου με την είσοδο νέων τεχνολογιών;
•
• Με την είσοδο νέων δεδομένων και τεχνολογιών στην εκπαίδευση έχει αλλάξει ριζικά και ο ρόλος του νηπιαγωγείου σήμερα. Το νηπιαγωγείο και οι νηπιαγωγοί δεν μπορούν να ακολουθούν πλέον πρακτικές παλαιοτέρων ετών, αλλά καλούνται να εναρμονιστούν με τις επιστημονικές εξελίξεις και τα τεχνολογικά επιτεύγματα.
• Ζούμε στην εποχή των συνεχόμενων τεχνολογικών εξελίξεων. Η τηλεόραση, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, το Ίντρενετ, οι ξένες γλώσσες έχουν μπει για τα καλά στη ζωή μας και μπαίνουν και στη ζωή του σημερινού παιδιού από την πρώτη στιγμή της ύπαρξής του.
• Το σύγχρονο νηπιαγωγείο καλείται να ακολουθήσει και να προσαρμοστεί στις νέες τεχνολογικές εξελίξεις. Στα περισσότερα νηπιαγωγεία υπάρχει ραδιοκασετόφωνο, τηλεόραση, βίντεο και μηχανές προβολής διαφανειών. Σε μερικά υπάρχουν ηλεκτρονικοί υπολογιστές, πολυμέσα ακόμα και Ίντερνετ.
• Τα σύγχρονα εκπαιδευτικά προγράμματα εισάγουν τη διδασκαλία των ηλεκτρονικών υπολογιστών, των πολυμέσων, του Ίντερνετ και των ξένων γλωσσών στα παιδιά προσχολικής ηλικίας ήδη από την ηλικία των τριών ετών. Τα περισσότερα παιδιά ήδη από τη βρεφική ηλικία ακούνε μουσική και παρακολουθούνε τηλεόραση. Στις περισσότερες προηγμένες χώρες υπάρχουν ηλεκτρονικοί υπολογιστές ακόμα και στις αίθουσες των νηπιαγωγείων και των παιδικών σταθμών. Τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας μπορούν μέσα από εξειδικευμένα προγράμματα προσχολικής αγωγής να διδαχθούν προανάγνωση, προγραφή, προμαθηματικά, μουσική, ιστορία, κυκλοφοριακή αγωγή, αγγλικά, σχέδιο, ζωγραφική και πολλά άλλα. Χρησιμοποιούμε έτσι τα τεχνολογικά επιτεύγματα ώστε, να αποτελέσουν βασικό εργαλείο προσχολικής εκπαίδευσης και ανάπτυξης των δεξιοτήτων των παιδιών.
• Οι τεχνολογικές εξελίξεις η τηλεόραση, οι υπολογιστές, το Ίντερνετ, τα πολυμέσα δεν ήρθαν για να αντικαταστήσουν τα πάντα στη ζωή μας, αλλά για να προσφέρουν εναλλακτικές λύσεις σε κάθε δραστηριότητα. Μπορούν να γίνουν δάσκαλοι, φίλοι, καλή παρέα αλλά και πάθος ή εργαλείο παράνομων πράξεων. Είναι ένα εργαλείο, όπως όλα όσα έχει εφεύρει ο άνθρωπος. Η χρησιμότητά τους εξαρτάται από τη χρήση τους. Ως εκπαιδευτικό εργαλείο, είναι μια λύση, η οποία μπορεί να προσφέρει ουσιαστικά σε κάθε ηλικία. Το νηπιαγωγείο οφείλει να προετοιμάσει τα παιδιά για τη νέα πραγματικότητα, που ξεδιπλώνετε μπροστά μας. www.baby.gr και www.karatziou.gr
Πανταζη Αναστασια
ΑπάντησηΔιαγραφήΘεωρητικές προσεγγίσεις
Μέσα στα πλαίσια της ευρύτερης προβληµατικής σχετικά µε την εισαγωγή των Τεχνολογιών
της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στην εκπαίδευση, έγινε µια πρώτη προσπάθεια
προσέγγισης του συγκεκριµένου θέµατος µε έµφαση στις απόψεις των εκπαιδευτικών της
προσχολικής ηλικίας, αναφορικά µε τη χρήση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία. Πιο
συγκεκριµένα, έγινε διερεύνηση των απόψεων των νηπιαγωγών της περιοχής Πατρών, ως
προς την ένταξη των ηλεκτρονικών υπολογιστών στη σχολική τάξη, την αποδοχή ή όχι της
χρήσης τους στη διδασκαλία και τη µάθηση.
Στον προβληµατισµό για τον τρόπο ένταξης των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση, µπορεί
κανείς να διακρίνει τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις: την πληροφορική ως αυτόνοµο γνωστικό
αντικείµενο, ως µέσο γνώσης, έρευνας και µάθησης και ως στοιχείο της γενικής κουλτούρας.
Οι παραπάνω προσεγγίσεις καθορίζουν και τα πρότυπα για τη χρήση των νέων τεχνολογιών
στην εκπαιδευτική διαδικασία, τα οποία µπορούν αντίστοιχα να ταξινοµηθούν σε τρία
(Μακράκης, Κοντογιαννοπούλου – Πολυδωρίδη, 1995): Στην «τεχνοκεντρική» ή «κάθετη»
προσέγγιση, που επικεντρώνεται στους υπολογιστές ως ένα ανεξάρτητο γνωστικό αντικείµενο
στο αναλυτικό πρόγραµµα. Στην «ολοκληρωµένη» ή «οριζόντια» προσέγγιση, όπου η
διδασκαλία της χρήσης του υπολογιστή και η χρήση του στην εκπαιδευτική διαδικασία
ενσωµατώνεται στα επιµέρους γνωστικά αντικείµενα του αναλυτικού προγράµµατος. Τέλος,
στην «εφικτή - µικτή» ή «πραγµατολογική» προσέγγιση, που συνδυάζει την ύπαρξη ενός
ανεξάρτητου µαθήµατος γενικών γνώσεων και παράλληλα, την προοδευτική ένταξη της
χρήσης του υπολογιστή ως εργαλείου στήριξης της µάθησης και της διδασκαλίας σε όλα τα
γνωστικά αντικείµενα του αναλυτικού προγράµµατος.
Οι επικρατούσες απόψεις σχετικά µε την αναγκαιότητα των ΤΠΕ στην εκπαίδευση
προκάλεσαν σύγχυση και παράλληλα, σχόλια και αντιδράσεις των εκπαιδευτικών σχετικά µε
τα πλεονεκτήµατα και τα µειονεκτήµατα της ένταξης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Σε πρώτη
φάση, τα πλεονεκτήµατα σχετίζονται µε την καλύτερη κατανόηση και εµβάθυνση στη γνώση,
602 Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση
µε την δυνατότητα εξατοµικευµένης διδασκαλίας και την παροχή ανάδρασης και αξιολόγησης
των γνώσεων και δεξιοτήτων του µαθητή (Ράπτης, Ράπτη, 1998). Ο υπολογιστής, µε άλλα
λόγια, δίνει τη δυνατότητα στο µαθητή να αναπτύξει µεθοδικό και επιστηµονικό τρόπο
σκέψης. Τα πλεονεκτήµατα δεν αφορούν µόνο τους µαθητές, αλλά και τους ίδιους τους
εκπαιδευτικούς µε την προοπτική ότι µπορούν να ασχοληθούν µε την κατασκευή λογισµικών
και να τους δοθεί η δυνατότητα επιµόρφωσης και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης µε τη βοήθεια
των νέων τεχνολογιών (ο.π.).
Όσον αφορά στα µειονεκτήµατα της χρήσης των ΤΠΕ, υποστηρίζεται ότι είναι πιθανό να
προκαλέσουν οµοιοµορφία στη διδασκαλία και την αξιολόγηση, πράγµα το οποίο µπορεί να
δυσκολέψει τη διαδικασία σχετικά µε την σύνθετη γνώση και τη δηµιουργική µάθηση (ο.π.).
Επίσης, πολλά εκπαιδευτικά προγράµµατα κατασκευάζονται µε βάση µονόπλευρες θεωρήσεις
για τη µάθηση και από µη ειδικούς. Επιπλέον, αναφέρονται µειονεκτήµατα που σχετίζονται µε
τη διάσπαση της προσοχής των παιδιών και την κοινωνική αποµόνωση και µοναξιά, γεγονός
που µπορεί να συνδεθεί και µε τη µετατροπή της µάθησης από κοινωνική διαδικασία σε
ατοµική. Τέλος, µε τη χρήση των ΤΠΕ αναφέρονται αρνητικές επιπτώσεις στο νευρικό
σύστηµα του παιδιού και σε άλλα παρόµοια προβλήµατα, όπως πονοκέφαλοι, κούραση
µατιών κτλ (ο.π.).
Πιο συγκεκριµένα, αναφορικά µε την ένταξη των ΤΠΕ στη διδασκαλία και τη µάθηση, οι
McCraw και Meyer (1995) υποστηρίζουν ότι τα µικρά παιδιά έχουν πολλά να κερδίσουν,
µέσα από την αλληλεπίδραση µε συνοµηλίκους, από τη χρήση των ΤΠΕ και προτείνουν ότι η
ηλικία των τριών χρόνων µπορεί να αποτελέσει την κατάλληλη ηλικία για την εισαγωγή των
υπολογιστών στο παιδικό περιβάλλον, µε την προϋπόθεση ότι χρησιµοποιείται το κατάλληλο
λογισµικό. Οι παραπάνω µελετητές συµφωνούν σε τρεις βασικούς παράγοντες σχετικά µε την
ένταξη των ΤΠΕ στο σχολικό περιβάλλον: α) την κατάλληλη θέση των υπολογιστών µέσα
στην τάξη, β) τη γνώση των εκπαιδευτικών για τα λογισµικά και τον υπολογιστή και γ) το
λογισµικό που βασίζεται στην αλληλεπίδραση και την προσωπική ανακάλυψη της γνώσης
από τον µαθητή. Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται από την Haugland (1997), καθώς και από
τους Caruso Davis και Shade (1997), στο άρθρο των οποίων υποστηρίζεται ότι µε την
εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, ο ρόλος του εκπαιδευτικού ενισχύεται αναφορικά µε
την αξιοποίηση της χρήσης του υπολογιστή στο σχολείο. Τη σηµαντικότητα του ρόλου του
εκπαιδευτικού τόσο σχετικά µε την επιλογή του κατάλληλου λογισµικού, όσο και µε την
καθοδήγηση και ενθάρρυνση των παιδιών, επισηµαίνουν και οι DeVoodg και Kritt (1997)
ακολουθώντας τη ιδέα για τη «ζώνη εγγύτερης ανάπτυξης» του Vygotsky, όπου «ό,τι το παιδί
γνωρίζει σήµερα να πραγµατοποιεί µόνο σε συνεργασία µε τον άλλο, αύριο θα έχει τη
δυνατότητα να το πραγµατοποιήσει µόνο του» (Παπαµιχαήλ, 1988).
Στο πλαίσιο του προβληµατισµού για τις στάσεις των εκπαιδευτικών σχετικά µε τις ΤΠΕ και
τη χρήση τους στη διδακτική διαδικασία, τόσο οι Chang, Rossini και Pan (1997) όσο και οι
Rodriguez (1997) και Galloway (1997) αναφέρουν ότι η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών
εκφράζει την ανάγκη για περισσότερη γνώση σχετικά µε τις ΤΠΕ, καθώς και την ανάπτυξη
στρατηγικών ενσωµάτωσης δραστηριοτήτων µε υπολογιστές στο αναλυτικό πρόγραµµα. Την
παραπάνω άποψη επιβεβαιώνει και ο Baron (1991), ο οποίος στη µελέτη του επισηµαίνει τη
γενικότερη αποδοχή της χρήσης των ηλεκτρονικών υπολογιστών στο νηπιαγωγείο από την
πλευρά των εκπαιδευτικών της προσχολικής ηλικίας. Παράλληλα, στην παραπάνω έρευνα
γίνεται καταγραφή και των κυριότερων προβληµάτων, που αντιµετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί
της συγκεκριµένης βαθµίδας κατά τη διάρκεια της χρησιµοποίησης του ηλεκτρονικού
υπολογιστή στην εκπαιδευτική διαδικασία: α) ελλιπής επιµόρφωση, β) αδυναµία ένταξης του
ηλεκτρονικού υπολογιστή στο αναλυτικό πρόγραµµα λόγω έλλειψης χρόνου και γ) έλλειψη
κατάλληλης υποδοµής. Τέλος, στον ελληνικό χώρο έχουν διεξαχθεί δύο έρευνες σχετικά µε
τις στάσεις των εκπαιδευτικών στην εισαγωγή των ΤΠΕ στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, όπου
η ηλικία και η κατάρτισή τους αναφέρονται ως οι βασικότεροι παράγοντες, που επηρεάζουν
αυτές τις στάσεις (Μπίκος, 1995, Εµβαλωτής, Τζιµογιάννης, 1999).
2ο Πανελλήνιο Συνέδριο µε Διεθνή Συµµετοχή 603
Επιπλέον, διαπιστώνεται ότι οι ΤΠΕ καλύπτουν πολύ σηµαντικά ζητήµατα, όπως την
οργάνωση και διαχείριση των πληροφοριών, τη διαµεσολάβηση των ηλεκτρονικών µέσων στη
γνώση, την οργάνωση και τον καταµερισµό της εργασίας, την επικοινωνία από απόσταση,
κλπ (Κόµης, 1994). Το εκπαιδευτικό σύστηµα, συνεπώς, χρειάζεται να ανταποκριθεί στις νέες
προοπτικές, ώστε να αντεπεξέλθει στις σύγχρονες απαιτήσεις µόρφωσης και κατάρτισης. Η
εκπαίδευση είναι αναγκαίο να προσφέρει τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες για τις
καθηµερινές απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας, καθώς και για την ικανοποίηση του
αιτήµατος για πρόσβαση στη γνώση από όλους.
Ερευνητικές υποθέσεις
Η µελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας, οδήγησε στην επισήµανση των παραγόντων, οι οποίοι
φαίνεται ότι επηρεάζουν τις απόψεις των εκπαιδευτικών και ακολούθησε η διατύπωση των
παρακάτω ερευνητικών υποθέσεων:
Στην πρώτη ερευνητική υπόθεση, θεωρήθηκε ότι ο παράγοντας ευχέρεια χρήσης είναι
ιδιαίτερα σηµαντικός, τουλάχιστον όσον αφορά το κοµµάτι των ηλεκτρονικών υπολογιστών,
οι οποίοι απαιτούν εξειδικευµένες γνώσεις, κι ότι επηρεάζει θετικά την άποψη των
νηπιαγωγών σε σχέση µε την ηλικία της πρώτης επαφής των παιδιών µε τον Η/Υ.
Στην αντιµετώπιση των καινοτοµιών, ιδιαίτερα όταν αυτές σχετίζονται µε τις ΤΠΕ, φαίνεται
ότι τα νεότερα άτοµα είναι περισσότερο δεκτικά και µε πιο θετική στάση απέναντι στις
αλλαγές, σε σύγκριση µε τα άτοµα µεγαλύτερης ηλικίας. Το παραπάνω αποτέλεσε τη δεύτερη
ερευνητική υπόθεση και παράλληλα διαµορφώθηκε και η τρίτη, καθώς θεωρήθηκε ότι και τα
έτη υπηρεσίας παίζουν σηµαντικό ρόλο, όχι διαφορετικό όµως από τον παράγοντα ηλικία,
στην ανάπτυξη των απόψεων σε σχέση µε τις ΤΠΕ. Αποφασίστηκε η διαφορετική θεώρηση
των παραγόντων ηλικία και χρόνια προϋπηρεσίας, λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών διορισµού
στο δηµόσιο.
Στην τέταρτη ερευνητική υπόθεση, θεωρήθηκε ότι τα άτοµα που έχουν παρακολουθήσει
κάποιο πρόγραµµα επιµόρφωσης σε σχέση µε τους υπολογιστές, αντιµετωπίζουν θετικότερα
την εισαγωγή τους στο νηπιαγωγείο, καθώς η γνώση επηρεάζει αρκετά σηµαντικά τη
διαµόρφωση της γνώµης ενός ατόµου απέναντι σ’ ένα αντικείµενο.
Επιπλέον υποθέσεις, οι οποίες αποτελούν συνέχεια των παραπάνω είναι η πέµπτη και η έκτη,
οι οποίες αφορούν στην ιδιαίτερη γνώση εκπαιδευτικών λογισµικών, καθώς και στην
ενηµέρωση (περιοδικά, βιβλία, άρθρα) των νηπιαγωγών σε θέµατα ΤΠΕ αντίστοιχα, σε σχέση
µε τη θετική ή αρνητική αντιµετώπιση απέναντι στην εισαγωγή των Η/Υ στο νηπιαγωγείο.
Τέλος, στην έβδοµη υπόθεση διερευνήθηκε αν ο βαθµός της αρνητικής ή θετικής
αντιµετώπισης της εισαγωγής του Η/Υ στο νηπιαγωγείο, εξαρτάται από το πόσο οι
εκπαιδευτικοί του δείγµατός µας θεωρούν ότι θα υποβαθµισθεί ο ρόλος τους ύστερα από την
ένταξη των Η/Υ στο νηπιαγωγείο. Με τον όρο «υποβάθµιση» εννοείται ο περιορισµός της
ενεργούς συµµετοχής του εκπαιδευτικού στη διαδικασία της µάθησης.
Μέθοδοι και τεχνικές
H µέθοδος, που υιοθετήθηκε στο συγκεκριµένο σχέδιο έρευνας είναι η µέθοδος της
επισκόπησης (Παπακωνσταντίνου, 1990). Ακολουθώντας την παραπάνω µέθοδο έγινε µια
προσπάθεια πρώτης διερεύνησης των απόψεων των εκπαιδευτικών της πρώτης σχολικής
ηλικίας σε σχέση µε την εισαγωγή των ΤΠΕ, µέσω της τεχνικής του ερωτηµατολογίου. Στο
µεγαλύτερο µέρος του το ερωτηµατολόγιο, αποτελείτο από κλειστές ερωτήσεις, οι οποίες
επέτρεψαν την εύκολη ταξινόµηση των απαντήσεων, καθώς και το «φιλτράρισµα» των
ερωτώµενων, ενώ παράλληλα έκαναν πιο άνετη την εισαγωγή του δείγµατος στο πνεύµα των
ερωτήσεων (Javeau, 1996). Επίσης υπήρχαν και αρκετές προκατασκευασµένες ερωτήσεις, οι
οποίες κυρίως επιλέχθηκαν για να συλλεχθούν όσο το δυνατό πιο ολοκληρωµένες απαντήσεις
604 Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση
σε σχέση µε σηµαντικά θέµατα, όπως ο ρόλος του µαθητή κατά τη διάρκεια της
εκπαιδευτικής πράξης µε υπολογιστές κ.α. (Φίλιας, 1998).
Η συµπλήρωση του ερωτηµατολογίου γινόταν από τον ίδιο τον ερωτώµενο (ύστερα από
διευκρινιστικές οδηγίες του ερευνητή), έτσι ώστε να νιώθει ότι εξασφαλίζεται η ανωνυµία
του. Ύστερα από τη συλλογή των δεδοµένων, ακολούθησε η ποσοτική επεξεργασία τους, µε
βάση το στατιστικό πρόγραµµα SPSS (Μακράκης, 1997). Το δείγµα αποτέλεσαν 106
παιδαγωγοί δηµοσίων και ιδιωτικών νηπιαγωγείων της Πάτρας.
Ανάλυση δεδοµένων
Στο πλαίσιο της ανάλυσης των δεδοµένων αρχικά θα γίνει αναφορά σε βασικά σηµεία, τα
οποία έχουν προκύψει από την επεξεργασία των συλλεχθέντων στοιχείων και στη συνέχεια θα
ακολουθήσει η παρουσίαση των απαραίτητων συσχετισµών, που έγιναν προκειµένου να
τεκµηριωθούν οι υποθέσεις µας.
Το µεγαλύτερο ποσοστό του δείγµατος, ανήκει στις ηλικίες µεταξύ 30-39 και 40-49 ετών. Το
73,1% των νηπιαγωγών έχει κάνει σπουδές διετούς φοιτήσεως, ενώ µόλις το 26,9% έχει
σπουδές τετραετούς φοιτήσεως. Επίσης, διαφαίνεται ότι το µεγαλύτερο ποσοστό των
νηπιαγωγών (58,5%) δε διαθέτει την ανάλογη ευχέρεια, δηλαδή επαρκείς γνώσεις σχετικά µε
το χειρισµό του υπολογιστή (Γράφηµα 1). Υποστηρίζεται ακόµη ότι ο υπολογιστής θα πρέπει
να χρησιµοποιείται στη σχολική τάξη κατά οµάδες (79,2%) και ότι ο ρόλος του εκπαιδευτικού
δεν «απειλείται» (67,9%) από την παρουσία του Η/Υ. Αναφορικά µε την αλληλεπίδραση
µεταξύ µαθητή – υπολογιστή πιστεύεται ότι η επαφή του παιδιού µε τον υπολογιστή πρέπει να
γίνεται πριν τα έξι χρόνια (Πίνακας 1) και ότι µε τη χρήση του δεν αναστέλλεται η
πρωτοβουλία του µαθητή (30,2%), ούτε προκαλούνται προβλήµατα διάσπασης της προσοχής
του (71,7%).
Γράφηµα 1: Ευχέρεια των νηπιαγωγών σχετικά µε το χειρισµό του υπολογιστή
Πίνακας 1: Συχνότητες ηλικιών πρώτης επαφής των παιδιών µε τον υπολογιστή
Συχνότητα Ποσοστά
Πριν από τα 6 χρόνια 58 54,7
6-12 χρονών 42 39,6
Πάνω από 12 6 5,7
Σύνολο 106 100,0
Προκειµένου να επιβεβαιωθούν οι ερευνητικές υποθέσεις πραγµατοποιήθηκαν συσχετισµοί
συγκεκριµένων µεταβλητών, χρησιµοποιώντας το δείκτη συνάφειας χ2. Πιο συγκεκριµένα, ο
συσχετισµός της ευχέρειας χρήσης των Η/Υ από τους εκπαιδευτικούς και της ηλικίας πρώτης
επαφής του παιδιού µε τον υπολογιστή έχει συνάφεια, Pχ2 = 0,008. Από τους εκπαιδευτικούς
πολύ καλή
καλή
κακή
πολύ κακή
2ο Πανελλήνιο Συνέδριο µε Διεθνή Συµµετοχή 605
που βαθµολόγησαν τον εαυτό τους µε ένα (1), δηλαδή όσοι έχουν «κακή» σχέση µε το
χειρισµό του υπολογιστή (δεν έχουν ευχέρεια στη χρήση του), το µεγαλύτερο ποσοστό
(30,2%) υποστηρίζει ως πιθανή ηλικία χρήσης του υπολογιστή το χρονικό διάστηµα µεταξύ 6
– 12 ετών. Στους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς που ανήκουν στις άλλες κλίµακες αξιολόγησης
(δηλαδή έχουν βαθµολογηθεί µε 2,3,4) επικρατέστερη είναι η θέση, να χρησιµοποιούνται οι
υπολογιστές πριν τα έξι χρόνια.
Αξιοσηµείωτο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο συσχετισµός, ηλικία των εκπαιδευτικών και άποψη
σχετικά µε την χρήση του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο, µε συνάφεια Pχ2= 0,000. Σε γενικά
πλαίσια, όλες οι ηλικίες τάσσονται υπέρ της ένταξης των υπολογιστών στο πρόγραµµα του
νηπιαγωγείου (69,2%), ενώ µόλις το 9,6% έχει αρνητική στάση στο συγκεκριµένο ζήτηµα.
Από τα δεδοµένα παρατηρείται ότι οι απόψεις όσον αφορά στην εισαγωγή των υπολογιστών
στην προσχολική εκπαίδευση διαφοροποιούνται ανάλογα µε το ηλικιακό επίπεδο των
νηπιαγωγών.
Ενδιαφέρον, επίσης, παρουσιάζει και ο συσχετισµός των µεταβλητών, χρόνια διδακτικής
εµπειρίας και χρήση του υπολογιστή, η συνάφεια των οποίων είναι, Pχ2= 0,006. Το 73,0% του
δείγµατος τάσσεται υπέρ της εισαγωγής των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο, ενώ πιο ειδικά,
στους νηπιαγωγούς µε τα περισσότερα έτη υπηρεσίας εµφανίζεται κάποιος µεγαλύτερος
προβληµατισµός που διαφαίνεται από το 16,2% το οποίο απάντησε: «δεν ξέρω».
Επιπλέον, ως προς την επιβεβαίωση της υπόθεσης σχετικά µε την επιµόρφωση των
εκπαιδευτικών και την άποψη αναφορικά µε την ένταξη των υπολογιστών στην προσχολική
αγωγή που ως µεταβλητές παρουσιάζουν συνάφεια Pχ2= 0,007, είναι αναγκαίο να
αναφέρουµε ότι το 69,8% των νηπιαγωγών που συµπλήρωσαν το συγκεκριµένο
ερωτηµατολόγιο, είτε είχαν συµµετοχή σε σχετικά µε υπολογιστές επιµορφωτικά
προγράµµατα είτε όχι, υποστηρίζει την εισαγωγή των υπολογιστών στην προσχολική
εκπαίδευση.
Σχετικά µε την επιβεβαίωση ή µη της υπόθεσης ότι η γνώση των εκπαιδευτικών λογισµικών
συσχετίζεται µε την άποψη που επικρατεί για τη χρήση του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο,
εµφανίζεται µεγάλη συνάφεια (Pχ2 = 0,005) µεταξύ των δύο µεταβλητών. Σε γενικές γραµµές
το σύνολο των νηπιαγωγών τάσσεται υπέρ της ένταξης των υπολογιστών στην προσχολική
εκπαίδευση (75,5%). Από τις νηπιαγωγούς, που δεν έχουν έρθει σε επαφή µε εκπαιδευτικά
λογισµικά. ένα ποσοστό 9,4% είναι αρνητικό ως προς την εισαγωγή των υπολογιστών στην
προσχολική αγωγή και ένα σηµαντικό ποσοστό (20,8%) απάντησε «δεν ξέρω». (Γράφηµα 2).
Γράφηµα 2: Συσχετισµός της γνώσης λογισµικών και της χρήσης Η/Υ στο νηπιαγωγείο
Όσον αφορά στον συσχετισµό των µεταβλητών, ενηµέρωση για τις νέες τεχνολογίες και
απόψεις για την χρήση των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο, δε διαφαίνεται συνάφεια µεταξύ
των µεταβλητών (Pχ2 = 0,083). Η πλειοψηφία των νηπιαγωγών (47,2%) µολονότι δεν
προαιρετική χρήση
ναι όχι δεν ξέρω
Count
60
50
40
30
20
10
0
εκπαιδευτικά λογισµι
επαγγελµατικά
από προσωπικό ενδιαφ
έρον
καθόλου
606 Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση
ενηµερώνεται για τις εξελίξεις σχετικά µε τους υπολογιστές, υποστηρίζει την εισαγωγή των
υπολογιστών στο νηπιαγωγείο.
Ενδιαφέρον έχει, τέλος, η σχέση µεταξύ των µεταβλητών, η χρήση του υπολογιστή και η
υποβάθµιση του ρόλου του νηπιαγωγού. Όπως φαίνεται η συνάφεια είναι µεγάλη, Pχ2 =
0,000. Αξίζει να αναφέρουµε ότι οι νηπιαγωγοί που δεν υποστηρίζουν την εισαγωγή των
υπολογιστών στην προσχολική εκπαίδευση θεωρούν ότι µε την εισαγωγή των υπολογιστών
υποβαθµίζεται ο ρόλος τους (Γράφηµα 3).
Γράφηµα 3: Συσχετισµός χρήσης του Η/Υ και της υποβάθµισης του ρόλου του νηπιαγωγού
Αποτελέσµατα - συζήτηση
Με βάση τη στατιστική ανάλυση των δεδοµένων διαφαίνεται ότι όσες νηπιαγωγοί κρίνουν ότι
χειρίζονται τον υπολογιστή µε ευχέρεια, πιστεύουν στο σύνολό τους ότι η πιο κατάλληλη
ηλικία της πρώτης επαφής των παιδιών µε τους Η/Υ είναι αυτή πριν από τα έξι χρόνια. Οι
υπόλοιπες αντιµετωπίζουν θετικά το γεγονός ότι οι υπολογιστές θα µπορούσαν να
χρησιµοποιηθούν πριν από την ηλικία των έξι ετών, υπάρχει όµως κι ένα αξιοσηµείωτο
ποσοστό (30,2%), το οποίο προτείνει ως καλύτερη ηλικία πρώτης επαφής αυτή µεταξύ των 6-
12 χρόνων. Φαίνεται, λοιπόν ότι όσο περισσότερο είναι εξοικειωµένοι µε το αντικείµενο του
Η/Υ, τόσο καλύτερα γνωρίζουν τις δυνατότητές του και πώς µπορούν να τις αξιοποιήσουν,
προσαρµόζοντάς τις στις ανάγκες των παιδιών της προσχολικής ηλικίας.
Οι µεγαλύτερες σε ηλικία νηπιαγωγοί, καθώς κι εκείνες που έχουν τα περισσότερα χρόνια
προϋπηρεσίας - σε ποσοστό 5,9% και 16,2% αντίστοιχα - αντιµετωπίζουν αρνητικά την
εισαγωγή των Η/Υ στο νηπιαγωγείο. Οι εκπαιδευτικοί, λοιπόν, που έχουν συνηθίσει να
δουλεύουν µ’ ένα συγκεκριµένο τρόπο διδασκαλίας δεν επιθυµούν να τον αντικαταστήσουν ή
να τον τροποποιήσουν χρησιµοποιώντας τις ΤΠΕ.
Τα παραπάνω διαφαίνονται και στην τέταρτη, κατά σειρά, υπόθεση της παρούσας έρευνας,
σύµφωνα µε την οποία η πλειονότητα όσων δεν έχουν παρακολουθήσει κάποιο πρόγραµµα
επιµόρφωσης σε σχέση µε τους υπολογιστές, έχει υιοθετήσει µία ουδέτερη (17%) έως
αρνητική στάση (7,5%) απέναντι στην εισαγωγή των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο.
Οι επόµενες δύο υποθέσεις έχουν σχέση µε την ειδική γνώση εκπαιδευτικών λογισµικών και
µε την ενηµέρωση των εκπαιδευτικών σε σχέση µε τις εξελίξεις στις ΤΠΕ. Όπως φαίνεται από
την ανάλυση των δεδοµένων, όσοι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν να χειρίζονται εκπαιδευτικά
λογισµικά και ασχολούνται µ’ ένα συστηµατικό τρόπο µε το αντικείµενο διατηρούν µια
θετική άποψη σε σχέση µε την εισαγωγή των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο, ενώ αντίθετα η
ενηµέρωση όσον αφορά στο συγκεκριµένο θέµα δεν επηρεάζει καθόλου τη γνώµη τους. Η
τελευταία υπόθεση φαίνεται να επιβεβαιώνεται, καθώς οι νηπιαγωγοί, που πιστεύουν ότι ο
προαιρετική χρήση
ναι όχι δεν ξέρω
Count
60
50
40
30
20
10
0
µείωση ρόλου εκπ/κου
πολύ
λίγο
καθόλου
2ο Πανελλήνιο Συνέδριο µε Διεθνή Συµµετοχή 607
υπολογιστής συντελεί στην υποβάθµιση του ρόλου τους, επιδεικνύουν µία αρνητική άποψη
απέναντι στην εισαγωγή του στο αναλυτικό πρόγραµµα του νηπιαγωγείου.
Ένα γενικό και ιδιαίτερα σηµαντικό στοιχείο, το οποίο προκύπτει από την παρούσα έρευνα
είναι το γεγονός ότι οι νηπιαγωγοί στο σύνολό τους φαίνεται να έχουν διαµορφώσει µια
πρώτη θετική άποψη για τη χρήση των ΤΠΕ στο νηπιαγωγείο, καθώς θεωρούν ότι ο
υπολογιστής µπορεί να συνεισφέρει στη γνωστική ανάπτυξη των νηπίων. Επιπρόσθετα, δεν
πιστεύουν ότι θα µπορούσε να εµποδίσει τις κοινωνικές συναναστροφές των παιδιών, καθώς
προτείνουν στην πλειοψηφία τους την ένταξη του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο κατά οµάδες
εργασίας, αναιρώντας µ’ αυτόν τον τρόπο την εικόνα του µοναχικού και αποµονωµένου
χρήστη. Όσες αρνητικές απόψεις παρουσιάστηκαν, πιστεύουµε ότι οφείλονται κυρίως στην
ελλιπή επιµόρφωση, για την οποία είναι απαραίτητο να ληφθεί κρατική µέριµνα.
http://www.etpe.gr/files/proceedings/uploads1/paper7.pdf
Αλεξάνδρα Παππά
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών στα νηπιαγωγεία της χώρας είναι ένα θέμα που εισήχθη τα τελευταία χρόνια στα θέματα που αφορούν την εκπαίδευση. Πολλοί είναι εκείνοι που εκφράζουν απόψεις - συχνά αντικρουόμενες μεταξύ τους - φανερώνοντας διαφορετικές πτυχές και οπτικές γωνίες του θέματος.
Σύμφωνα με το νέο αναλυτικό πρόγραμμα του νηπιαγωγείου σκοπός της εισαγωγής της Πληροφορικής είναι να εξοικειωθούν τα παιδιά με απλές βασικές λειτουργίες του υπολογιστή και να έρθουν σε μια πρώτη επαφή με βασικές έννοιες που τον αφορούν.
Τα παιδιά ενθαρρύνονται με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού να αποκτούν στοιχειώδεις δεξιότητες χειρισμού λογισμικού γενικής χρήσης και να «παίζουν» με ασφάλεια χρησιμοποιώντας τον Η/Υ στο πλαίσιο των δυνατοτήτων τους.
Τέλος, τα παιδιά ευαισθητοποιούνται και ενθαρρύνονται να αναγνωρίζουν τον υπολογιστή ως χρήσιμο εργαλείο για τον άνθρωπο.
http://users.sch.gr/ioakiamili/globalsch-autosch/iware/
Με την εισαγωγή των υπολογιστών στην εκπαίδευση ο ρόλος του μαθητή έχει αλλάξει, καθώς ο υπολογιστής παίζει το ρόλο του υπομονετικού και αδαούς μαθητή στην υπηρεσία του παιδιού-δασκάλου. Στο περιβάλλον αυτό το παιδί προγραμματίζει και τα σφάλματά του δε θεωρούνται λανθασμένες απαντήσεις, αλλά απροσδόκητες εκβάσεις, που μπορούν να αξιοποιηθούν σε κάποια άλλη στιγμή. Με τον τρόπο αυτό, η διαδικασία της διόρθωσης είναι μέρος της κατανόησης και της δημιουργίας.
www.etpe.gr/extras/download.php?type=proceed&id=888
Η σημασία της ένταξης των Νέων Τεχνολογιών στην προσχολική αγωγή, έχει αναδειχθεί από τη θέση που έχει λάβει η Πληροφορική στο αντίστοιχο ΔΕΠΠΣ (2002), και συγκεκριμένα στην υποενότητα ‘παιδί και Πληροφορική: Πρόγραμμα σχεδιασμού και ανάπτυξης δραστηριοτήτων Πληροφορικής’.
Παρόλο όμως που όλο και περισσότεροι νηπιαγωγοί ενδιαφέρονται, τα τελευταία χρόνια, για τη χρήση των Νέων Τεχνολογιών στο Νηπιαγωγείο, ωστόσο φαίνεται ότι λίγες είναι οι προσπάθειες που έχουν γίνει, τουλάχιστον σε ό, τι αφορά την Ελλάδα. Ένας από τους λόγους αυτής της καθυστέρησης είναι η έλλειψη της κατάλληλης θεωρητικής κατάρτισης των Νηπιαγωγών στη δημιουργική ένταξη των Νέων Τεχνολογιών στην εκπαιδευτική πραγματικότητα. Ένας άλλος λόγος είναι η έλλειψη διάχυσης των αντίστοιχων πρακτικών που έχουν ήδη εφαρμοστεί από κάποια νηπιαγωγεία στην Ελλάδα και από αρκετά νηπιαγωγεία του εξωτερικού. Επιπλέον, υπάρχει έλλειψη κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού – λογισμικού, το οποίο να απευθύνεται στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών του Νηπιαγωγείου.
www.epyna.gr
Υπερτερούν τα πλεονεκτήματα των μειονεκτημάτων;
Οι επικρατούσες απόψεις σχετικά µε την αναγκαιότητα των ΤΠΕ στην εκπαίδευση
προκάλεσαν σύγχυση και παράλληλα, σχόλια και αντιδράσεις των εκπαιδευτικών σχετικά µε
τα πλεονεκτήµατα και τα µειονεκτήµατα της ένταξης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Σε πρώτη
φάση, τα πλεονεκτήµατα σχετίζονται µε την καλύτερη κατανόηση και εµβάθυνση στη γνώση,
602 Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση
µε την δυνατότητα εξατοµικευµένης διδασκαλίας και την παροχή ανάδρασης και αξιολόγησης
των γνώσεων και δεξιοτήτων του µαθητή (Ράπτης, Ράπτη, 1998). Ο υπολογιστής, µε άλλα
λόγια, δίνει τη δυνατότητα στο µαθητή να αναπτύξει µεθοδικό και επιστηµονικό τρόπο
σκέψης. Τα πλεονεκτήµατα δεν αφορούν µόνο τους µαθητές, αλλά και τους ίδιους τους
εκπαιδευτικούς µε την προοπτική ότι µπορούν να ασχοληθούν µε την κατασκευή λογισµικών
και να τους δοθεί η δυνατότητα επιµόρφωσης και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης µε τη βοήθεια
των νέων τεχνολογιών
http://www.etpe.gr/files/proceedings/uploads1/paper7.pdf
Προσωπική μου άποψη είναι ότι με τη χρήση της τεχνολογίας τα παιδιά χάνουν πολύτιμο για αυτά ελεύθερο χρόνο και φορτώνουν το μυαλό τους με πολύπλοκα πράγματα πιεζόμενα να μάθουν τα μέσα για το σχολείο του μέλλοντος. Είναι ευρέως διαδεδομένη η άποψη ότι τα παιδιά που βρίσκονται στην τρυφερή αυτή ηλικία είναι υπερφορτωμένα με εξωσχολικές δραστηριότητες και θα είναι κρίμα να κουράζονται και να αναλώνονται μπροστά σε μια οθόνη την ώρα του μαθήματος. Ο διάλογος, οι διαπροσωπικές σχέσεις ανάμεσα στους μαθητές και τους παιδαγωγούς, όπως επίσης και η χειρονακτική εργασία με τις χειροτεχνίες και τα ομαδικά παιχνίδια είναι πολύ πιο εποικοδομητικά για τους μικρούς μας φίλους.
Ας μην ξεχνάμε ότι η επαφή των παιδιών με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές έχει σοβαρές επιπτώσεις και στην υγεία τους καθώς γίνονται δέκτες βλαβερής ακτινοβολίας που αθροιστικά με την ακτινοβολία των περισσότερων οικιακών συσκευών καταπονούν τον οργανισμό και προκαλούν δυσάρεστα συμπτώματα, όπως ο πονοκέφαλος.
Τέλος, θα ήθελα να επισημάνω ότι είναι επιτακτικό στις μέρες μας η νέα γενιά να γνωρίζει τις νέες τεχνολογίες και να μπορεί να τις χρησιμοποιήσει, χωρίς όμως αυτό να συμαίνει ότι η εκπαίδευση πρέπει να ξεκινήσει από την προσχολική ηλικία.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ σύγχρονη τεχνολογία έχει επιφέρει, τόσο στο χώρο της εργασίας, όσο και στην καθημερινή ζωή όλων των ανθρώπων θεμελιακές αλλαγές.
Στις δυτικές κοινωνίες τα μικρά παιδιά έρχονται σε επαφή στην καθημερινή τους ζωή με ένα εύρος τεχνολογικών επιτευγμάτων πολύ προτού φοιτήσουν στο νηπιαγωγείο.
Το νηπιαγωγείο δεν θα μπορούσε να αγνοεί αυτή την πραγματικότητα, καθώς ρόλος του είναι να αξιοποιεί τις εμπειρίες που έχουν βιώσει τα παιδιά στο περιβάλλον τους και τις δεξιότητες που έχουν ήδη αποκτήσει.
ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΑ Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ;
1.Το κοινωνικό σκεπτικό: οι υπολογιστές είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας.
2.Το επαγγελματικό σκεπτικό: Τα παιδιά πρέπει να μάθουν τη χρήση τους, γιατί αυτό θα φανεί χρήσιμο στα μελλοντικά τους επαγγέλματα.
3.Το παιδαγωγικό σκεπτικό: Οι υπολογιστές μπορούν να βοηθήσουν στη διαδικασία της μάθησης.
4.Το καταλυτικό σκεπτικό: Τα σχολεία μπορεί να λειτουργήσουν γενικώς καλύτερα.
(dide.flo.sch.gr/Seminars/Hmerida6-Amyntaio-8Mart2009/MatoulaVasiliki-XrisiYpologisti-ProsxolikiEkpaideysi.pps)
ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ;
Σκοπός της εισαγωγής της Πληροφορικής στο Νηπιαγωγείο είναι:
1. να εξοικειωθούν τα παιδιά με απλές βασικές λειτουργίες του υπολογιστή και να έλθουν σε μια πρώτη επαφή με διάφορες χρήσεις του, ως εποπτικού μέσου διδασκαλίας καθώς και ως εργαλείου ανακάλυψης, δημιουργίας και έκφρασης στο πλαίσιο των καθημερινών τους δραστηριοτήτων.
2. Να ενθαρρύνονται με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού ώστε να προσεγγίζουν βασικές έννοιες που αφορούν τον υπολογιστή, να αποκτούν στοιχειώδεις δεξιότητες χειρισμού λογισμικού γενικής χρήσης και να «παίζουν» με ασφάλεια χρησιμοποιώντας τον υπολογιστή στο πλαίσιο των δυνατοτήτων της ευαίσθητης ηλικίας τους.
3. Να ευαισθητοποιούνται και να ενθαρρύνονται να αναγνωρίζουν τον υπολογιστή ως χρήσιμο εργαλείο για τον άνθρωπο.
Στα παιδιά δίνονται ευκαιρίες μέσα από κατάλληλες δραστηριότητες να έρθουν σε πρώτη επαφή με τον υπολογιστή ώστε να είναι ικανά:
• να ταυτίζουν τον υπολογιστή με μια μηχανή που βοηθάει τον άνθρωπο στην εργασία του και που μπορεί να τον χρησιμοποιήσει για παιχνίδι και διασκέδαση
• να αναγνωρίζουν τις κυριότερες μονάδες του υπολογιστή (κεντρική μονάδα, πληκτρολόγιο, ποντίκι, οθόνη, ηχεία, εκτυπωτή) και τον υπολογιστή ως ενιαίο σύστημα
• να εντοπίζουν γράμματα και αριθμούς στο πληκτρολόγιο
• να κινούν το ποντίκι παρατηρώντας την ταυτόχρονη κίνηση του δείκτη στην οθόνη
• να τοποθετούν το δείκτη του ποντικιού σε συγκεκριμένη θέση στην οθόνη
• να «γράφουν» χρησιμοποιώντας κεφαλαία και πεζά γράμματα
• να χρησιμοποιούν τα ειδικά πλήκτρα του κενού, της διαγραφής και του enter/ return
• να επιλέγουν με το ποντίκι (π.χ. έτοιμο σχήμα, σχέδιο ή εικόνα, εργαλείο σχεδίασης, χρώμα από την παλέτα κ.λπ.)
• να «παίζουν» με τα εργαλεία ελεύθερης σχεδίασης (μολύβι, πινέλο, σπρέι κ.λ.π. ) και τα έτοιμα γεωμετρικά σχήματα για να κάνουν τις δικές τους συνθέσεις
• να χρησιμοποιούν έναν ψηφιακό δίσκο δεδομένης μνήμης (CD-ROM) για να ακούσουν μουσική, τραγούδια, ιστορίες ή παραμύθια
• να χρησιμοποιούν κατάλληλο λογισμικό για να εκτελέσουν παιχνίδια εξερεύνησης και επίλυσης απλών προβλημάτων.
• να γνωρίζουν τη σωστή χρήση του υπολογιστή για τη δική τους ασφάλεια και προφύλαξη αλλά και για την προστασία της συσκευής.
• να γνωρίζουν τη σωστή θέση του σώματός τους μπροστά στον υπολογιστή (πώς πρέπει να κάθονται, πώς να στηρίζουν τα χέρια τους κ.λπ.)
• να συνεργάζονται σε ομάδες για την παραγωγή κάποιου έργου και να σέβονται τις απόψεις και την εργασία των άλλων.
(http://150.140.160.60/moodle/mod/resource/view.php?id=1640)
ΠΩΣ ΟΜΩΣ (ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΕΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
ΤΟΥ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟΥ);
Με τη σύνταξη του νέου Διαθεματικού Ενιαίου Πλαισίου Προγράμματος Σπουδών
ΔΕΠΠΣ (2001) η εισαγωγή του μαθήματος της Πληροφορικής στο Αναλυτικό
Πρόγραμμα του Nηπιαγωγείου είναι πλέον γεγονός και για τη χώρα μας. Σύμφωνα
λοιπόν με αυτό: «Σκοπός της εισαγωγής της Πληροφορικής στο Νηπιαγωγείο και στο
Δημοτικό Σχολείο είναι να εξοικειωθούν οι μαθητές και οι μαθήτριες με τις βασικές
λειτουργίες του υπολογιστή». Ο μαθητής καλείται να μάθει να αναγνωρίζει τις
βασικές μονάδες του υπολογιστή, να αντιλαμβάνεται τη χρησιμότητά του αλλά και
να μάθει να αναπτύσσει ομαδικές δραστηριότητες γύρω από τον υπολογιστή μέσα
από το παιχνίδι μ’ αυτόν.
Αυτήν ακριβώς την προσπάθεια εισαγωγής νέων αντικειμένων και μεθοδολογικών
προσεγγίσεων στην προσχολική εκπαίδευση έρχεται να ολοκληρώσει η συγγραφή
του Οδηγού της Νηπιαγωγού με έμφαση στα δημιουργικά περιβάλλοντα μάθησης
(Δαφέρμου κ.α., 2006). Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, αν ο υπολογιστής
αξιοποιηθεί σε κατάλληλα οργανωμένο μαθησιακό περιβάλλονπεριβάλλον, μπορεί να ενισχύσει
την ανάπτυξη αλληλεπιδράσεων μεταξύ των παιδιών, την κοινωνικοποίησή τους, την
ευελιξία της σκέψης, τη δημιουργικότητά τους καθώς και την ανάπτυξη της
ικανότητάς τους για επίλυση προβλημάτων.
ΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1) Αντικείμενο: Συζήτηση μέσα στην τάξη με τα παιδιά για τον Η/Υ.
Σκοπός: Η ανίχνευση και καταγραφή των παραστάσεων των παιδιών για τον Η/Υ και τα
επιμέρους τμήματά του.
Διάρκεια: 20 λεπτά.
Διαδικασία: Η νηπιαγωγός απευθύνει
στα παιδιά μία σειρά ερωτήσεων που έχει ετοιμάσει με στόχο τη σκιαγράφηση των
ιδεών τους για τον Η/Υ και την περαιτέρω οργάνωση της γωνιάς του με τα παιδιά.
2) Αντικείμενο: Παρουσίαση του Η/Υ και των περιφερειακών συσκευών.
Σκοπός: Η γνωριμία των παιδιών με τον Η/Υ, η αναγνώριση των επιμέρους τμημάτων του, των
περιφερειακές συσκευών και του τρόπου σύνδεσής τους.
Διάρκεια: 20 λεπτά.
Διαδικασία: Η νηπιαγωγός μέσα από μία σειρά ερωτήσεων ενθαρρύνει τα παιδιά να
γνωρίσουν τον Η/Υ, να αναγνωρίσουν τα επιμέρους τμήματά του μέσα από
προσωπική ενασχόληση καθώς και τη χρησιμότητά τους. Οι ερωτήσεις σχεδιάστηκαν
με βάση τα παραδείγματα που αναφέρονται στον Οδηγό της Νηπιαγωγού και
αφορούσαν σε υποθέσεις σχετικά με τα ονόματα των συσκευών, σε παρότρυνση
παιδιών για την παρατήρηση των συνδέσεων μεταξύ Η/Υ και των συσκευών του, σε
παρατήρηση πληκτρολογίου, επισήμανση των ήχων εκκίνησης και παρατήρηση των
αλλαγών που συμβαίνουν στην οθόνη με την μετακίνηση του ποντικιού ή το πάτημα
πλήκτρων.
3) Αντικείμενο: Καταγραφή των ονομάτων των συσκευών του Η/Υ και αντιγραφή
αυτών από τα παιδιά.
Σκοπός: Η καταγραφή των ονομάτων της κάθε συσκευής του Η/Υ σε καρτέλες και η αντιστοίχηση αυτών με τις ανάλογες συσκευές. Διάρκεια: 40 λεπτά.
Διαδικασία: Η νηπιαγωγός γράφει σε καρτέλες των ονόματα των τμημάτων
του Η/Υ (οθόνη, πληκτρολόγιο, κεντρική μονάδα, ποντίκι, εκτυπωτής, ηχεία) και
μαζί με τα παιδιά προσπαθούν να τα διαβάσουν. Στη συνέχεια τοποθετείται από τα
παιδιά κάθε καρτέλα πάνω στην αντίστοιχη συσκευή και τα ίδια καλούνται να
αντιγράψουν ένα ένα τα ονόματα σε ένα φύλλο χαρτί. Τα χαρτιά αυτά αναρτώνται
στον πίνακα που βρίσκεται παραπλεύρως του Η/Υ.
4) Αντικείμενο: Κατασκευή του δικού μας Η/Υ. Σκοπός: Να διακρίνουν και να
αναγνωρίσουν τα τμήματα του Η/Υ με βάση τα εξωτερικά χαρακτηριστικά τους.
Διάρκεια: 60 λεπτά.
Διαδικασία: Η νηπιαγωγός έχει ζητήσει από τα παιδιά να φέρουν
στην τάξη άδεια κουτιά στο σχήμα και στο μέγεθος που τα ίδια νομίζουν ότι
αναλογούν στα τμήματα του Η/Υ (κουτιά από παπούτσια, ρολά από χαρτί κουζίνας,
σπάγκος, κουμπιά κτλ.). Αφού συγκεντρωθεί το υλικό, τα παιδιά καλούνται να
βάψουν και να ετοιμάσουν τα κουτιά με τέτοιο τρόπο ώστε να σχηματίσουν έναν
Η/Υ. Επιπλέον, ο σπάγκος χρησιμοποιείται από τα ίδια και με τη βοήθεια πάντα της
νηπιαγωγού για τη σύνδεση των επιμέρους τμημάτων.
5) Αντικείμενο: Χρήση του προγράμματος WordPad για την καταγραφή των
ονομάτων τους.
Σκοπός: Να αντιληφθούν τα παιδιά τη δυνατότητα γραφής πέρα από τον παραδοσιακό τρόπο, τη χρησιμότητα του Η/Υ ως καθημερινού εργαλείου, τον εντοπισμό των γραμμάτων στο πληκτρολόγιο, την εκμάθηση των βασικών εργαλείων
του προγράμματος, τη διαδικασία της εκτύπωσης. Διάρκεια: 20 λεπτά (για κάθε παιδί). Διαδικασία: Η νηπιαγωγός παρουσιάζει τα βασικά εργαλεία του WordPad και
αναφέρεται στη χρησιμότητα του προγράμματος. Έπειτα, κάθε παιδί καλείται να
εντοπίσει στο πληκτρολόγιο τα γράμματα του ονόματός του, όπως αυτό αναγράφεται
στην καρτέλα του και να το πληκτρολογήσει. Επιπλέον πρέπει να αλλάξει το μέγεθος
και το χρώμα της γραμματοσειράς που έχει επιλεχθεί. Στο τέλος, εκτυπώνονται όλα
τα ονόματα και αναρτώνται στον πίνακα της γωνιάς.
(bizeli.com/documents/pliroforiki.pdf)
ΠΟΥ ΑΛΛΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙ ΕΝΑΣ Η/Υ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ;
Το Πανελλήνιο σχολικό Δίκτυο προσφέρει μια νέα τηλεματική υπηρεσία. Τα εκπαιδευτικά βίντεο (http://vod.sch.gr/).
Η ταξινόμηση των βίντεο γίνεται με τις εξής κατηγορίες:
Α.Επιλεγμένα
Β.Δημοφιλή
Γ.Αξιολόγηση
Δ.Ημερολογιακά
αλλά βέβαια μπορούμε να τα ψάξουμε και από το παράθυρο αναζήτησης.
Η συλλογή είναι ήδη πολύ μεγάλη και καλύπτει μεγάλη γκάμα θεμάτων, όλων των βαθμίδων και γνωστικών αντικειμένων.
Από τα στατιστικά που προσφέρει η υπηρεσία δε, φαίνεται πως τα βίντεο είναι ήδη αρκετά δημοφιλή.
Με ADSL σύνδεση 1Mbps, τα σύντομα αυτά βίντεο φορτώνονται αρκετά γρήγορα, και προβάλλονται μια χαρά με καθαρότατο ήχο και ευκρινή εικόνα.
Επίσης, στο Ολοήμερο Νηπιαγωγείο Καπαρελλίου η υπεύθυνη δασκάλα, Άννα Καρύδη–Πυρουνάκη έχει οργανώσει μια ειδική δανειστική βιβλιοθήκη. Σε αυτή τα παιδιά μπορούν να χειρίζονται μόνα τους τον υπολογιστή, να διαλέγουν βιβλίο από την ειδική λίστα και να κάνουν μόνα τους τη χρέωση πληκτρολογώντας το όνομά τους.
Η ειδική αυτή βιβλιοθήκη είναι οργανωμένη ως εξής: τα βιβλία είναι ταξινομημένα σε 7 ομάδες χρωμάτων, και είναι αριθμημένα από το 1 έως το 6. Με αυτή την ταξινόμηση τα παιδιά μπορούν και καταχωρούν μόνα τους τα βιβλία που δανείζονται σε μια βάση που έφτιαξε ο εκπαιδευτικός στο Word με όλα τα βιβλία τα οποία ανανεώνονται σε ετήσια βάση.
(http://vivliothiki.blogspot.com/2009/03/sch-tv.html)
Τέλος, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο Η/Υ σε δραστηριότητες με χρήση Διαδραστικών Πινάκων (INTERACTIVE WHITEBOARDS). Αυτό είναι τo μοναδικό μέσο που διευκολύνει τη διδασκαλία σε όλη την τάξη, καθώς:
1.Οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά στη διδασκαλία.
2. Αποτελεσματικό μέσο για πρόκληση αλληλεπίδρασης.
3. Οι μαθητές χρησιμοποιούν τα χέρια τους.
Οι διαδραστικοί πίνακες χρησιμοποιούνται:
1.Για επίδειξη λογισμικού.
2.Για παρουσίαση και συζήτηση πληροφοριών δια μέσου πολλαπλών μέσων.
3.Για επεξήγηση εννοιών, μοντέλων, ιδεών.
4.Για άμεση ανατροφοδότηση των μαθητών.
Οι εκπαιδευτικές τους επιδράσεις είναι ότι:
1.Το μάθημα γίνεται πιο ενδιαφέρον και ευχάριστο.
2. Οι επεξηγήσεις είναι πιο αποτελεσματικές.
3. Επαυξάνουν το κίνητρο για μάθηση.
4. Οι μαθητές μαθαίνουν πιο εύκολα και πιο γρήγορα.
(http://www.akida.info/ext/ta_mathimatika_sto_nipiagogio_mar2005.ppt)
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Στις μέρες μας είναι πλέον κοινή η διαπίστωση πως οι ραγδαίες εξελίξεις στον τομέα
της τεχνολογίας έχουν επηρεάσει και θα συνεχίσουν να επηρεάζουν διάφορους τομείς
της καθημερινότητάς μας. Παρακολουθώντας λοιπόν κανείς αυτά τα νέα δεδομένα
καταλαβαίνει την αναγκαιότητα που υπάρχει για τεχνολογικό ‘αλφαβητισμό’ ακόμη
και από τις πολύ μικρές ηλικίες. Σύμφωνα με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (1997)
«…η εκπαίδευση στην πληροφορική θα πρέπει να προσφέρει στους σημερινούς
μαθητές και αυριανούς πολίτες, όλες τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες ώστε να
μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας.»
Καραχάλιου Αργυρώ
ΑπάντησηΔιαγραφήΟι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών.
Γνωστικό αντικείμενο ή εργαλείο μάθησης; Τα τελευταία χρόνια, δεδομένης της εξέλιξης της τεχνολογίας και των προσπαθειών ένταξης καινοτομιών στην εκπαίδευση, πολλά προγράμματα σπουδών προσχολικής εκπαίδευσης στις ανεπτυγμένες κυρίως χώρες ενσωματώνουν στην προβληματική τους την χρήση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών (ΤΠΕ). Παράλληλα, από τη διεθνή βιβλιογραφία (εκτός ίσως από κάποιες εκθέσεις συντηρητικών κύκλων στις ΗΠΑ, τα πορίσματα των οποίων εδράζονται σε ιδεολογικά κυρίως επιχειρήματα και όχι σε ερευνητικά ευρήματα) προτάσσονται οι θετικές επιδράσεις των ΤΠΕ, όταν αυτές λειτουργούν συμπληρωματικά στις άλλες εκπαιδευτικές δραστηριότητες, στη μάθηση των μικρών παιδιών. Δεν πρόκειται δηλαδή για μια παιδαγωγική τάση που καθοδηγείται από τεχνοκρατικού τύπου παραδοχές (αν και αναντίρρητα υπάρχουν και τέτοιου τύπου επιδιώξεις καθότι το οικονομικό διακύβευμα της ένταξης των υπολογιστών στο σχολείο δεν είναι καθόλου αμελητέο), αλλά για έναν εκπαιδευτικό προσανατολισμό που έχει τις απαρχές του σε μια χειραφετική θεώρηση της υπολογιστικής τεχνολογίας, η οποία τίθεται στην υπηρεσία του μαθητή άλλοτε ως εργαλείο οικοδόμησης των γνώσεών του και άλλοτε ως διαμεσολαβητικό μέσο για κοινωνική αλληλεπίδραση και συνεργασία μεταξύ των μαθητών. Οι παιδαγωγικές έρευνες των τελευταίων χρόνων αναδεικνύουν - στην πλειονότητά τους - τις ΤΠΕ ως αποτελεσματικά εργαλεία διδασκαλίας και μάθησης στις χαμηλότερες βαθμίδες εκπαίδευσης (παιδιά από 3 έως και 8 ετών). Τα ερευνητικά δεδομένα συγκλίνουν στο ότι η σύγχρονη τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ώστε να υποβοηθήσει και να ενθαρρύνει την γνωστική ανάπτυξη και τη μάθηση παιδιών προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας. Κρίσιμη παράμετρος αποτελεί η ώσμωση της τεχνολογίας με τις σημαντικές ανάγκες των παιδιών πριν αυτή εισαχθεί στο μαθησιακό περιβάλλον. Κάτω από το πρίσμα αυτό, η ένταξη των ΤΠΕ στην προσχολική αγωγή εγγράφεται στα πλαίσια ενός συνεπούς σχεδίου που σχετίζεται με τους προς επίτευξη μαθησιακούς στόχους και την ακολουθούμενη παιδαγωγική προσέγγιση. Στο προσκήνιο της εκπαιδευτικής έρευνας φαίνεται να διαμορφώνεται ένα ευρύ πλαίσιο συναίνεσης για την ένταξη των ΤΠΕ σε παιδαγωγικές δραστηριότητες που αφορούν τα μικρά παιδιά. Αντίστοιχη προβληματική, στο θεσμικό κυρίως επίπεδο όχι όμως και στο επίπεδο της καθημερινής εκπαιδευτικής πρακτικής, εμφανίζεται την τελευταία τουλάχιστον δεκαετία και στη χώρα μας. Η προβληματική αυτή εγγράφεται στην προοπτική της ενσωμάτωσης των ΤΠΕ στη διδασκαλία και τη μάθηση και οδηγεί στην έκφραση μιας εκπαιδευτικής πολιτικής που άπτεται όλου του φάσματος της ελληνικής εκπαίδευσης (συμπεριλαμβανομένης της προσχολικής αγωγής). Πολλά είναι τα ερωτήματα που τίθενται στο πλαίσιο αυτό. Είναι η ελληνική προσχολική εκπαίδευση έτοιμη να ανταποκριθεί στη νέα πραγματικότητα; Ποιες αλλαγές φέρνουν οι ΤΠΕ στη δομή του προγράμματος του νηπιαγωγείου και γενικότερα στην εκπαιδευτική διαδικασία; Τι τύπου παιδαγωγικές δραστηριότητες μπορούν να ευνοηθούν στο πλαίσιο αυτό; Μπορούμε να θεωρήσουμε μια γενικευμένη εισαγωγή της χρήσης των ΤΠΕ από την προσχολική ηλικία; Στη βάση ποιών ψυχοπαιδαγωγικών προσεγγίσεων θεμελιώνεται μια τέτοια προοπτική; Ποια τα προβλήματα, οι περιορισμοί και τα σημαντικότερα εμπόδια που πρέπει να ληφθούν υπόψη στο σχεδιασμό ένταξης; Σε θεσμικό επίπεδο, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο με το Διαθεματικό Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών (ΔΕΠΠΣ) για το Νηπιαγωγείο (ΦΕΚ 1376, τ. Β' 18-10-2001, άρθρο 6), που εφαρμόζεται από το έτος 2005-2006, ασχολείται για πρώτη φορά με την Πληροφορική και τις ΤΠΕ στο Νηπιαγωγείο. Σύμφωνα με το ΔΕΠΠΣ, σκοπός της εισαγωγής της Πληροφορικής στο Νηπιαγωγείο είναι να εξοικειωθούν οι μαθητές και οι μαθήτριες με τις βασικές λειτουργίες του υπολογιστή και να έλθουν σε μια πρώτη επαφή με διάφορες χρήσεις του ως εποπτικού μέσου διδασκαλίας, ως γνωστικού - διερευνητικού εργαλείου και ως εργαλείου επικοινωνίας και αναζήτησης πληροφοριών στο πλαίσιο των καθημερινών σχολικών τους δραστηριοτήτων με τη χρήση κατάλληλου λογισμικού και ιδιαίτερα ανοικτού λογισμικού διερευνητικής μάθησης. Συνεπώς, ο σκοπός της πληροφορικής στο Νηπιαγωγείο αφορά δύο κύριους άξονες: α) τον πληροφορικό εγγραμματισμό των παιδιών (ανάπτυξη γνώσεων και δεξιοτήτων για τους υπολογιστές και την πληροφορική) και β) την ένταξη των ΤΠΕ στις διάφορες πτυχές της καθημερινής εκπαιδευτικής διαδικασίας (ο υπολογιστής ως εργαλείο διδασκαλίας και μάθησης στα διάφορα γνωστικά αντικείμενα). Και οι δύο άξονες, σύμφωνα με το ΔΕΠΠΣ, πρέπει να υλοποιούνται μέσα από καθημερινές και απόλυτα ενταγμένες στο αναλυτικό πρόγραμμα δραστηριότητες των νηπίων με τα σύγχρονα τεχνολογικά περιβάλλοντα. Το πνεύμα που διαπνέει τον σκοπό αυτό εγγράφεται μέσα σε ένα σύγχρονο ψυχοπαιδαγωγικό πλαίσιο αναφοράς, το οποίο αντιλαμβάνεται τις ΤΠΕ κυρίως ως εργαλείο στα χέρια του εκπαιδευτικού και των μαθητών για την ανάπτυξη γνώσεων και την οικοδόμηση ικανοτήτων σε όλο το εύρος του προγράμματος σπουδών. Υπάρχει όμως ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που να θέτει σε λειτουργία την υλοποίηση του παραπάνω σκοπού; Ποια βήματα έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια προς αυτή την κατεύθυνση; Αρκεί η καθιέρωση του «γνωστικού αντικειμένου της Πληροφορικής» ως ενός από τα πέντε βασικά γνωστικά αντικείμενα στο πρόγραμμα σπουδών του Νηπιαγωγείου (στο ίδιο επίπεδο με τη γλώσσα, τα μαθηματικά, τη μελέτη περιβάλλοντος και τη δημιουργία - έκφραση); Είναι προφανές ότι ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την ενσωμάτωση των ΤΠΕ στο πλαίσιο προγράμματος σπουδών της προσχολικής εκπαίδευσης πρέπει να διαμορφωθεί με βάση όλους τους συντελεστές που λαμβάνουν μέρος σε αυτό και το επηρεάζουν σε πολλαπλά επίπεδα. Πιο συγκεκριμένα, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι μαθητές (πώς μαθαίνουν με λογισμικά), οι εκπαιδευτικοί (πώς διδάσκουν με λογισμικά), τα αναλυτικά προγράμματα σπουδών (πώς ενσωματώνουν τα λογισμικά στην υλοποίησή τους), οι διδακτικές μεθοδολογίες (πώς μετασχηματίζονται με τη χρήση των ΤΠΕ) αλλά και το ευρύτερο κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο. Η προβληματική αυτή προσκρούει σε σημαντικές δυσκολίες αφού αφορά έναν χώρο με ελάχιστη εμπειρία, τουλάχιστον στην Ελλάδα, και προϋποθέτει δραστικές αλλαγές σε ευρύ φάσμα της εκπαιδευτικής διαδικασίας: καθορισμός σύγχρονου θεσμικού πλαισίου (το οποίο εν πολλοίς έχει ήδη καθοριστεί προς τη σωστή κατεύθυνση από το ΔΕΠΠΣ), προσαρμογή και αναδιατύπωση των αναλυτικών προγραμμάτων σπουδών των επιμέρους γνωστικών αντικειμένων (που όπως θα δούμε στη συνέχεια δεν βρίσκονται σε πλήρη αντιστοιχία με τον σκοπό του ΔΕΠΠΣ), ουσιαστική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στις παιδαγωγικές χρήσεις των ΤΠΕ και όχι απλώς μονόπλευρη τεχνολογική κατάρτιση στη χρήση των υπολογιστών (όπως κατά κύριο λόγο γίνεται μέχρι σήμερα), σύγχρονη υπολογιστική υποδομή που να καλύπτει όλα τα σχολεία σε επίπεδο τάξης (με την καθιέρωση της «γωνιάς του υπολογιστή») καθώς και ανάπτυξη (ή και προσαρμογή από άλλες γλώσσες) αναπτυξιακά κατάλληλου εκπαιδευτικού λογισμικού (λογισμικού ανοικτού τύπου που παρέχει σημαντικά περιθώρια αλληλεπίδρασης με τους μαθητές και έχει σχεδιαστεί με βάση σύγχρονες θεωρίες μάθησης). Προφανώς, μια σειρά από ζητήματα που άπτονται της θέσης των ΤΠΕ στην ελληνική προσχολική εκπαίδευση πρέπει να μελετηθούν με πιο διεξοδικά. Α) Προγράμματα Σπουδών: υπάρχει ολοκληρωμένο θεσμικό πλαίσιο ένταξης των ΤΠΕ στην ελληνική προσχολική αγωγή, το οποίο λαμβάνει υπόψη του τις σύγχρονες θεωρίες μάθησης και τους συνακόλουθους παιδαγωγικούς προβληματισμούς; Το ΔΕΠΠΣ, συνεπώς, ενσωματώνει πραγματικά τις ΤΠΕ στα επιμέρους γνωστικά αντικείμενα ή απλώς υποδεικνύει μια τέτοια κατεύθυνση, η οποία καθίσταται εν τέλει ανενεργή, αφού (βλέπε παρακάτω) τα επιμέρους Αναλυτικά Προγράμματα σπουδών έχουν άλλον προσανατολισμό; Ο προσδιορισμός των γενικών αρχών ένταξης των ΤΠΕ στους επιμέρους άξονες του Αναλυτικού Προγράμματος του Νηπιαγωγείου γίνεται υπό το πρίσμα της τεχνοκεντρικής προσέγγισης, της υιοθέτησης δηλαδή της διδασκαλίας ενός «αυτόνομου» γνωστικού αντικειμένου «Πληροφορικής» στο Νηπιαγωγείο, ή αντίθετα ακολουθεί την προοπτική της ολοκληρωμένης προσέγγισης, της εκπαιδευτικής δηλαδή προβληματικής που προβλέπει τη λειτουργική ενσωμάτωση της χρήσης των ΤΠΕ (αναδεικνύοντας την προστιθέμενη αξία που έχουν οι τεχνολογίες σε συγκεκριμένες πτυχές της μάθησης) στο πρόγραμμα σπουδών των διαφόρων γνωστικών αντικειμένων; Μια πρώτη ανάγνωση των αναλυτικών προγραμμάτων σπουδών των επιμέρους γνωστικών αντικειμένων του Νηπιαγωγείου, αφήνει δυστυχώς να διαφανεί η πρώτη κατεύθυνση: το «γνωστικό αντικείμενο της Πληροφορικής» στο Νηπιαγωγείο αναλώνεται κυρίως στην εκμάθηση εννοιών και δεξιοτήτων που αφορούν στη χρήση των υπολογιστών ενώ τα άλλα γνωστικά αντικείμενα κάνουν ελάχιστες ή μηδενικές αναφορές στην χρήση των υπολογιστών για την υλοποίηση των στόχων τους. Β) Επιμόρφωση: η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών προσχολικής αγωγής περιορίζεται σε μια μονομερή τεχνοκεντρική κατάρτιση ή περιλαμβάνει παιδαγωγικές και διδακτικές προεκτάσεις, γεγονός που θα συντελέσει και στην αλλαγή της αρνητικής στάσης πολλών εκπαιδευτικών απέναντι στις ΤΠΕ και στην εξάλειψη του φόβου αντικατάστασης του ρόλου τους από τον υπολογιστή; Αν και οι μέχρι τώρα επιμορφωτικές δράσεις για τους εν ενεργεία τουλάχιστον εκπαιδευτικούς είχαν έναν τεχνοκεντρικό προσανατολισμό φαίνεται ότι στο εγγύς μέλλον η έμφαση θα δοθεί κυρίως προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης των παιδαγωγικών ικανοτήτων χρήσης των ΤΠΕ. Γ) Εκπαιδευτικό λογισμικό: η υλοποίηση αναπτυξιακά κατάλληλου εκπαιδευτικού λογισμικού προσχολικής αγωγής (και η ανάπτυξη αντίστοιχων παιδαγωγικών σεναρίων και δραστηριοτήτων) λαμβάνει υπόψη της ένα σύγχρονο επιστημολογικό και ψυχοπαιδαγωγικό πλαίσιο αναφοράς ή καθοδηγείται απλώς από τις ανάγκες μιας εν δυνάμει εκπαιδευτικής «αγοράς»; Σήμερα, είναι πλέον ξεκάθαρο ότι η ανάπτυξη ποιοτικού εκπαιδευτικού λογισμικού συνιστά αποτέλεσμα σημαντικής διεπιστημονικής δραστηριότητας, στην οποία λαμβάνουν μέρος ειδικοί από πολλά γνωστικά αντικείμενα και ειδικότητες. Το εμπορικό εκπαιδευτικό λογισμικό, στην πλειονότητά του, δεν προκύπτει μέσα από τέτοιου τύπου διεργασίες (και δεν καλύπτει συνεπώς πραγματικά εκπαιδευτικά προβλήματα όπως αυτά αναδεικνύονται από την παιδαγωγική έρευνα και την έρευνα στη διδακτική των επιστημών), γεγονός που καθιστά αδήριτη την ανάγκη συγκεκριμένων παρεμβάσεων από τους εκπαιδευτικούς θεσμούς και την ακαδημαϊκή κοινότητα. Αντίθετα, ελπιδοφόρος φαίνεται να είναι ο δρόμος που ακολουθείται από τις ομάδες και τους φορείς που δραστηριοποιούνται στην περιοχή του ελεύθερου και του ανοικτού λογισμικού, όπου πολύ συχνά πλέον αναπτύσσονται εξαιρετικά ενδιαφέροντα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα με υπολογιστές. Δ) Εκπαιδευτική έρευνα: σε ποιο στάδιο βρίσκεται η έρευνα για την σχεδίαση εκπαιδευτικού λογισμικού, την εφαρμογή των ΤΠΕ σε πραγματικές συνθήκες τάξης και τη μελέτη της σημασίας του κοινωνικοπολιτισμικού και του θεσμικού πλαισίου ένταξης των ΤΠΕ στην ελληνική προσχολική αγωγή; Η αναδίφηση της σχετικά μικρής ελληνικής βιβλιογραφίας καταδεικνύει την ανάγκη διεύρυνσης των ερευνών που αφορούν στο πώς οικοδομούνται οι γνώσεις και οι εμπειρίες με τη χρήση υπολογιστών από παιδιά μικρής ηλικίας και η πρόοδος σε αυτόν τον τομέα δεν μπορεί να επιτευχθεί παρά μόνο μέσα από ένα διεπιστημονικό πλαίσιο αναφοράς. Δυστυχώς, στον τομέα αυτό (όπως και γενικότερα σε όλη την έρευνα που αφορά στην εκπαίδευση), η κρατική αρωγή εμφανίζεται αμελητέα ή και παντελώς απούσα. Βιβλιογραφία Κόμης, Β., Εισαγωγή στις εκπαιδευτικές εφαρμογές των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών, Εκδόσεις Νέων Τεχνολογιών, Αθήνα, 2004. Κόμης, Β., Εισαγωγή στη Διδακτική της Πληροφορικής, Εκδόσεις Κλειδάριθμος, Αθήνα, 2005. http://www.ecedu.upatras.gr/komis/
http://epimorfosib.pblogs.gr/2007/12/oi-tehnologies-ths-plhroforias-kai-twn-epikoinwniwn.html
ΛΑΛΑ ΠΑΝΩΡΑΙΑ (3445)
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ πληροφορική στην εκπαίδευση αποτελεί πια μια αναμφισβήτητη πραγματικότητα και με αυτό δεν εννοούμε τη χρήση ενός νέου εργαλείου από τον εκπαιδευτικό, αλλά την ανάπτυξη μιας νέας διάστασης της εκπαιδευτικής τεχνολογίας. Ο υπολογιστής μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εποπτικό μέσο διδασκαλίας σε όλα τα μαθήματα από τη Γλώσσα, τα Μαθηματικά μέχρι και τις Τέχνες. Σύμφωνα με τους Ράπτης Α. και Ράπτη Α. ο υπολογιστής αποτελεί ένα γνωστικό εργαλείο, που είναι αποτελεσματικό , όταν λειτουργεί σε σχέση με το θεσμικό και πολιτισμικό πλαίσιο του παιδαγωγικού περιβάλλοντος, από τη μία μεριά, και τη "γλώσσα" και τις αρχές της τεχνολογίας, από την άλλη.
Οι υπολογιστές έγιναν περισσότερο δημοφιλείς με την χρησιμοποίηση της γλώσσας Logo ή «της γλώσσας της χελώνας», όπως ονομάστηκε. Ο Papert (1980), που τη δημιούργησε και την έκανε διάσημη, υποστηρίζει ότι η Logo οδηγεί στην ανάπτυξη της γενικής σκέψης των παιδιών, στην ικανότητά τους να λύνουν προβλήματα και στην απόκτηση μίας σειράς από βασικές έννοιες, υποστηρίζοντας πως χάρη στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, η επιστημονική γνώση μπορεί να ριζώσει στις προσωπικές γνώσεις και στα βιώματα του ατόμου.
Επίσης, πληθώρα άλλων ερευνητών επιβεβαίωσαν με τις μελέτες τους, ότι οι νέες τεχνολογίες μπορούν να επιδράσουν θετικά και να βοηθήσουν σημαντικά στη μάθηση και τη διδασκαλία του συνόλου των σχολικών μαθημάτων (Mioduser et al. 2000, Fear & Hirschbuhl 1999, Kapa 1999).
Με την εισαγωγή των υπολογιστών στην εκπαίδευση ο ρόλος του μαθητή έχει αλλάξει, καθώς ο υπολογιστής παίζει το ρόλο του υπομονετικού και αδαούς μαθητή στην υπηρεσία του παιδιού-δασκάλου (Ράπτης & Ράπτη 2002). Στο περιβάλλον αυτό το παιδί προγραμματίζει και τα σφάλματά του δε θεωρούνται λανθασμένες απαντήσεις, αλλά απροσδόκητες εκβάσεις, που μπορούν να αξιοποιηθούν σε κάποια άλλη στιγμή. Με τον τρόπο αυτό, η διαδικασία της διόρθωσης είναι μέρος της κατανόηση και της δημιουργίας.
Σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη για να διαπιστωθεί ποιες είναι οι απόψεις των νηπιαγωγών για τη χρήση του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο οι νηπιαγωγοί συμφωνούν σχεδόν απόλυτα, πως ο υπολογιστής μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο Νηπιαγωγείο κυρίως για
α) εκτέλεση διοικητικών εργασιών
β) δημιουργία εποπτικού και διδακτικού υλικού και
γ) καταγραφή στοιχείων που αφορούν την αξιολόγηση εξέλιξης του κάθε παιδιού.
Όσον αφορά την προετοιμασία και το σχεδιασμό της διδασκαλίας στο Νηπιαγωγείο, συμφωνούν ότι μπορεί να πραγματοποιηθούν με τη βοήθεια υπολογιστή. Ωστόσο, οι περισσότεροι νηπιαγωγοί εξέφρασαν άγνοια για την διεξαγωγή της διδασκαλίας με τη βοήθεια υπολογιστή στο Νηπιαγωγείο.
Έτσι διαπιστώνουμε, ότι οι νηπιαγωγοί κυριαρχούνται από την γενική αίσθηση πως μπορούν να χρησιμοποιούν τον υπολογιστή μόνο οι ενήλικες για δικές τους δραστηριότητες, και όχι τα μικρά παιδιά. Το σκεπτικό αυτό ενισχύεται και από την άγνοια, που εξέφρασαν για την διεξαγωγή της διδασκαλίας με τη βοήθεια υπολογιστή στο Νηπιαγωγείο, γιατί η ενέργεια αυτή εμπλέκει τα παιδιά του Νηπιαγωγείου σε δραστηριότητες σχετικές με τους υπολογιστές. Τα αποτελέσματα της παρούσης έρευνας στο σημείο αυτό βρίσκονται σε συμφωνία με τα αποτελέσματα παρόμοιων ερευνών, που σύμφωνα με αυτές οι εκπαιδευτικοί έχουν άγνοια για τη χρήση των υπολογιστών στα σχολεία
Παράλληλα όμως, οι περισσότεροι νηπιαγωγοί θεωρούν τον υπολογιστή ως ένα μηχάνημα με πολλές δυνατότητες, που μπορεί διεξάγει πολύπλοκες και σύνθετες εργασίες, όπως η καταγραφή στοιχείων, που αφορούν την αξιολόγηση εξέλιξης του κάθε παιδιού και η δημιουργία εποπτικού και διδακτικού υλικού. . Η γνώση των δυνατοτήτων του υπολογιστή από τους νηπιαγωγούς, ίσως να δικαιολογείται από την πολύπλευρη πληροφόρηση που κατακλύζει τον σύγχρονο άνθρωπο και την επικρατούσα αντίληψη ότι «ο υπολογιστής μπορεί να τα κάνει όλα» (Ράπτης & Ράπτη 2002).
Παρά τούτο, όμως, τίθενται ερωτήματα για το κατά πόσο αποτελεσματικές είναι οι σπουδές σχετικά με τους υπολογιστές σε ιδιωτικά και δημόσια κέντρα εκπαίδευσης, για τη διδασκαλία του μαθήματος της Πληροφορικής στα Παιδαγωγικά Τμήματα Νηπιαγωγών και στις διάφορες μορφές της επιμόρφωσής τους. Είναι προφανές, ότι η ποιοτική αναβάθμιση των ανωτέρω θα ενισχύσει τις θετικές απόψεις των νηπιαγωγών για τις ποικίλες δυνατότητες χρήσης του υπολογιστή στο Νηπιαγωγείο, ιδιαίτερα δε για τις δυνατότητες χρήσης του στη διδακτική πράξη, και όχι μόνο στη γραμματειακή υποστήριξη.
www.etpe.gr/extras/download.php?type=proceed&id=888
ΦΩΤΕΙΝΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ (4398)
ΑπάντησηΔιαγραφήΔιδασκαλία της Πληροφορικής στο Νηπιαγωγείο:
Παραδείγματα δραστηριοτήτων
Α. Τζαβάρα
Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία,
Πανεπιστήμιο Πατρών
tzavara@upatras.gr
Περίληψη
Η εργασία αυτή αποτελεί μία έρευνα πεδίου στόχος της οποίας είναι να παρουσιάσει τη
μεθοδολογία σχεδίασης και υλοποίησης καθώς και την αξιολόγηση μίας σειράς
δραστηριοτήτων που έλαβαν χώρα σε νηπιαγωγείο της Καρπάθου με σκοπό την εκπαίδευση
παιδιών προσχολικής ηλικίας στο γνωστικό αντικείμενο της Πληροφορικής.
Λέξεις - κλειδιά: Αναλυτικά Προγράμματα, Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των
Επικοινωνιών, Σχεδιασμός δραστηριοτήτων, Αξιολόγηση
Abstract
This paper is a field research, the aim of which is to present the planning and implementation
methodology as well as the evaluation of a series of educational activities that took place in a
kindergarten in Karpathos for pre-school age children in the cognitive field of Informatics.
Keywords: School Programs (curriculum), Technologies of Information and
Communications, Planning of activities, Evaluation
1. Εισαγωγή
Στις μέρες μας είναι πλέον κοινή η διαπίστωση πως οι ραγδαίες εξελίξεις στον τομέα
της τεχνολογίας έχουν επηρεάσει και θα συνεχίσουν να επηρεάζουν διάφορους τομείς
της καθημερινότητάς μας. Παρακολουθώντας λοιπόν κανείς αυτά τα νέα δεδομένα
καταλαβαίνει την αναγκαιότητα που υπάρχει για τεχνολογικό ‘αλφαβητισμό’ ακόμη
και από τις πολύ μικρές ηλικίες. Σύμφωνα με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (1997)
«…η εκπαίδευση στην πληροφορική θα πρέπει να προσφέρει στους σημερινούς
μαθητές και αυριανούς πολίτες, όλες τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες ώστε να
μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας.»
Επιπροσθέτως, από διεθνείς έρευνες (Haughland & Wright, 1997, Tsitouridou &
Vryzas, 2001) προκύπτει πως η εισαγωγή του υπολογιστή στην προσχολική
εκπαίδευση έχει θετικά αποτελέσματα όσον αφορά στην εκμάθηση διαφόρων
γνωστικών αντικειμένων. Το παιδί σ’ αυτήν την ηλικία γνωρίζει και υιοθετεί καθετί
καινούργιο με ταχύτατους ρυθμούς και μ’ αυτόν τον τρόπο μπαίνουν οι βάσεις για
οτιδήποτε μελλοντικό. Στο πλαίσιο αυτό, οι υπολογιστές έχουν θέση στην
προσχολική εκπαίδευση, ενώ σύμφωνα και με το Αναλυτικό Πρόγραμμα (ΔΕΠΠΣ,
2001) οι μικροί μαθητές πρέπει να έρχονται σε επαφή με τη χρήση του ώστε να
4ο Πανελλήνιο 572 Συνέδριο Διδακτική της Πληροφορικής
δημιουργούνται τα θεμέλια για την περαιτέρω γνώση και εξοικείωση με τις
Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών (ΤΠΕ).
2. Αναλυτικό Πρόγραμμα Προσχολικής Εκπαίδευσης και
Ηλεκτρονικός Υπολογιστής
Με τη σύνταξη του νέου Διαθεματικού Ενιαίου Πλαισίου Προγράμματος Σπουδών
ΔΕΠΠΣ (2001) η εισαγωγή του μαθήματος της Πληροφορικής στο Αναλυτικό
Πρόγραμμα του Nηπιαγωγείου είναι πλέον γεγονός και για τη χώρα μας. Σύμφωνα
λοιπόν με αυτό: «Σκοπός της εισαγωγής της Πληροφορικής στο Νηπιαγωγείο και στο
Δημοτικό Σχολείο είναι να εξοικειωθούν οι μαθητές και οι μαθήτριες με τις βασικές
λειτουργίες του υπολογιστή». Ο μαθητής καλείται να μάθει να αναγνωρίζει τις
βασικές μονάδες του υπολογιστή, να αντιλαμβάνεται τη χρησιμότητά του αλλά και
να μάθει να αναπτύσσει ομαδικές δραστηριότητες γύρω από τον υπολογιστή μέσα
από το παιχνίδι μ’ αυτόν.
Αυτήν ακριβώς την προσπάθεια εισαγωγής νέων αντικειμένων και μεθοδολογικών
προσεγγίσεων στην προσχολική εκπαίδευση έρχεται να ολοκληρώσει η συγγραφή
του Οδηγού της Νηπιαγωγού με έμφαση στα δημιουργικά περιβάλλοντα μάθησης
(Δαφέρμου κ.α., 2006). Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, αν ο υπολογιστής
αξιοποιηθεί σε κατάλληλα οργανωμένο μαθησιακό περιβάλλον, μπορεί να ενισχύσει
την ανάπτυξη αλληλεπιδράσεων μεταξύ των παιδιών, την κοινωνικοποίησή τους, την
ευελιξία της σκέψης, τη δημιουργικότητά τους καθώς και την ανάπτυξη της
ικανότητάς τους για επίλυση προβλημάτων.
3. Σχεδιάζοντας δραστηριότητες για τη διδασκαλία της
Πληροφορικής στο νηπιαγωγείο
Σύμφωνα με το ΔΕΠΠΣ και τον Οδηγό της Νηπιαγωγού, δύο νέες μεθοδολογικές
προσεγγίσεις έχουν εισαχθεί στον τρόπο με τον οποίο η νηπιαγωγός καλείται να
σχεδιάσει δραστηριότητες, η θεματική προσέγγιση και τα σχέδια εργασίας. Σύμφωνα
με τις νέες αυτές προσεγγίσεις η μάθηση στηρίζεται στον πειραματισμό και την
ανακάλυψη της γνώσης από το μέρος των παιδιών, οι δράσεις αναπτύσσονται με
βάση τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες τους και ουσιαστικά όλο αυτό
πραγματοποιείται μέσα από μία ολιστική αντίληψη της γνώσης όπου πλέον ο
κατακερματισμός της σε ξεχωριστά γνωστικά αντικείμενα είναι παρελθόν
(Κουτσουβάνου, 2004).
Με βάση τα προαναφερθέντα στοιχεία αλλά και προτάσεις για το σχεδιασμό
δραστηριοτήτων για τον υπολογιστή που προκύπτουν από τη σχετική βιβλιογραφία
(Κόμης, 2002, Παπανδρέου & Βελλοπούλου, 2000), συντάχθηκε μία σειρά
δραστηριοτήτων που έλαβαν χώρα σε μονοθέσιο νηπιαγωγείο με 6 παιδιά στο
Μεσοχώρι Καρπάθου κατά το σχολικό έτος 2006 – 2007 με στόχο την ανάδυση των
Εισηγήσεις Ενεργών Εκπαιδευτικών και Νέων Ερευνητών
573
αναπαραστάσεων των μικρών παιδιών για τον υπολογιστή, τη γνωριμία τους με τις
βασικές λειτουργίες αλλά και την αναγνώρισή του ως χρήσιμου εργαλείου για την
επίτευξη διαφόρων εργασιών.
3.1 Περιγραφή δραστηριοτήτων
1) Αντικείμενο: Συζήτηση μέσα στην τάξη με τα παιδιά για τον Η/Υ, Σκοπός: Η
ανίχνευση και καταγραφή των παραστάσεων των παιδιών για τον Η/Υ και τα
επιμέρους τμήματά του, Διάρκεια: 20 λεπτά, Διαδικασία: Η νηπιαγωγός απευθύνει
στα παιδιά μία σειρά ερωτήσεων που έχει ετοιμάσει με στόχο τη σκιαγράφηση των
ιδεών τους για τον Η/Υ και την περαιτέρω οργάνωση της γωνιάς του με τα παιδιά
Στους πίνακες που ακολουθούν (Πίνακας 1, Πίνακας 2) φαίνονται συγκεντρωμένες οι
ερωτήσεις και οι αντίστοιχες απαντήσεις των παιδιών.
Πίνακας 1: αναγνώριση του Η/Υ
Ξέρει τι είναι; Το έχει
χρησιμοποιήσει;
Γιατί;
Μαρία-Ελένη ΝΑΙ ΟΧΙ -
Μανώλης ΝΑΙ (έχει στο σπίτι) ΝΑΙ Πρόγραμμα
ζωγραφικής
Ευγενία ΝΑΙ (έχει στο σπίτι laptop) ΝΑΙ Παιχνίδια
Σοφία ΝΑΙ (έχει στο μαγαζί του μπαμπά) ΟΧΙ -
Ευδοξία ΝΑΙ (έχει σπίτι) ΝΑΙ Πρόγραμμα
ζωγραφικής
Γιάννης ΝΑΙ (είναι ένα παιχνίδι-έχει
Η/Υ/παιχνίδι στο σπίτι)
ΝΑΙ Παιχνίδια
Πίνακας 2: αναγνώριση των επιμέρους τμημάτων του Η/Υ
Οθόνη Ποντίκι Πληκτρολόγιο Κεντρική
μονάδα
Εκτυπωτής Ηχεία
Μαρία-
Ελένη
ΝΑΙ (είναι
τηλεόραση)
ΝΑΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ
Μανώλης ΝΑΙ ΝΑΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΝΑΙ ΝΑΙ
Ευγενία ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ (έχει πάνω
γράμματα και
αριθμούς)
ΟΧΙ ΝΑΙ ΝΑΙ
Σοφία ΝΑΙ (είναι
τηλεόραση)
ΝΑΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ
Ευδοξία ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ (πατάω
κουμπάκια και
βλέπω στην οθόνη)
ΟΧΙ ΝΑΙ ΝΑΙ
Γιάννης ΝΑΙ (είναι
κομμάτι
από το
παιχνίδι)
ΝΑΙ ΝΑΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ
4ο Πανελλήνιο 574 Συνέδριο Διδακτική της Πληροφορικής
2) Αντικείμενο: Παρουσίαση του Η/Υ και των περιφερειακών συσκευών, Σκοπός: Η
γνωριμία των παιδιών με τον Η/Υ, η αναγνώριση των επιμέρους τμημάτων του, των
περιφερειακές συσκευών και του τρόπου σύνδεσής τους, Διάρκεια: 20 λεπτά,
Διαδικασία: Η νηπιαγωγός μέσα από μία σειρά ερωτήσεων ενθαρρύνει τα παιδιά να
γνωρίσουν τον Η/Υ, να αναγνωρίσουν τα επιμέρους τμήματά του μέσα από
προσωπική ενασχόληση καθώς και τη χρησιμότητά τους. Οι ερωτήσεις σχεδιάστηκαν
με βάση τα παραδείγματα που αναφέρονται στον Οδηγό της Νηπιαγωγού και
αφορούσαν σε υποθέσεις σχετικά με τα ονόματα των συσκευών, σε παρότρυνση
παιδιών για την παρατήρηση των συνδέσεων μεταξύ Η/Υ και των συσκευών του, σε
παρατήρηση πληκτρολογίου, επισήμανση των ήχων εκκίνησης και παρατήρηση των
αλλαγών που συμβαίνουν στην οθόνη με την μετακίνηση του ποντικιού ή το πάτημα
πλήκτρων.
3) Αντικείμενο: Καταγραφή των ονομάτων των συσκευών του Η/Υ και αντιγραφή
αυτών από τα παιδιά, Σκοπός: Η καταγραφή των ονομάτων της κάθε συσκευής του
Η/Υ σε καρτέλες και η αντιστοίχηση αυτών με τις ανάλογες συσκευές, Διάρκεια: 40
λεπτά, Διαδικασία: Η νηπιαγωγός γράφει σε καρτέλες των ονόματα των τμημάτων
του Η/Υ (οθόνη, πληκτρολόγιο, κεντρική μονάδα, ποντίκι, εκτυπωτής, ηχεία) και
μαζί με τα παιδιά προσπαθούν να τα διαβάσουν. Στη συνέχεια τοποθετείται από τα
παιδιά κάθε καρτέλα πάνω στην αντίστοιχη συσκευή και τα ίδια καλούνται να
αντιγράψουν ένα ένα τα ονόματα σε ένα φύλλο χαρτί. Τα χαρτιά αυτά αναρτώνται
στον πίνακα που βρίσκεται παραπλεύρως του Η/Υ.
4) Αντικείμενο: Κατασκευή του δικού μας Η/Υ, Σκοπός: Να διακρίνουν και να
αναγνωρίσουν τα τμήματα του Η/Υ με βάση τα εξωτερικά χαρακτηριστικά τους,
Διάρκεια: 60 λεπτά, Διαδικασία: Η νηπιαγωγός έχει ζητήσει από τα παιδιά να φέρουν
στην τάξη άδεια κουτιά στο σχήμα και στο μέγεθος που τα ίδια νομίζουν ότι
αναλογούν στα τμήματα του Η/Υ (κουτιά από παπούτσια, ρολά από χαρτί κουζίνας,
σπάγκος, κουμπιά κτλ.). Αφού συγκεντρωθεί το υλικό, τα παιδιά καλούνται να
βάψουν και να ετοιμάσουν τα κουτιά με τέτοιο τρόπο ώστε να σχηματίσουν έναν
Η/Υ. Επιπλέον, ο σπάγκος χρησιμοποιείται από τα ίδια και με τη βοήθεια πάντα της
νηπιαγωγού για τη σύνδεση των επιμέρους τμημάτων.
5) Αντικείμενο: Χρήση του προγράμματος WordPad για την καταγραφή των
ονομάτων τους, Σκοπός: Να αντιληφθούν τα παιδιά τη δυνατότητα γραφής πέρα από
τον παραδοσιακό τρόπο, τη χρησιμότητα του Η/Υ ως καθημερινού εργαλείου, τον
εντοπισμό των γραμμάτων στο πληκτρολόγιο, την εκμάθηση των βασικών εργαλείων
του προγράμματος, τη διαδικασία της εκτύπωσης, Διάρκεια: 20 λεπτά (για κάθε
παιδί), Διαδικασία: Η νηπιαγωγός παρουσιάζει τα βασικά εργαλεία του WordPad και
αναφέρεται στη χρησιμότητα του προγράμματος. Έπειτα, κάθε παιδί καλείται να
εντοπίσει στο πληκτρολόγιο τα γράμματα του ονόματός του, όπως αυτό αναγράφεται
στην καρτέλα του και να το πληκτρολογήσει. Επιπλέον πρέπει να αλλάξει το μέγεθος
και το χρώμα των γραμματοσειράς που έχει επιλεχθεί. Στο τέλος, εκτυπώνονται όλα
τα ονόματα και αναρτώνται στον πίνακα της γωνιάς. Όπως φαίνεται και στον
Εισηγήσεις Ενεργών Εκπαιδευτικών και Νέων Ερευνητών
575
ακόλουθο πίνακα δύο παιδιά πληκτρολόγησαν το όνομα και το επίθετό τους χωρίς να
κοιτάζουν την καρτέλα τους, ένα κοριτσάκι έγραψε από μόνο του το όνομα του και
το επίθετο με αντιγραφή ενώ τα υπόλοιπα αντέγραψαν και μάλιστα μερικά, ιδιαιτέρα
το επίθετό τους, με μεγάλη δυσκολία (Πίνακας 3). Όπως φάνηκε από τη
δραστηριότητα η πλειοψηφία των παιδιών βρίσκει πιο εύκολα τα φωνήεντα κυρίως
το Α και το Ο ενώ μπερδεύουν το Ν με το Ζ και το Μ με το Σ. Μεγάλη επίσης
δυσκολία παρατηρήθηκε στην επιλογή του ονόματος για μορφοποίηση από την
πλειοψηφία των παιδιών μόνο δύο παιδιά το κατάφεραν αμέσως.
Πίνακας 3: χρήση του WordPad
Όνομα Επίθετο
Μαρία – Ελένη Αντιγραφή από την καρτέλα Αντιγραφή από την καρτέλα (με
μεγάλη δυσκολία)
Μανώλης Αντιγραφή από την καρτέλα Αντιγραφή από την καρτέλα
Ευγενία Το έγραψε μόνη της Αντιγραφή από την καρτέλα
Σοφία Το έγραψε μόνη της Το έγραψε μόνη της
Ευδοξία Το έγραψε μόνη της Το έγραψε μόνη της
Γιάννης Αντιγραφή από την καρτέλα Αντιγραφή από την καρτέλα (με
μεγάλη δυσκολία)
6) Αντικείμενο: Γνωριμία με το πρόγραμμα ζωγραφικής MSPaint, Σκοπός: Να
αντιληφθούν τα παιδιά τη δυνατότητα ζωγραφικής πέρα από τον παραδοσιακό τρόπο,
τη χρησιμότητα του Η/Υ ως καθημερινού εργαλείου, τη διαδικασία της εκτύπωσης,
Διάρκεια: 20 λεπτά (για κάθε παιδί), Διαδικασία: Η νηπιαγωγός παρουσιάζει τα
βασικά εργαλεία του προγράμματος ζωγραφικής MSPaint και στη συνέχεια κάθε
παιδί ζωγραφίζει το δικό του έργο και το εκτυπώνει. Οι ζωγραφιές αναρτώνται στον
πίνακα της γωνιάς.
4. Συμπεράσματα
Σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά του ΔΕΠΠΣ και του Οδηγού της Νηπιαγωγού η
αξιολόγηση είναι ουσιαστικά το τελικό βήμα στον προγραμματισμό οποιασδήποτε
δραστηριότητας. Είναι η φάση κατά την οποία μας δίνεται η ευκαιρία για
αναστοχασμό, για επαναπροσδιορισμό και για βελτίωση. Έτσι και στην παρούσα
εργασία, η αξιολόγηση της προσπάθειας των παιδιών του νηπιαγωγείου για την
εκπόνηση των προσχεδιασμένων δραστηριοτήτων έγινε σε δύο φάσεις: η πρώτη
αφορούσε στην ολοκλήρωση καθεμιάς και η δεύτερη σε μία τελική δραστηριότητα -
παρουσίαση των εργασιών τους. Συγκεκριμένα η νηπιαγωγός με το πέρας της
εκάστοτε δραστηριότητας κρατούσε σημειώσεις όπου και αναφέρονταν η πορεία του
κάθε παιδιού και γενικότερα σχόλια για την όλη διαδικασία. Επιπροσθέτως,
οργανώθηκε δραστηριότητα με σκοπό την ανίχνευση και επισήμανση των αλλαγών
που πιθανότατα σημειώθηκαν με την εφαρμογή των δράσεων που προαναφέρθηκαν.
Συγκεκριμένα ζητήθηκε από τα παιδιά να ζωγραφίσουν τον δικό τους υπολογιστή και
να τον παρουσιάσουν στους συμμαθητές τους. Σε όλες τις ζωγραφιές γίνεται
4ο Πανελλήνιο 576 Συνέδριο Διδακτική της Πληροφορικής
αντιληπτό πως τα παιδιά μιλούν για ένα μηχάνημα που αποτελείται από επιμέρους
συσκευές οι οποίες ενώνονται μεταξύ τους μέσω της κεντρικής μονάδας.
Η συγκεκριμένη συνεπώς έρευνα δείχνει πως ο υπολογιστής μπορεί να εισέλθει στο
χώρο των γωνιών του νηπιαγωγείου και να συμβάλλει σε όλα αυτά που
προαναφέρθηκαν μέσα από το ΔΕΠΠΣ και τον Οδηγό της Νηπιαγωγού. Πρόκειται
για ένα εργαλείο που μας παρέχει τη δυνατότητα να διευρυνθούν οι τρόποι
προσέγγισης των μαθησιακών επιδιώξεων και που μέσα από μία σειρά αναπτυξιακά
κατάλληλων δραστηριοτήτων, το παιδί οδηγείται, με παιγνιώδη τρόπο, σε έναν
συστηματικό τρόπο σκέψης που προϋποθέτει την ενεργή συμμετοχή, τον
πειραματισμό και την σε βάθος παρατήρηση.
Βιβλιογραφία
Haughland, W.S. & Wright, L.J., (1997). Young children and technology: A world of
discovery, U.S.A.
Tsitouridou, M., & Vryzas, K. (2001). Early Childhood Education Students’ Attitudes
towards Information Technology, Themes in Education, 2 (4) 425-443.
Δαφέρμου, Χ., Κουλούρη, Π. & Μπασαγιάννη, Ε. (2006). Οδηγός Νηπιαγωγού,
Εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί, Δημιουργικά περιβάλλοντα μάθησης, ΥΠΕΠΘ, εκδ.:
ΟΕΔΒ, Αθήνα.
Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών (2001)
Κόμης, Β. (2003). Παιδαγωγικές Δραστηριότητες με (και για) Υπολογιστές στην
Προσχολική και την Πρώτη Σχολική Ηλικία, Πανεπιστημιακές παραδόσεις, Πάτρα.
Κουτσουβάνου, Ε. (2004). Προγράμματα προσχολικής εκπαίδευσης και η διαθεματική
διδακτική προσέγγιση, εκδ.: Οδυσσέας (Γ΄ έκδοση), Αθήνα.
Παπανδρέου, Μ., Βελλοπούλου, Α. (2000). Εκπαιδευτικές δραστηριότητες για την
εξοικείωση παιδιών με τη χρήση και λειτουργία του υπολογιστή, Κονδύλη, Μ.
(επιμέλεια), εκδ.: Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα.
Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (1997). Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών
Πληροφορικής, Αθήνα
http://nipiagwgio.blogspot.com/2009/05/blog-post_10.html
ΜΑΡΙΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ(4451)
ΑπάντησηΔιαγραφήΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙ-ΣΤΩΝ
της ΆΣΠΑΣ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
ΝΗΠΙΑΓΩΓΟΥ
Ο προσωπικός ηλεκτρονικός υπολογιστής (personal computer) είναι ένα παρεξηγημένο εργαλείο από το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Άλλοι τον αντιμετωπίζουν με δέος, άλλοι με φόβο, άλλοι τον θεωρούν εντελώς απρόσιτο εργαλείο, άλλοι τον θεωρούν εντελώς άχρηστο και άλλοι δεν μπορούν να ζή-σουν χωρίς αυτόν.
Τι είναι όμως ο ηλεκτρονικός υπολογιστής; Δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα ακόμα μηχάνημα, που κατασκεύασε ο άνθρωπος, όπως και τόσες άλλες μηχανές, οι οποίες κάνουν ευκολότερη ή δυσκολότερη την καθημερινή μας ζωή. Η ωφέλεια ή η βλάβη, που προξενείτε από τη χρήση του, εξαρτάται απο-κλειστικά από τη χρήση, που θα τον κάνουμε εμείς, όπως άλλωστε συμβαίνει με όλες τις μηχανές.
Κάποτε η εκπαίδευση με τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών γινόταν μόνον για τους αστροναύτες ή για τους πιλότους των πολεμικών αεροσκαφών και η χρήση τους στο σπίτι περιοριζόταν μόνον στο να παίζουν μικροί ή μεγά-λοι διάφορα παιχνίδια. Σήμερα τα πράγματα έχουν αισθητά αλλάξει. Οι ηλε-κτρονικοί υπολογιστές μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τον κατάλληλα εκ-παιδευμένο εκπαιδευτικό προσωπικό ή από τον κατάλληλα ενημερωμένο γο-νέα, για να μάθουν σε παιδιά από τριών ως έξι ετών, για παράδειγμα τις πρώ-τες πράξεις της αριθμητικής ή τις πρώτες τους λέξεις. Μπορούν να χρησιμο-ποιηθούν και σε μεγαλύτερες ηλικίες, για να διδάξουν στα παιδιά αριθμητική, φυσική, χημεία, γεωμετρία, ξένες γλώσσες να οξύνουν το πνεύμα και να τα ψυ-χαγωγήσουν.
Όσον αφορά τα μικρά παιδιά και ιδιαίτερα τα παιδιά προσχολική ηλικίας, ο περισσότερος κόσμος προβληματίζεται ιδιαίτερα, για το αν θα πρέπει να έρ-χονται σε επαφή ή όχι με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και τι συνέπειες μπορεί αυτό να έχει στην υγειά τους. Έρευνες ειδικών έχουν αποδείξει, ότι όσο κακό κάνει το να κάθετε προσηλωμένο το παιδί με τις ώρες μπροστά στην τηλεόρα-ση, άλλο τόσο κακό μπορεί να κάνει και η προσήλωση στην οθόνη του υπολο-γιστή. Όσον αφορά την ακτινοβολία της οθόνης και την επίδραση, που μπορεί να έχει αυτή στο παιδί, οι νέες οθόνες χαμηλής ακτινοβολίας και τα ειδικά φίλ-τρα προστασίας έρχονται για να μειώσουν τον κίνδυνο. Επιστημονικές έρευνες πάντως δεν έχουν αποδείξει, ότι η έκθεση μπροστά στην οθόνη του υπολογι-στή μπορεί να συνδυάζει κίνδυνους για την υγεία. Πιο υπαρκτός πάντως είναι ο κίνδυνος να πάθει το παιδί σκολίωση, αν δεν κάθεται σωστά μπροστά στον υπολογιστή.
Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί προβληματίζονται επίσης σε τι ηλικία, θα πρέπει να δώσουν πρόσβαση ή να αρχίσουν να εκπαιδεύουν στη χρήση ηλε-κτρονικών υπολογιστών τους νεοσσούς τους.
Τα σύγχρονα εκπαιδευτικά προγράμματα εισάγουν τη διδασκαλία των η-λεκτρονικών υπολογιστών στα παιδιά προσχολικής ηλικίας ήδη από την ηλι-κία των τριών ετών. Στις περισσότερες προηγμένες χώρες υπάρχουν ηλεκτρο-νικοί υπολογιστές ακόμα και στις αίθουσες των νηπιαγωγεία και των παιδι-κών σταθμών.
Ακολουθώντας αυτό το πρωτοποριακό και φιλόδοξο πρόγραμμα φέρνου-με, στο Νηπιαγωγείο - Παιδικό Σταθμό της κας Άσπας Καράτζιου, τα παιδιά της προσχολική ηλικίας σε επαφή με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και δι-δάσκουμε μέσα από εξειδικευμένα προγράμματα προσχολικής αγωγής προα-νάγνωση, προγραφή, προμαθηματικά, μουσική, ιστορία, κυκλοφοριακή αγω-γή, αγγλικά, σχέδιο, ζωγραφική και πολλά άλλα σε παιδιά από τριών ως έξι ετών. Χρησιμοποιούμε έτσι τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές ώστε, να αποτε-λέσουν βασικό εργαλείο προσχολικής εκπαίδευσης και ανάπτυξης των δεξιο-τήτων των παιδιών.
Πριν από μερικά χρόνια η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή ως εκπαι-δευτικού εργαλείου ήταν πολύ μικρότερη σε σύγκριση με σήμερα. Αιτία της αλλαγής είναι οι ραγδαίες εξελίξεις που γίνονται στον τομέα αυτό καθώς και η παρουσία στην αγορά όλων και περισσότερων προγραμμάτων, που βοηθούν στη γενικότερη ή ειδικότερη μάθηση.
Ο υπολογιστής δεν ήρθε για να αντικαταστήσει τα πάντα στη ζωή μας, αλ-λά για να εξελίξει και να προσφέρει εναλλακτικές λύσεις σε κάθε δραστηριότη-τα. Μπορεί να γίνει δάσκαλος, φίλος, καλή παρέα αλλά και πάθος ή εργαλείο παράνομων πράξεων. Είναι ένα εργαλείο, όπως όλα όσα έχει εφεύρει ο άν-θρωπος. Η χρησιμότητά του εξαρτάται από τη χρήση του. Ως εκπαιδευτικό ερ-γαλείο, είναι μια λύση, η οποία μπορεί να προσφέρει ουσιαστικά σε κάθε ηλι-κία. Πάντως είτε μικρό είτε μεγάλο είναι το παιδί καλό είναι να υπάρχει η επί-βλεψη και η καθοδήγηση του δασκάλου ή του γονέα.
Σε λίγα χρόνια οι υπολογιστές θα μπούνε σε κάθε σχολική αίθουσα ακόμα και στα νηπιαγωγεία. Θα είναι τόσο κοινοί στα σχολεία και στα σπίτια μας, όπως και η τηλεόραση και δεν θα γεννάτε θέμα, για το αν θα πρέπει να χρησι-μοποιούνται ή όχι από τα παιδιά. Δεν έχετε το δικαίωμα να αφήσετε τα παιδιά σας απροετοίμαστα μπροστά στη νέα πραγματικότητα, που ξεδιπλώνετε μπροστά μας.
ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ ΚΟΜΝΗΝΟΥ(4338)
ΑπάντησηΔιαγραφήΟι Αναπαραστάσεις των Παιδιών της Προσχολικής Ηλικίας για τους Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές
Περίληψη
Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να αναλυθούν και να μελετηθούν οι αναπαραστάσεις και οι στάσεις των παιδιών της προσχολικής ηλικίας για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Με δεδομένη την έντονη πρόθεση της Πολιτείας να εξοπλιστούν τα νηπιαγωγεία και δημοτικά σχολεία με ηλεκτρονικούς υπολογιστές στα χρόνια που θα ακολουθήσουν, μέσα στα πλαίσια της προσπάθειας της εξοικείωσης της νέας γενιάς με την τεχνολογία, γίνεται επιτακτική η ανάγκη ερευνητικών προσπαθειών που θα διερευνήσουν τις ιδέες και τις αναπαραστάσεις των ίδιων των μαθητών για να έχει επιτυχή έκβαση η συγκεκριμένη καινοτομία. Η γνώση των αναπαραστάσεων των παιδιών και του τρόπου λειτουργίας τους, μπορεί να βοηθήσει στο σχεδιασμό της εκπαιδευτικής διαδικασίας, τόσο ως προς τις χρήσεις των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην εκπαίδευση όσο και των παιδαγωγικών μεθόδων που θα χρησιμοποιηθούν για την μετάδοση των γνώσεων.
Δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 125 παιδιά προσχολικής ηλικίας από νηπιαγωγεία της Θεσσαλονίκης (που διέθεταν ή όχι ηλεκτρονικό υπολογιστή). Οι συνεντεύξεις βασίστηκαν σε ένα δομημένο ερωτηματολόγιο που αποτελούνταν από κλειστές και ανοικτές ερωτήσεις, οι οποίες διερευνούσαν τις αναπαραστάσεις των παιδιών για τη χρήση- εφαρμογές και τη λειτουργία του ηλεκτρονικού υπολογιστή, τις στάσεις και το νοητικό μοντέλο τους για αυτόν.
Διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά διέθεταν αρκετά μεγάλη εμπειρία και πλούσιες αναπαραστάσεις για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, τη χρήση και τους χρήστες τους. Τα μοντέλα τους για τη λειτουργία των ηλεκτρονικών υπολογιστών, αποδείχθηκαν περιορισμένα ενώ δόθηκαν σε μεγάλο ποσοστό και ανιμιστικές απαντήσεις, όπου αποδίδονταν στους υπολογιστές ανθρώπινες ιδιότητες και χαρακτηριστικά. Έδειξαν, επίσης, θετική στάση απέναντι στη χρησιμοποίηση του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια φάνηκε να έρχονται πρώτα στις προτιμήσεις των παιδιών κατά τη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών.
Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, επομένως, ως εργαλείο που –όπως αποδείχτηκε- ενθουσιάζει τα παιδιά, μπορεί να αποτελέσει σημαντικό βοήθημα στα χέρια του εκπαιδευτικού για μια αποτελεσματικότερη διδασκαλία.
Θεωρητικό Πλαίσιο
Εσωτερικές και Εξωτερικές Αναπαραστάσεις
Οι εσωτερικές αναπαραστάσεις διακρίνονται από την πλευρά της γνωστικής ψυχολογίας σε αναπαραστάσεις των γνώσεων (δομές αποθηκευμένες στη μακροπρόθεσμη μνήμη) (Κόμης, 1997). Είναι πιθανοί νοητικοί σχηματισμοί που οικοδομούν τα άτομα στην προσπάθειά τους να κατανοήσουν τον κόσμο και έχουν ως στόχο να καταστήσουν παρόν (συμβολικά) αυτό που είναι απόν (Κόκκοτας, 1997:22). Από την πλευρά της κοινωνικής ψυχολογίας μπορούν να θεωρηθούν ως «κοινωνικές γνώσεις» (Κόμης, 1997) . Πρόκειται για έναν ιδιαίτερο τρόπο γνώσης, ένα οργανωμένο corpus γνώσεων που ανήκει ειδικά σε μια κοινωνία και δεν μπορεί να αναχθεί σε καμιά άλλη (Moscovici, 1999:48), του οποίου η λειτουργία αποσκοπεί στη διαμόρφωση συμπεριφορών και στην επικοινωνία μεταξύ των ατόμων (Moscovici, 1999:28). Πρόκειται για μια ψυχική δραστηριότητα που μαζί με άλλες βοηθά τους ανθρώπους, γιατί καθιστά την πραγματικότητα φυσική και κοινωνική, κατανοήσιμη (Moscovici, 1999:30).
Οι εξωτερικές αναπαραστάσεις αναφέρονται στη δημιουργία εξωτερικών συμβολικών φορέων (σύμβολα, διαγράμματα), που έχουν στόχο την εξωτερική αναπαράσταση μιας μαθηματικής πραγματικότητας (Μάρκου & Γαγάτσης, 2001:325).
H έvνοια της αναπαράστασης είναι πρωταρχική στη γνωστική ψυχολογία, αλλά παραμένει αρκετά αμφιλεγόμενη και ασαφής (Κόμης, 1997). Παρατηρείται μεγάλη αφθονία όρων, οι οποίοι χρησιμοποιούνται από τους ψυχολόγους για τον χαρακτηρισμό της αναπαράστασης των εννοιών και των εννοιολογικών δομών: προτασιακές αναπαραστάσεις, νοητικές εικόνες, νοητικά μοντέλα, νευρωνικά δίκτυα (Βοσνιάδου, 1998). Η χρήση διαφορετικών όρων όμως δεν υποδηλώνει και ριζικά διαφορετικές θεωρητικές αντιμετωπίσεις (Κουλαϊδής, 2002).
Αναπαραστάσεις και Εισαγωγή Ηλεκτρονικών Υπολογιστών στην Εκπαίδευση
Τα παιδιά καθώς αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται δημιουργούν τις αναπαραστάσεις τους. Στον σημερινό κόσμο, όπως έχει διαμορφωθεί, αναπόφευκτα οι μαθητές έρχονται σε επαφή με τους υπολογιστές και με τις υπηρεσίες που προσφέρουν στον άνθρωπο είτε στο σχολείο είτε στην καθημερινή τους ζωή. Οι υπολογιστές εισβάλλουν στα σπίτια με ταχύτερο ρυθμό από αυτόν που εισάγονται στα σχολεία, ένα στα τρία ελληνόπουλα διαθέτουν ηλεκτρονικό υπολογιστή στο σπίτι (Vryzas & Tsitouridou, 2002: 10, 14). Είναι γεγονός ότι τα παιδιά και ιδιαίτερα αρκετά νήπια γνωρίζουν για την ύπαρξη των υπολογιστών είτε επειδή υπάρχει υπολογιστής στο σπίτι τους είτε σε αντίθετη περίπτωση τον βλέπουν στην τηλεόραση και στα περιοδικά ή επειδή τον παρατηρούν στο σουπερμάρκετ, στην τράπεζα και στις διάφορες υπηρεσίες. Πολλά από αυτά γνωρίζουν καλά τον τρόπο λειτουργίας του, ενώ είναι πολύ πρόθυμα να μάθουν περισσότερα (Παγγέ, 2000). Είναι φυσικό τα παιδιά να θέλουν να χρησιμοποιούν τις μηχανές όλων των ειδών- αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις νέες τεχνολογίες- γιατί το γεγονός αυτό οδηγεί σε ένα «μεγάλωμα» που συνοδεύεται από θετικές εικόνες (Cook & Finlayson, 1999). Επίσης ολοένα αυξάνεται η αναγνώριση του ρόλου που παίζουν οι γονείς στην προετοιμασία του παιδιού τους για τη συμμετοχή του στον ψηφιακό αιώνα (Vryzas & Tsitouridou, 2002α).
Η αναπαράσταση καταλαμβάνει κυρίαρχη θέση στην εκπαίδευση γιατί, σύμφωνα με τον Develay (1992, στο Κόμης, 1997) μπορεί να θεωρηθεί ως ένα επεξηγηματικό σύστημα που οφείλει να κατανοηθεί και να αναλυθεί είτε σαν εμπόδιο για ξεπέρασμα είτε σαν σημείο όπου μπορούμε να στηριχτούμε για να “προσεγγίσουμε” την έννοια. Τα νοητικά μοντέλα που σχηματίζουν τα παιδιά έχουν ισχύ προβλεπτική και επεξηγηματική. Μπορούν να αποτελέσουν εκείνους τους διαμεσολαβητικούς μηχανισμούς που θα συμβάλλουν στην αναθεώρηση των υπαρχουσών θεωριών και στην οικοδόμηση καινούριων (Βοσνιάδου, 2004).
H μελέτη λοιπόν των αναπαραστάσεων των μαθητών για τους υπολογιστές κατέχει πρωταρχική θέση όταν πρόκειται για την εισαγωγή των παιδιών στις νέες τεχνολογίες της πληροφορικής. Κάτι τέτοιο μπορεί να μας επιτρέψει να σκεφτούμε με διαφορετικό τρόπο τη χρήση των τεχνολογικών μέσων και των συνακόλουθων παιδαγωγικών μεθόδων καθώς και τις διαδικασίες της μετάδοσης των γνώσεων (Κόμης, 1997). Ωστόσο αποτελούν ένα πεδίο έρευνας πολύ λίγο διερευνημένο. Ελάχιστοι είναι οι ερευνητές, που έχουν ασχοληθεί με το τι καταλαβαίνουν τα μικρά παιδιά από τους Η/Υ (Mullan στο Ρούσσος, 1996, Fairbrother στο Ρούσσος, 1996, Ηughes, Brackenridge & Macleod 1987 , Ρούσσος 1996). Κάποιες έρευνες μελέτησαν τις αναπαραστάσεις των μαθητών δημοτικών σχολείων γύρω από τους υπολογιστές και τις νέες τεχνολογίες της πληροφόρησης (Κόλλιας, Μαργετουσάκη, Κόμης και Γουμενάκης, 2000, Κόμης, 1993). Ενώ περισσότερες είναι αυτές που ασχολήθηκαν με μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Τσιτουρίδου και Βρύζας 2001, Κουμούσης και Σπηλιωτοπούλου 1999, Κρεμμυδάς και Σπηλιωτοπούλου 1999, Κολλαρά, Κανελλόπουλος και Σπηλιωτοπούλου (2000), Γρηγοριάδου και Κανίδης (2004).
Μέσα στο πλαίσιο, λοιπόν, που αναπτύχθηκε παραπάνω, επιχειρήθηκε η διεξαγωγή μιας έρευνας με σκοπό να διερευνηθούν οι αναπαραστάσεις των παιδιών του νηπιαγωγείου για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Πιο συγκεκριμένα επιδιώχθηκε η διερεύνηση:
1. της εμπειρίας των παιδιών από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και των αναπαραστάσεών τους για τη λειτουργία, τις εφαρμογές τους και τα μέρη που τους απαρτίζουν,
2. των στάσεων των παιδιών απέναντι στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές (δηλαδή, του ενθουσιασμού τους στην ιδέα της απόκτησης ηλεκτρονικού υπολογιστή, των πεποιθήσεων και επιθυμιών για τη χρήση του υπολογιστή στο σπίτι και στο σχολείο, των αισθημάτων που τους προκαλεί η χρήση του και των τυχόν δυσκολιών που αντιμετωπίζουν κατά την ενασχόλησή τους μαζί του), αντικατοπτρίζοντας την άποψη της κοινωνικής ψυχολογίας για τη χρήση του όρου στάση αντί αναπαράστασης,
3. των νοητικών μοντέλων που κατασκευάζουν τα παιδιά για τη λειτουργία των υπολογιστών. Ο όρος νοητικό μοντέλο χρησιμοποιήθηκε για τον χαρακτηρισμό των αναπαραστάσεων των παιδιών για τη λειτουργία των ηλεκτρονικών υπολογιστών, η έννοια του οποίου έχει χρησιμοποιηθεί με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Στην συγκεκριμένη περίπτωση χρησιμοποιείται με την έννοια της αναλογικής αναπαράστασης, δηλαδή, του είδους της νοητικής αναπαράστασης που αποτελεί ανάλογο αυτού που αναπαριστά.
Τέλος επιδιώχθηκε να εξεταστεί ο βαθμός που το φύλο, το κοινωνικομορφωτικό επίπεδο της οικογένειας των παιδιών, η ύπαρξη ηλεκτρονικού υπολογιστή στο σπίτι και η πρόσβαση στο διαδίκτυο επηρεάζει τις εμπειρίες, στάσεις και νοητικά μοντέλα των παιδιών.
Γενική υπόθεση από την οποία ξεκίνησε η έρευνα ήταν ότι τα παιδιά της συγκεκριμένης έρευνας είναι πιο έμπειρα και διαθέτουν αρκετά πλούσιες αναπαραστάσεις γύρω από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, τις εφαρμογές και τους χρήστες τους, σε σύγκριση με τα δείγματα προηγούμενων ερευνών (Ηughes, et al., 1987 • Ρούσσος, 1996). Είναι γεγονός ότι τα σημερινά παιδιά, αυτά τουλάχιστον που προέρχονται από προνομιούχες κοινωνικές τάξεις, ζουν μέσα σε πλούσιο τεχνολογικά περιβάλλον. Βλέπουν τηλεόραση, μπορούν να χρησιμοποιούν την συσκευή του video, τις αριθμομηχανές και να παίζουν βιντεοπαιχνίδια. Η αγορά ενός υπολογιστή στο σπίτι έρχεται απλά να προσθέσει μια συσκευή στις ήδη υπάρχουσες (Vryzas & Tsitouridou, 2002: 10).
Ειδικότερα υποθέτουμε ότι:
Όλα τα παιδιά θα δείχνουν θετική στάση απέναντι στον υπολογιστή και θα θεωρούν ότι είναι εύκολος στη χρήση, χωρίς να παρουσιάζει αισθήματα δυσκολίας, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία (Cristensen, 1998• Ηughes, et al., 1987• Kόμης, 1997• Ρούσσος, 1996 •Turkle, 1984).
Τα παιδιά θα έχουν περιορισμένα νοητικά μοντέλα για τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και οι ανιμιστικές απαντήσεις που θα δίνουν, θα αυξάνονται σε συνάρτηση με την εμπειρία (Ηughes, et al., 1987 • Ρούσσος, 1996).
Μεθοδολογία
Δείγμα της Έρευνας
Η έρευνα βασίστηκε σε τυχαίο δείγμα από 125 παιδιά προσχολικής ηλικίας (5-6 χρόνων), από τα οποία τα 59 ήταν αγόρια και τα 66 κορίτσια. Τα 116 παιδιά φοιτούσαν σε δημόσια νηπιαγωγεία της Ανατολικής και Δυτικής Θεσσαλονίκης και τα 9 σε ιδιωτικά νηπιαγωγεία της Ανατολικής Θεσσαλονίκης. Από αυτά τα 66 φοιτούσαν σε νηπιαγωγεία όπου υπήρχε Η/Υ, ενώ τα 59 σε νηπιαγωγεία χωρίς Η/Υ. Όσον αφορά τον τόπο διαμονής, τα 81 διέμεναν στην Ανατολική Θεσσαλονίκη και τα 44 στη Δυτική.
Πίνακας 1
Δείγμα της έρευνας
Συχνότητες και ποσοστά ως προς το φύλο
ΦΥΛΟ
ΑΡΙΘΜΟΣ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΩΝ
ΠΟΣΟΣΤΑ
ΣΥΧΝΟΤΗΤΑΣ
ΑΓΟΡΙΑ
59
47,2%
ΚΟΡΙΤΣΙΑ
66
52,8%
ΣΥΝΟΛΟ
125
100,0%
Πίνακας 2
Δείγμα της έρευνας
Συχνότητες και ποσοστά για τη φοίτηση σε νηπιαγωγεία
με ή χωρίς η/υ
ΥΠΑΡΞΗ Η/Υ
ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΩΝ ΠΟΣΟΣΤΑ
ΣΥΧΝΟΤΗΤΑΣ
ΦΟΙΤΗΣΗ ΣΕ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΕ Η/Υ
66
52,8%
ΦΟΙΤΗΣΗ ΣΕ ΣΧΟΛΕΙΟ ΧΩΡΙΣ
Η/Υ
59
47,2%
ΣΥΝΟΛΟ
125
100,0%
Εργαλείο της έρευνας
Όλα τα παιδιά εξετάστηκαν με ατομική συνέντευξη στο χώρο όπου βρισκόταν το γραφείο των Νηπιαγωγείων. Οι συνεντεύξεις βασίστηκαν σε δομημένο ερωτηματολόγιο. Με γνώμονα τους στόχους της έρευνας διαμορφώθηκαν οι κύριοι άξονες του ερωτηματολογίου που στηρίχτηκε αρκετά πάνω σε ερωτηματολόγιο που εξέτασε την εμπειρία των παιδιών από τους υπολογιστές, τις στάσεις των παιδιών απέναντι στους υπολογιστές, τα στερεότυπα του φύλου, το νοητικό μοντέλο των παιδιών για τον υπολογιστή και τις δυσκολίες των παιδιών με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές (Ρούσσος, 1996) και πήρε την τελική του μορφή ύστερα από πιλοτική έρευνα ώστε να εντοπιστούν εγκαίρως πιθανά προβλήματα. Αποτελούνταν από κλειστές και ανοιχτές ερωτήσεις που οργανώθηκαν σε 3 ενότητες.
Η πρώτη ενότητα διερευνούσε την εμπειρία και τις αναπαραστάσεις γύρω από τη χρήση – εφαρμογές και λειτουργία του Η/Υ.
Η δεύτερη ενότητα αφορούσε τις στάσεις των παιδιών απέναντι στους Η/Υ. Πιο συγκεκριμένα εξετάστηκε ο ενθουσιασμός που δείχνει το άτομο για απόκτηση Η/Υ, τα αισθήματα που του προκαλεί η χρήση του Η/Υ και το αίσθημα δυσκολίας που αντιμετωπίζει στη χρήση του Η/Υ.
Η τρίτη ενότητα κατέγραφε το νοητικό μοντέλο των παιδιών για τους Η/Υ.
Στο τέλος του ερωτηματολογίου καταγράφονταν η ηλικία του παιδιού και το επάγγελμα των γονέων, πληροφορίες που δίνονταν από τη νηπιαγωγό.
Τα δεδομένα της έρευνας που προέκυψαν τόσο μετά την κωδικοποίηση των απαντήσεων στις ανοιχτές ερωτήσεις, όσο και από τις κλειστές ερωτήσεις, υποβλήθηκαν σε στατιστική επεξεργασία η οποία περιλάμβανε την περιγραφική εξέταση συχνοτήτων και ποσοστών των μεταβλητών και την εφαρμογή της παραγοντικής ανάλυσης σε κύριες συνιστώσες. Τέλος, διερευνήθηκε η σχέση των παραγόντων που προέκυψαν από την παραγοντική ανάλυση και των μεταβλητών που αφορούσαν τα ατομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά των υποκειμένων, με πολλαπλή σύγκριση στην Anova. Επιπλέον η ανάλυση δεδομένων στηρίχτηκε στη συσχέτιση και εξάρτηση ή ανεξαρτησία των μεταβλητών.
Αποτελέσματα
Τα παιδιά που συμμετείχαν στη συγκεκριμένη έρευνα είχαν αρκετά μεγάλη εμπειρία από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, καθώς η πλειοψηφία των παιδιών είχε χρησιμοποιήσει ηλεκτρονικό υπολογιστή είτε στο σχολείο, που φοιτούσε (52%) είτε στο σπίτι (57,6%), ενώ σε μικρότερο ποσοστό (20,3%) στο σπίτι κάποιου φίλου ή συγγενή. Πολύ μικρό ποσοστό παιδιών (22%) βρέθηκε ότι δεν είχε χρησιμοποιήσει ποτέ Η/Υ. Η αναγνώριση των μερών του υπολογιστή μέσα από εικόνες που δόθηκαν στα παιδιά καθώς και τα σχέδια των παιδιών αποτελούν μια επιπλέον μαρτυρία της μεγάλης εμπειρίας τους από τους υπολογιστές. Χαρακτηριστικό είναι ότι το 72,8% του δείγματος αναγνώρισε τρία και περισσότερα μέρη του υπολογιστή και το 70,4% ζωγράφισε δύο και περισσότερα μέρη. Αντίθετα, διαπιστώνεται ότι μικρή είναι η εμπειρία των παιδιών στη χρήση του διαδικτύου και του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Η συντριπτική πλειοψηφία (84%) και (90,4%) αντίστοιχα δεν γνώριζε τις παραπάνω λειτουργίες, ενώ μικρό είναι το ποσοστό των παιδιών που έδωσε ικανοποιητικές απαντήσεις.
Τα παιδιά διέθεταν αναπαραστάσεις αρκετά πλούσιες γύρω από τους υπολογιστές, τις εφαρμογές και τους χρήστες τους.
Διαπιστώνεται να υπερτερεί η χρήση του υπολογιστή για παιχνίδια (59,2% στο σχολείο και 46,4% στο σπίτι) και στη συνέχεια ακολουθούν σε μικρότερα ποσοστά η γραφή και η ζωγραφική. Η ίδια εικόνα παρουσιάζεται και στις χρήσεις του υπολογιστή τόσο από τα παιδιά που υπήρχε Η/Υ στο σπίτι τους όσο και από τους οικείους τους. Η εικόνα αυτή δεν αλλάζει για τη χρήση του υπολογιστή από τα παιδιά στο σχολείο.
Αναφορικά με τους χρήστες του Η/Υ, ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών αναφέρθηκε γενικά και αόριστα στους μεγάλους και στους ανθρώπους (45,6%), ενώ ένα μικρότερο (26,4%) ποσοστό έδωσε περισσότερες διευκρινίσεις (αυτοί που δουλεύουν σε γραφεία, που πουλάνε αυτοκίνητα και κινητά, οι οδοντίατροι, οι λογιστές, οι δικηγόροι κ.λ.π.) και αντανακλά την προσωπική εμπειρία των παιδιών (χρήση υπολογιστών σε διάφορα καταστήματα) ή τις πληροφορίες που λαμβάνουν καθημερινά από έντυπα, διαφημίσεις κ.λ.π.
Τα παιδιά δείχνουν θετική στάση απέναντι στους υπολογιστές, χωρίς να νιώθουν αισθήματα δυσκολίας στη χρήση του.
Η πλειοψηφία των παιδιών (96,8%) δηλώνει τόσο προσωπική ευχαρίστηση από τη χρήση των υπολογιστών όσο και ευχαρίστηση των γονιών τους από αυτήν τους την ενασχόληση (78,9%).
Μεγάλη είναι η επιθυμία απόκτησης Η/Υ. Το 96% του δείγματος δήλωσε ότι ήθελε ένα δικό του υπολογιστή στο σπίτι και το 88,8% δήλωσε ότι ήθελε ηλεκτρονικό υπολογιστή στο σχολείο ή περισσότερους υπολογιστές, στην περίπτωση που υπήρχε Η/Υ στο σχολείο.
Η πλειοψηφία του δείγματος (95,3%) δήλωσε ευχαριστημένο από τον υπολογιστή κυρίως γιατί μπορεί «να παίζει παιχνίδια» και «γιατί του αρέσει πολύ, καθώς έχει ωραία πράγματα». Επίσης ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό (60,8%) έδειξε να θεωρεί εύκολη τη χρήση του υπολογιστή ενώ το ποσοστό μειώνεται στην ερώτηση για την πιθανή κούραση που δημιουργεί η χρήση του υπολογιστή (52,3%).
Τα παιδιά φάνηκε να διαθέτουν περιορισμένα νοητικά μοντέλα για τους υπολογιστές. Το 69,6% του δείγματος δήλωσε άγνοια ως προς το τι είναι ο η/υ, ενώ τα υπόλοιπα παιδιά περιορίστηκαν είτε στις χρήσεις του η/υ («κάτι με το οποίο παίζεις, γράφεις, πας σε ένα γραφείο και έρχεται ένας πελάτης και γράφεις») είτε σε μια εξωτερική περιγραφή του η/υ («κάτι τετράγωνο και κουμπιά που τα πατάμε και κάτι άλλο που βλέπουμε»). Δεν δόθηκε καμιά συγκροτημένη απάντηση.
Οι ανιμιστικές απαντήσεις των παιδιών δεν αυξάνονται σε συνάρτηση με την εμπειρία. Το 54,4% του δείγματος έδωσε ανιμιστικές απαντήσεις καθώς διέθετε την αναπαράσταση του υπολογιστή ως μιας μηχανής με ανθρώπινες ιδιότητες ενώ το 45,6% δεν απάντησε ανιμιστικά αφού διέθετε την αναπαράσταση όπου ο υπολογιστής δεν είναι άνθρωπος, είναι ψεύτικος, χωρίς ανθρώπινες ικανότητες και συναισθήματα. Πολλά παιδιά αποδίδουν στον υπολογιστή, συναισθήματα (αγάπης και χαράς).
Τα μοντέλα αυτά δεν φάνηκε να επηρεάζονται από παράγοντες όπως η εμπειρία στη χρήση του υπολογιστή, το φύλο, η ηλικία, το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο της οικογένειας και ο τόπος διαμονής. Από τη στατιστική επεξεργασία δεν φάνηκε να υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στην εμπειρία (χρήση του υπολογιστή στο σπίτι, χρήση του υπολογιστή στο σχολείο) και στις αναπαραστάσεις- νοητικά μοντέλα των παιδιών για τους η/υ.
Πίνακας 3
Τα νοητικά μοντέλα των παιδιών
Νοητικά
Μοντέλα Αριθμός
Υποκειμένων Ποσοστά
Συχνότητας
Ο Η/Υ είναι ψεύτικος, δεν είναι ζωντανός δεν διαθέτει ανθρώπινες ιδιότητες
57
45,6%
Ο Η/Υ είναι μηχανή αλλά διαθέτει ανθρώπινες ιδιότητες
68
54,4%
Σύνολο 125 100%
Συμπεράσματα - Συζήτηση
Από την ανάλυση των αποτελεσμάτων προκύπτει ότι τα παιδιά που συμμετείχαν στη συγκεκριμένη έρευνα είχαν αρκετά μεγάλη εμπειρία από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, εύρημα που επαληθεύει την γενική υπόθεση της έρευνας. Στο σημείο αυτό τα αποτελέσματα της έρευνάς μας όχι μόνο συμφωνούν με αυτά άλλων ερευνών (Hughes, 1987 • Κόμης, 1994 • Ρούσσος, 1996 • Παγγέ, 2000), αλλά ξεπερνούν τα ποσοστά που αναφέρθηκαν σ’ αυτές, γεγονός αναμενόμενο καθώς οι έρευνες αυτές πραγματοποιήθηκαν πριν από αρκετά χρόνια και από τότε έχει σημειωθεί ραγδαία «εισβολή» των υπολογιστών στα σπίτια και στη ζωή μας. Διαπιστώθηκε μέσα από τη στατιστική επεξεργασία ότι δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε αγόρια και κορίτσια σχετικά με την εμπειρία με τον η/υ, εύρημα που συμφωνεί με άλλες έρευνες (Hughes, 1987).
Μια άλλη σημαντική παρατήρηση που μπορεί να εξαχθεί από τα ευρήματα της έρευνας και επαληθεύει και αυτή με τη σειρά της την γενική υπόθεση της έρευνάς μας, είναι ότι τα παιδιά που συμμετείχαν σ’ αυτή διαθέτουν αναπαραστάσεις αρκετά πλούσιες γύρω από τους υπολογιστές, τις εφαρμογές και τους χρήστες τους.
Διαπιστώθηκε μέσα από τις απαντήσεις που δόθηκαν ότι υπερτερεί η χρήση του υπολογιστή για παιχνίδια και στη συνέχεια ακολουθούν σε μικρότερα ποσοστά η γραφή και η ζωγραφική. Η κατάσταση αυτή δηλώνει ότι η εξοικείωση των παιδιών με τους η/υ γίνεται μέσα από ψυχαγωγικά παιχνίδια ή από προγράμματα ζωγραφικής. Στο σημείο αυτό συμφωνούμε με τα ευρήματα άλλων ερευνών (Vryzas & Tsitouridou, 2002 • Friedric, 1983, βλέπε στο Ανθουλιάς, 1985) στο ότι οι νεαροί μαθητές χρησιμοποιούν τον υπολογιστή στο σπίτι για να παίζουν παιχνίδια. Ο υπολογιστής – παιγνίδι, επομένως, είναι διαρκώς παρών και κυριαρχεί στο σύστημα αναπαραστάσεων των παιδιών. Eίναι μια μηχανή με την οποία μπορεί να παίξει η πλειοψηφία των παιδιών είτε στο σπίτι είτε στο σχολείο.
Αναφορικά με τους χρήστες του η/υ, οι απαντήσεις που δίνουν τα παιδιά αντανακλούν την προσωπική τους εμπειρία (χρήση υπολογιστών σε διάφορα καταστήματα) ή οι πληροφορίες που λαμβάνουν καθημερινά από έντυπα, διαφημίσεις κ.λ.π.
Από τα δεδομένα της έρευνας επαληθεύεται και η δεύτερη υπόθεση μας: τα παιδιά δείχνουν θετική στάση απέναντι στους υπολογιστές, χωρίς να νιώθουν αισθήματα δυσκολίας στη χρήση του, όπως έχει βρεθεί και σε άλλες έρευνες (Hughes, 1987 • Ρούσσος, 1996).
Η πλειοψηφία των παιδιών δηλώνει τόσο προσωπική ευχαρίστηση από τη χρήση των υπολογιστών όσο και ευχαρίστηση των γονιών τους από αυτήν τους την ενασχόληση, εύρημα που συμφωνεί με άλλες έρευνες γύρω από τις προσδοκίες των γονέων και τη θετική τους διάθεση για το ρόλο των υπολογιστών στον εκπαιδευτικό τομέα (Vryzas & Tsitouridou, 2002a).
Επίσης ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό (60,8%) έδειξε να θεωρεί εύκολη τη χρήση του υπολογιστή, εύρημα που συμφωνεί με αυτά άλλων ερευνών (Ρούσσος, 1996 • Κόμης, 1997 • Κόλλια, Μαργετουσάκη, Κόμη & Γουμενάκη, 2000) και αποδεικνύει την ύπαρξη μιας αναπαράστασης του υπολογιστή ως εργαλείου που είναι εύκολο στη χρήση. Φαίνεται ότι τα παιδιά αντίθετα με τους ενήλικες, αισθάνονται πολύ άνετα μπροστά στη μηχανή, αισθάνονται ένα αίσθημα κυριαρχίας, καθώς έχουν γεννηθεί και εξοικειωθεί με τις νέες τεχνολογίες.
Πρέπει να αναφερθεί ότι όπως παρατηρήθηκε από τις συχνότητες, διπλάσιος αριθμός κοριτσιών σε σχέση με τα αγόρια θεώρησε την εκμάθηση του υπολογιστή εύκολη υπόθεση. Το εύρημα αυτό δεν συμφωνεί με άλλα ευρήματα, σύμφωνα με τα οποία, τα κορίτσια έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση για τις ικανότητές τους (Γεωργακάκης & Πολυδωρίδου-Κοντογιαννοπούλου, βλέπε Κάτσικας & Καββαδίας, 1996) ή με ευρήματα που αναφέρουν ότι τα αγόρια δεν δείχνουν μεγαλύτερη τεχνοφοβία από τα κορίτσια (Brosnan, 1998, βλέπε Τσιτουρίδου & Βρύζας, 2001:402).
Είναι ενδιαφέρον ότι, όπως φάνηκε από την στατιστική ανάλυση, ο τόπος διαμονής των παιδιών καθώς και το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο της οικογένειας τους, επιδρά σημαντικά στην εμπειρία και στις στάσεις που έχουν για τους η/υ. Έτσι το σχολείο πρέπει να έρθει αντιμέτωπο με το πρόβλημα των ανισοτήτων, «ανισότητες με όρους πρόσβασης στην πληροφορική τεχνολογία, που έχουν την τάση να διευρύνονται παρά να μειώνονται» (Τσιτουρίδου & Βρύζας, 2001:401).
Όσον αφορά τα νοητικά μοντέλα, η τρίτη υπόθεση επαληθεύεται ως προς το πρώτο μέρος, ότι, δηλαδή, τα παιδιά διαθέτουν περιορισμένα νοητικά μοντέλα για τους υπολογιστές. Το δεύτερο μέρος της υπόθεσης, ότι, δηλαδή, οι ανιμιστικές απαντήσεις των παιδιών θα αυξάνονται σε συνάρτηση με την εμπειρία, δεν επαληθεύεται. Έχει παρατηρηθεί ότι τα παιδιά αποδίδουν στους υπολογιστές χαρακτήρα με έντονες ανθρωπομορφικές επιρροές και ότι καταλογίζουν στους υπολογιστές ιδιότητες των ζώντων οργανισμών (Κόμης, 1997). Τα παιδιά του σήμερα σύμφωνα με την Turkle (1984) πιστεύουν ότι οι μηχανές είναι έξυπνες και συνειδητές, αλλά όχι ζωντανές. Διαπιστώνουμε, λοιπόν, και εμείς από την ανάλυση των δεδομένων ότι το 54,4% του δείγματος έδωσε ανιμιστικές απαντήσεις καθώς διέθετε την αναπαράσταση του υπολογιστή ως μιας μηχανής με ανθρώπινες ιδιότητες ενώ το 45,6% δεν απάντησε ανιμιστικά αφού διέθετε την αναπαράσταση όπου ο υπολογιστής δεν είναι άνθρωπος, είναι ψεύτικος, χωρίς ανθρώπινες ικανότητες και συναισθήματα. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι στο μοντέλο με τις ανιμιστικές απαντήσεις πολλά παιδιά αποδίδουν στον υπολογιστή, συναισθήματα (αγάπης και χαράς), γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με άλλα ευρήματα, όπου οι υπολογιστές έχουν ψυχολογία, δηλαδή, είναι έξυπνοι αλλά δεν έχουν συναισθήματα, δεν αγαπούν, δεν μισούν (Turkle, 1984).
Τα μοντέλα αυτά όμως δεν φάνηκε να επηρεάζονται από παράγοντες όπως η εμπειρία στη χρήση του υπολογιστή, το φύλο, η ηλικία, το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο της οικογένειας και ο τόπος διαμονής.
Εν κατακλείδι πρέπει να τονιστεί η θετική στάση που έδειξαν τα παιδιά απέναντι στη χρησιμοποίηση του η/υ. Ο υπολογιστής αποτελεί ένα εργαλείο που ενθουσιάζει τα παιδιά και ως τέτοιο μπορεί να αποτελέσει σημαντικό βοήθημα για τον εκπαιδευτικό, που θα μετατρέψει τη μαθησιακή διαδικασία σε παιχνίδι, και θα κάνει αποτελεσματικότερη τη διδασκαλία.
Βιβλιογραφία
Ανθουλιάς, Τ. (1985). (επιμ). Παιδιά και Computers. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές στην
εκπαίδευση. Αθήνα: Gutenberg.
Βοσνιάδου, Σ. (1998). Γνωσιακή Ψυχολογία. Ψυχολογικές Μελέτες και Δοκίμια. Αθήνα:
Gutenberg.
Βοσνιάδου, Σ. (2004). Ο ρόλος των Νοητικών Μοντέλων στην ανάπτυξη εννοιών. Στο
www. c.s.phs.uod.gr/e//staff/vosniadou/Development_gr.pdf. [προσπελάστηκε στις 8/5/2004].
Βρύζας, Κ & Τσιτουρίδου, Μ. (2002). Τα παιδιά και οι έφηβοι απέναντι στα «παλιά»
και τα «νέα» μέσα. Στο Δημητρακοπούλου, Α (επιμ.). 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο: Οι τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας στην εκπαίδευση. (Πρακτικά, σελ.107-118). Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Ρόδος. Καστανιώτης.
Christensen, R. (1998). Effect of technology integration education on the attitudes of
teachers and their students. Doctoral dissertation, University of North Texas, Denton.
Γρηγοριάδου, Μ & Κανίδης, Ε. (2004). Αντιλήψεις των μαθητών της Δευτεροβάθμιας
Εκπαίδευσης σχετικά με την οργάνωση και τη λειτουργία της μνήμης των
υπολογιστών. Στο Http://www. E-yliko.sch.gr/epimorf/plir/RhodesArt.pdf. [Προσπελάστηκε στις 13/1/2004].
Hughes M., Brackenridge, A., & Macleod, H. (1987). Children’s ideas about computers.
In J. Rutkowska, & C. Crook (Eds), Computers cognition and Development. Wiley.
Κάτσικας, Χ & Καββαδίας, Γ. (1996). Η ελληνική εκπαίδευση στον ορίζοντα του 2000.
Εκπαιδευτικοί, Μαθητές και Σχολική πραγματικότητα. Αθήνα:Gutenberg.
Κόκκοτας, Π. (1997). Σύγχρονες προσεγγίσεις στη διδασκαλία των φυσικών
επιστημών. Η εποικοδομητική προσέγγιση της μάθησης. Αθήνα
Κολλάρα, Μ, Κανελλόπουλος, Δ & Σπηλιωτοπούλου, Β. (2000). Νοητικά μοντέλα
μαθητών και δίκτυα υπολογιστών: Η περίπτωση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
Κόλλιας, Α., Μαργετουσάκη, Α., Κόμης.,Β., Γουμενάκης, Γ. (2000). Αναπαραστάσεις
μαθητών Του δηµοτικού για τις νέες τεχνολογίες όπως αναδύονται από τη
χρήση εννοιολογικών χαρτών και κειμένων, 2ο Πανελλήνιο συνέδριο Οι τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση. Πάτρα.
Κόμης, Β. (1994). Ανάλυση και ανασχηματισμός των αναπαραστάσεων των μαθητών
από 9 μέχρι 12 ετών πάνω στις νέες τεχνολογίες της πληροφορικής. Σύγχρονη
Εκπαίδευση, τευχ. 77, 54-61.
Κόμης, Β. (1997). Νέες Τεχνολογίες και Μάθηση. Προσέγγιση μέσα από τη μελέτη των
αναπαραστάσεων των μαθητών. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές σημειώσεις. Στο
www.csd.uoc.gr/~302/hy302.1999/book_html/. [Προσπελάστηκε στις 25-1-
2004].
Κουλαϊδής, Β. (2002). Όροι και όρια: Φαινομενολογία, Αναπαραστάσεις και
Εννοιολογική Αλλαγή. Στο Κουλαϊδής, Β (επιμ), Αναπαραστάσεις του φυσικού
Κόσμου (σ. 41-70). Αθήνα: Gutenberg,.
Κουμούσης, Κ. & Σπηλιωτοπούλου, Β. (1999). Το ερευνητικό παράδειγμα της
διδακτικής των Φυσικών επιστημών και οι Νέες Τεχνολογίες στην εκπαίδευση: Η σκέψη των μαθητών για τον Η/Υ. Στο Π. Κουμαράς, Π. Καριώτογλου, Β. Τσελφές και Δ. Ψύλλος (εκδ), 1Ο Πανελλήνιο Συνέδριο: Διδακτική των Φυσικών Επιστημών και εφαρμογή των Ν. Τεχνολογιών στην εκπαίδευση (Πρακτικά, σ. 265-271).Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκη, Π.Τ.Δ.Ε. Θεσ/νίκη: Χριστοδουλίδη.
Κρεμμύδας.Π & Σπηλιωπούλου. Β. (1999). Οι αντιλήψεις των μαθητών για την
οθόνη και το πληκτρολόγιο του Η/Υ. Πρακτικά 4ου Πανελληνίου Συνεδρίου: Διδακτική των Μαθηματικών & Πληροφορική στην Εκπαίδευση. Ρέθυμνο.
Μάρκου, Α. & Γαγάτσης, Α. (2001, 12-13 Οκτωβρίου). Αναπαραστάσεις και μάθηση
μαθηματικών εννοιών: εφαρμογή στα κλάσματα. Πρακτικά 5ου Πανελλήνιου: Συνεδρίου Διδακτική των Μαθηματικών και Πληροφορική στην Εκπαίδευση
Τζεκάκη Μ (επιμ.), (σ. 324-329). Θεσσαλονίκη.
Moscovici, S. (1999). Η ψυχανάλυση, η εικόνα της και το κοινό της. Αθήνα: Οδυσσέας.
Παγγέ, Τ. (2000). Τι γνωρίζουν τα νήπια για τους Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές.
Σύγχρονη Εκπαίδευση, τευχ. 110, 106-109.
Ρούσσος, Π. (1996). Οι Η/Υ στη Δημοτική Εκπαίδευση: Ιδέες, Εμπειρίες, στάσεις και
δυσκολίες των παιδιών. Ψυχολογία 3(1) 112-129.
Τσιτουρίδου, Μ & Βρύζας, Κ (2001,12-13 Οκτωβρίου). Οι απόψεις των μαθητών
δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Πρακτικά
5ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Διδακτική των Μαθηματικών και Πληροφορική
στην Εκπαίδευση Τζεκάκη Μ (επιμ.), (σ.397-405). Θεσσαλονίκη.
Tsitouridou, M & Vryzas, K. (2001a). Early Childhood Education Students’ Attitudes
towards Information Technology. Themes in Education 2(4), 425-443.
Τurkle, S. (1984). The second self. Computers and the human spirit. Simon & Schuster,
New York.
Turkle, S. (1995). Life on the screen. Identity in the Age of the Internet. Leeds:
University Library
Vryzas, K & Tsitouridou, M. (2002). The Home Computer in Children’s Everyday Life:
the case of Greece. Journal of Educational Media, 27(1-2), 9-17.
Vryzas, K & Tsitouridou, M. (2002α). Children and Computers: Greek Parents’
Expectations. Educational Media International, 39(3&4), 285-297.
ΕΥΑΝΘΙΑ ΠΑΠΑΤΣΙΜΠΑ(4411)
ΑπάντησηΔιαγραφήΑπόψεις των Νηπιαγωγών για τη χρήση του υπολογιστή στην πρώτη σχολική ηλικία
Περίληψη
Το ζήτηµα της εισαγωγής των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (Τ.Π.Ε.) στην
προσχολική εκπαίδευση αποτελεί το επίκεντρο του προβληµατισµού στη συγκεκριµένη έρευνα. Με
βάση τις αναφορές από τη διεθνή βιβλιογραφία, σχετικά µε το θέµα που εξετάζεται, πραγµατοποιήθηκε
µια διερευνητικού τύπου προσέγγιση χρησιµοποιώντας την τεχνική του ερωτηµατολογίου. Το δείγµα της
έρευνας αποτέλεσαν νηπιαγωγοί δηµοσίων και ιδιωτικών νηπιαγωγείων της Πάτρας. Στη συνέχεια, έγινε
στατιστική ανάλυση και επεξεργασία των δεδοµένων µε το πρόγραµµα SPSS, µε στόχο την επιβεβαίωση
ή απόρριψη των ερευνητικών υποθέσεων, που διατυπώθηκαν. Από την ανάλυση των δεδοµένων
προβάλλει η δυναµική της ένταξης των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση και προωθείται η συζήτηση και ο
προβληµατισµός για το συγκεκριµένο θέµα.
Λέξεις-κλειδιά: εισαγωγή υπολογιστών, απόψεις νηπιαγωγών, πρώτη σχολική ηλικία.
Θεωρητικές προσεγγίσεις
Μέσα στα πλαίσια της ευρύτερης προβληµατικής σχετικά µε την εισαγωγή των Τεχνολογιών
της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στην εκπαίδευση, έγινε µια πρώτη προσπάθεια
προσέγγισης του συγκεκριµένου θέµατος µε έµφαση στις απόψεις των εκπαιδευτικών της
προσχολικής ηλικίας, αναφορικά µε τη χρήση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία. Πιο
συγκεκριµένα, έγινε διερεύνηση των απόψεων των νηπιαγωγών της περιοχής Πατρών, ως
προς την ένταξη των ηλεκτρονικών υπολογιστών στη σχολική τάξη, την αποδοχή ή όχι της
χρήσης τους στη διδασκαλία και τη µάθηση.
Στον προβληµατισµό για τον τρόπο ένταξης των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση, µπορεί
κανείς να διακρίνει τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις: την πληροφορική ως αυτόνοµο γνωστικό
αντικείµενο, ως µέσο γνώσης, έρευνας και µάθησης και ως στοιχείο της γενικής κουλτούρας.
Οι παραπάνω προσεγγίσεις καθορίζουν και τα πρότυπα για τη χρήση των νέων τεχνολογιών
στην εκπαιδευτική διαδικασία, τα οποία µπορούν αντίστοιχα να ταξινοµηθούν σε τρία
(Μακράκης, Κοντογιαννοπούλου – Πολυδωρίδη, 1995): Στην «τεχνοκεντρική» ή «κάθετη»
προσέγγιση, που επικεντρώνεται στους υπολογιστές ως ένα ανεξάρτητο γνωστικό αντικείµενο
στο αναλυτικό πρόγραµµα. Στην «ολοκληρωµένη» ή «οριζόντια» προσέγγιση, όπου η
διδασκαλία της χρήσης του υπολογιστή και η χρήση του στην εκπαιδευτική διαδικασία
ενσωµατώνεται στα επιµέρους γνωστικά αντικείµενα του αναλυτικού προγράµµατος. Τέλος,
στην «εφικτή - µικτή» ή «πραγµατολογική» προσέγγιση, που συνδυάζει την ύπαρξη ενός
ανεξάρτητου µαθήµατος γενικών γνώσεων και παράλληλα, την προοδευτική ένταξη της
χρήσης του υπολογιστή ως εργαλείου στήριξης της µάθησης και της διδασκαλίας σε όλα τα
γνωστικά αντικείµενα του αναλυτικού προγράµµατος.
Οι επικρατούσες απόψεις σχετικά µε την αναγκαιότητα των ΤΠΕ στην εκπαίδευση
προκάλεσαν σύγχυση και παράλληλα, σχόλια και αντιδράσεις των εκπαιδευτικών σχετικά µε
τα πλεονεκτήµατα και τα µειονεκτήµατα της ένταξης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Σε πρώτη
φάση, τα πλεονεκτήµατα σχετίζονται µε την καλύτερη κατανόηση και εµβάθυνση στη γνώση,
602 Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση
µε την δυνατότητα εξατοµικευµένης διδασκαλίας και την παροχή ανάδρασης και αξιολόγησης
των γνώσεων και δεξιοτήτων του µαθητή (Ράπτης, Ράπτη, 1998). Ο υπολογιστής, µε άλλα
λόγια, δίνει τη δυνατότητα στο µαθητή να αναπτύξει µεθοδικό και επιστηµονικό τρόπο
σκέψης. Τα πλεονεκτήµατα δεν αφορούν µόνο τους µαθητές, αλλά και τους ίδιους τους
εκπαιδευτικούς µε την προοπτική ότι µπορούν να ασχοληθούν µε την κατασκευή λογισµικών
και να τους δοθεί η δυνατότητα επιµόρφωσης και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης µε τη βοήθεια
των νέων τεχνολογιών (ο.π.).
Όσον αφορά στα µειονεκτήµατα της χρήσης των ΤΠΕ, υποστηρίζεται ότι είναι πιθανό να
προκαλέσουν οµοιοµορφία στη διδασκαλία και την αξιολόγηση, πράγµα το οποίο µπορεί να
δυσκολέψει τη διαδικασία σχετικά µε την σύνθετη γνώση και τη δηµιουργική µάθηση (ο.π.).
Επίσης, πολλά εκπαιδευτικά προγράµµατα κατασκευάζονται µε βάση µονόπλευρες θεωρήσεις
για τη µάθηση και από µη ειδικούς. Επιπλέον, αναφέρονται µειονεκτήµατα που σχετίζονται µε
τη διάσπαση της προσοχής των παιδιών και την κοινωνική αποµόνωση και µοναξιά, γεγονός
που µπορεί να συνδεθεί και µε τη µετατροπή της µάθησης από κοινωνική διαδικασία σε
ατοµική. Τέλος, µε τη χρήση των ΤΠΕ αναφέρονται αρνητικές επιπτώσεις στο νευρικό
σύστηµα του παιδιού και σε άλλα παρόµοια προβλήµατα, όπως πονοκέφαλοι, κούραση
µατιών κτλ (ο.π.).
Πιο συγκεκριµένα, αναφορικά µε την ένταξη των ΤΠΕ στη διδασκαλία και τη µάθηση, οι
McCraw και Meyer (1995) υποστηρίζουν ότι τα µικρά παιδιά έχουν πολλά να κερδίσουν,
µέσα από την αλληλεπίδραση µε συνοµηλίκους, από τη χρήση των ΤΠΕ και προτείνουν ότι η
ηλικία των τριών χρόνων µπορεί να αποτελέσει την κατάλληλη ηλικία για την εισαγωγή των
υπολογιστών στο παιδικό περιβάλλον, µε την προϋπόθεση ότι χρησιµοποιείται το κατάλληλο
λογισµικό. Οι παραπάνω µελετητές συµφωνούν σε τρεις βασικούς παράγοντες σχετικά µε την
ένταξη των ΤΠΕ στο σχολικό περιβάλλον: α) την κατάλληλη θέση των υπολογιστών µέσα
στην τάξη, β) τη γνώση των εκπαιδευτικών για τα λογισµικά και τον υπολογιστή και γ) το
λογισµικό που βασίζεται στην αλληλεπίδραση και την προσωπική ανακάλυψη της γνώσης
από τον µαθητή. Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται από την Haugland (1997), καθώς και από
τους Caruso Davis και Shade (1997), στο άρθρο των οποίων υποστηρίζεται ότι µε την
εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, ο ρόλος του εκπαιδευτικού ενισχύεται αναφορικά µε
την αξιοποίηση της χρήσης του υπολογιστή στο σχολείο. Τη σηµαντικότητα του ρόλου του
εκπαιδευτικού τόσο σχετικά µε την επιλογή του κατάλληλου λογισµικού, όσο και µε την
καθοδήγηση και ενθάρρυνση των παιδιών, επισηµαίνουν και οι DeVoodg και Kritt (1997)
ακολουθώντας τη ιδέα για τη «ζώνη εγγύτερης ανάπτυξης» του Vygotsky, όπου «ό,τι το παιδί
γνωρίζει σήµερα να πραγµατοποιεί µόνο σε συνεργασία µε τον άλλο, αύριο θα έχει τη
δυνατότητα να το πραγµατοποιήσει µόνο του» (Παπαµιχαήλ, 1988).
Στο πλαίσιο του προβληµατισµού για τις στάσεις των εκπαιδευτικών σχετικά µε τις ΤΠΕ και
τη χρήση τους στη διδακτική διαδικασία, τόσο οι Chang, Rossini και Pan (1997) όσο και οι
Rodriguez (1997) και Galloway (1997) αναφέρουν ότι η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών
εκφράζει την ανάγκη για περισσότερη γνώση σχετικά µε τις ΤΠΕ, καθώς και την ανάπτυξη
στρατηγικών ενσωµάτωσης δραστηριοτήτων µε υπολογιστές στο αναλυτικό πρόγραµµα. Την
παραπάνω άποψη επιβεβαιώνει και ο Baron (1991), ο οποίος στη µελέτη του επισηµαίνει τη
γενικότερη αποδοχή της χρήσης των ηλεκτρονικών υπολογιστών στο νηπιαγωγείο από την
πλευρά των εκπαιδευτικών της προσχολικής ηλικίας. Παράλληλα, στην παραπάνω έρευνα
γίνεται καταγραφή και των κυριότερων προβληµάτων, που αντιµετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί
της συγκεκριµένης βαθµίδας κατά τη διάρκεια της χρησιµοποίησης του ηλεκτρονικού
υπολογιστή στην εκπαιδευτική διαδικασία: α) ελλιπής επιµόρφωση, β) αδυναµία ένταξης του
ηλεκτρονικού υπολογιστή στο αναλυτικό πρόγραµµα λόγω έλλειψης χρόνου και γ) έλλειψη
κατάλληλης υποδοµής. Τέλος, στον ελληνικό χώρο έχουν διεξαχθεί δύο έρευνες σχετικά µε
τις στάσεις των εκπαιδευτικών στην εισαγωγή των ΤΠΕ στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, όπου
η ηλικία και η κατάρτισή τους αναφέρονται ως οι βασικότεροι παράγοντες, που επηρεάζουν
αυτές τις στάσεις (Μπίκος, 1995, Εµβαλωτής, Τζιµογιάννης, 1999).
2ο Πανελλήνιο Συνέδριο µε Διεθνή Συµµετοχή 603
Επιπλέον, διαπιστώνεται ότι οι ΤΠΕ καλύπτουν πολύ σηµαντικά ζητήµατα, όπως την
οργάνωση και διαχείριση των πληροφοριών, τη διαµεσολάβηση των ηλεκτρονικών µέσων στη
γνώση, την οργάνωση και τον καταµερισµό της εργασίας, την επικοινωνία από απόσταση,
κλπ (Κόµης, 1994). Το εκπαιδευτικό σύστηµα, συνεπώς, χρειάζεται να ανταποκριθεί στις νέες
προοπτικές, ώστε να αντεπεξέλθει στις σύγχρονες απαιτήσεις µόρφωσης και κατάρτισης. Η
εκπαίδευση είναι αναγκαίο να προσφέρει τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες για τις
καθηµερινές απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας, καθώς και για την ικανοποίηση του
αιτήµατος για πρόσβαση στη γνώση από όλους.
Ερευνητικές υποθέσεις
Η µελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας, οδήγησε στην επισήµανση των παραγόντων, οι οποίοι
φαίνεται ότι επηρεάζουν τις απόψεις των εκπαιδευτικών και ακολούθησε η διατύπωση των
παρακάτω ερευνητικών υποθέσεων:
Στην πρώτη ερευνητική υπόθεση, θεωρήθηκε ότι ο παράγοντας ευχέρεια χρήσης είναι
ιδιαίτερα σηµαντικός, τουλάχιστον όσον αφορά το κοµµάτι των ηλεκτρονικών υπολογιστών,
οι οποίοι απαιτούν εξειδικευµένες γνώσεις, κι ότι επηρεάζει θετικά την άποψη των
νηπιαγωγών σε σχέση µε την ηλικία της πρώτης επαφής των παιδιών µε τον Η/Υ.
Στην αντιµετώπιση των καινοτοµιών, ιδιαίτερα όταν αυτές σχετίζονται µε τις ΤΠΕ, φαίνεται
ότι τα νεότερα άτοµα είναι περισσότερο δεκτικά και µε πιο θετική στάση απέναντι στις
αλλαγές, σε σύγκριση µε τα άτοµα µεγαλύτερης ηλικίας. Το παραπάνω αποτέλεσε τη δεύτερη
ερευνητική υπόθεση και παράλληλα διαµορφώθηκε και η τρίτη, καθώς θεωρήθηκε ότι και τα
έτη υπηρεσίας παίζουν σηµαντικό ρόλο, όχι διαφορετικό όµως από τον παράγοντα ηλικία,
στην ανάπτυξη των απόψεων σε σχέση µε τις ΤΠΕ. Αποφασίστηκε η διαφορετική θεώρηση
των παραγόντων ηλικία και χρόνια προϋπηρεσίας, λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών διορισµού
στο δηµόσιο.
Στην τέταρτη ερευνητική υπόθεση, θεωρήθηκε ότι τα άτοµα που έχουν παρακολουθήσει
κάποιο πρόγραµµα επιµόρφωσης σε σχέση µε τους υπολογιστές, αντιµετωπίζουν θετικότερα
την εισαγωγή τους στο νηπιαγωγείο, καθώς η γνώση επηρεάζει αρκετά σηµαντικά τη
διαµόρφωση της γνώµης ενός ατόµου απέναντι σ’ ένα αντικείµενο.
Επιπλέον υποθέσεις, οι οποίες αποτελούν συνέχεια των παραπάνω είναι η πέµπτη και η έκτη,
οι οποίες αφορούν στην ιδιαίτερη γνώση εκπαιδευτικών λογισµικών, καθώς και στην
ενηµέρωση (περιοδικά, βιβλία, άρθρα) των νηπιαγωγών σε θέµατα ΤΠΕ αντίστοιχα, σε σχέση
µε τη θετική ή αρνητική αντιµετώπιση απέναντι στην εισαγωγή των Η/Υ στο νηπιαγωγείο.
Τέλος, στην έβδοµη υπόθεση διερευνήθηκε αν ο βαθµός της αρνητικής ή θετικής
αντιµετώπισης της εισαγωγής του Η/Υ στο νηπιαγωγείο, εξαρτάται από το πόσο οι
εκπαιδευτικοί του δείγµατός µας θεωρούν ότι θα υποβαθµισθεί ο ρόλος τους ύστερα από την
ένταξη των Η/Υ στο νηπιαγωγείο. Με τον όρο «υποβάθµιση» εννοείται ο περιορισµός της
ενεργούς συµµετοχής του εκπαιδευτικού στη διαδικασία της µάθησης.
Μέθοδοι και τεχνικές
H µέθοδος, που υιοθετήθηκε στο συγκεκριµένο σχέδιο έρευνας είναι η µέθοδος της
επισκόπησης (Παπακωνσταντίνου, 1990). Ακολουθώντας την παραπάνω µέθοδο έγινε µια
προσπάθεια πρώτης διερεύνησης των απόψεων των εκπαιδευτικών της πρώτης σχολικής
ηλικίας σε σχέση µε την εισαγωγή των ΤΠΕ, µέσω της τεχνικής του ερωτηµατολογίου. Στο
µεγαλύτερο µέρος του το ερωτηµατολόγιο, αποτελείτο από κλειστές ερωτήσεις, οι οποίες
επέτρεψαν την εύκολη ταξινόµηση των απαντήσεων, καθώς και το «φιλτράρισµα» των
ερωτώµενων, ενώ παράλληλα έκαναν πιο άνετη την εισαγωγή του δείγµατος στο πνεύµα των
ερωτήσεων (Javeau, 1996). Επίσης υπήρχαν και αρκετές προκατασκευασµένες ερωτήσεις, οι
οποίες κυρίως επιλέχθηκαν για να συλλεχθούν όσο το δυνατό πιο ολοκληρωµένες απαντήσεις
604 Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση
σε σχέση µε σηµαντικά θέµατα, όπως ο ρόλος του µαθητή κατά τη διάρκεια της
εκπαιδευτικής πράξης µε υπολογιστές κ.α. (Φίλιας, 1998).
Η συµπλήρωση του ερωτηµατολογίου γινόταν από τον ίδιο τον ερωτώµενο (ύστερα από
διευκρινιστικές οδηγίες του ερευνητή), έτσι ώστε να νιώθει ότι εξασφαλίζεται η ανωνυµία
του. Ύστερα από τη συλλογή των δεδοµένων, ακολούθησε η ποσοτική επεξεργασία τους, µε
βάση το στατιστικό πρόγραµµα SPSS (Μακράκης, 1997). Το δείγµα αποτέλεσαν 106
παιδαγωγοί δηµοσίων και ιδιωτικών νηπιαγωγείων της Πάτρας.
Ανάλυση δεδοµένων
Στο πλαίσιο της ανάλυσης των δεδοµένων αρχικά θα γίνει αναφορά σε βασικά σηµεία, τα
οποία έχουν προκύψει από την επεξεργασία των συλλεχθέντων στοιχείων και στη συνέχεια θα
ακολουθήσει η παρουσίαση των απαραίτητων συσχετισµών, που έγιναν προκειµένου να
τεκµηριωθούν οι υποθέσεις µας.
Το µεγαλύτερο ποσοστό του δείγµατος, ανήκει στις ηλικίες µεταξύ 30-39 και 40-49 ετών. Το
73,1% των νηπιαγωγών έχει κάνει σπουδές διετούς φοιτήσεως, ενώ µόλις το 26,9% έχει
σπουδές τετραετούς φοιτήσεως. Επίσης, διαφαίνεται ότι το µεγαλύτερο ποσοστό των
νηπιαγωγών (58,5%) δε διαθέτει την ανάλογη ευχέρεια, δηλαδή επαρκείς γνώσεις σχετικά µε
το χειρισµό του υπολογιστή (Γράφηµα 1). Υποστηρίζεται ακόµη ότι ο υπολογιστής θα πρέπει
να χρησιµοποιείται στη σχολική τάξη κατά οµάδες (79,2%) και ότι ο ρόλος του εκπαιδευτικού
δεν «απειλείται» (67,9%) από την παρουσία του Η/Υ. Αναφορικά µε την αλληλεπίδραση
µεταξύ µαθητή – υπολογιστή πιστεύεται ότι η επαφή του παιδιού µε τον υπολογιστή πρέπει να
γίνεται πριν τα έξι χρόνια (Πίνακας 1) και ότι µε τη χρήση του δεν αναστέλλεται η
πρωτοβουλία του µαθητή (30,2%), ούτε προκαλούνται προβλήµατα διάσπασης της προσοχής
του (71,7%).
Γράφηµα 1: Ευχέρεια των νηπιαγωγών σχετικά µε το χειρισµό του υπολογιστή
Πίνακας 1: Συχνότητες ηλικιών πρώτης επαφής των παιδιών µε τον υπολογιστή
Συχνότητα Ποσοστά
Πριν από τα 6 χρόνια 58 54,7
6-12 χρονών 42 39,6
Πάνω από 12 6 5,7
Σύνολο 106 100,0
Προκειµένου να επιβεβαιωθούν οι ερευνητικές υποθέσεις πραγµατοποιήθηκαν συσχετισµοί
συγκεκριµένων µεταβλητών, χρησιµοποιώντας το δείκτη συνάφειας χ2. Πιο συγκεκριµένα, ο
συσχετισµός της ευχέρειας χρήσης των Η/Υ από τους εκπαιδευτικούς και της ηλικίας πρώτης
επαφής του παιδιού µε τον υπολογιστή έχει συνάφεια, Pχ2 = 0,008. Από τους εκπαιδευτικούς
πολύ καλή
καλή
κακή
πολύ κακή
2ο Πανελλήνιο Συνέδριο µε Διεθνή Συµµετοχή 605
που βαθµολόγησαν τον εαυτό τους µε ένα (1), δηλαδή όσοι έχουν «κακή» σχέση µε το
χειρισµό του υπολογιστή (δεν έχουν ευχέρεια στη χρήση του), το µεγαλύτερο ποσοστό
(30,2%) υποστηρίζει ως πιθανή ηλικία χρήσης του υπολογιστή το χρονικό διάστηµα µεταξύ 6
– 12 ετών. Στους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς που ανήκουν στις άλλες κλίµακες αξιολόγησης
(δηλαδή έχουν βαθµολογηθεί µε 2,3,4) επικρατέστερη είναι η θέση, να χρησιµοποιούνται οι
υπολογιστές πριν τα έξι χρόνια.
Αξιοσηµείωτο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο συσχετισµός, ηλικία των εκπαιδευτικών και άποψη
σχετικά µε την χρήση του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο, µε συνάφεια Pχ2= 0,000. Σε γενικά
πλαίσια, όλες οι ηλικίες τάσσονται υπέρ της ένταξης των υπολογιστών στο πρόγραµµα του
νηπιαγωγείου (69,2%), ενώ µόλις το 9,6% έχει αρνητική στάση στο συγκεκριµένο ζήτηµα.
Από τα δεδοµένα παρατηρείται ότι οι απόψεις όσον αφορά στην εισαγωγή των υπολογιστών
στην προσχολική εκπαίδευση διαφοροποιούνται ανάλογα µε το ηλικιακό επίπεδο των
νηπιαγωγών.
Ενδιαφέρον, επίσης, παρουσιάζει και ο συσχετισµός των µεταβλητών, χρόνια διδακτικής
εµπειρίας και χρήση του υπολογιστή, η συνάφεια των οποίων είναι, Pχ2= 0,006. Το 73,0% του
δείγµατος τάσσεται υπέρ της εισαγωγής των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο, ενώ πιο ειδικά,
στους νηπιαγωγούς µε τα περισσότερα έτη υπηρεσίας εµφανίζεται κάποιος µεγαλύτερος
προβληµατισµός που διαφαίνεται από το 16,2% το οποίο απάντησε: «δεν ξέρω».
Επιπλέον, ως προς την επιβεβαίωση της υπόθεσης σχετικά µε την επιµόρφωση των
εκπαιδευτικών και την άποψη αναφορικά µε την ένταξη των υπολογιστών στην προσχολική
αγωγή που ως µεταβλητές παρουσιάζουν συνάφεια Pχ2= 0,007, είναι αναγκαίο να
αναφέρουµε ότι το 69,8% των νηπιαγωγών που συµπλήρωσαν το συγκεκριµένο
ερωτηµατολόγιο, είτε είχαν συµµετοχή σε σχετικά µε υπολογιστές επιµορφωτικά
προγράµµατα είτε όχι, υποστηρίζει την εισαγωγή των υπολογιστών στην προσχολική
εκπαίδευση.
Σχετικά µε την επιβεβαίωση ή µη της υπόθεσης ότι η γνώση των εκπαιδευτικών λογισµικών
συσχετίζεται µε την άποψη που επικρατεί για τη χρήση του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο,
εµφανίζεται µεγάλη συνάφεια (Pχ2 = 0,005) µεταξύ των δύο µεταβλητών. Σε γενικές γραµµές
το σύνολο των νηπιαγωγών τάσσεται υπέρ της ένταξης των υπολογιστών στην προσχολική
εκπαίδευση (75,5%). Από τις νηπιαγωγούς, που δεν έχουν έρθει σε επαφή µε εκπαιδευτικά
λογισµικά. ένα ποσοστό 9,4% είναι αρνητικό ως προς την εισαγωγή των υπολογιστών στην
προσχολική αγωγή και ένα σηµαντικό ποσοστό (20,8%) απάντησε «δεν ξέρω». (Γράφηµα 2).
Γράφηµα 2: Συσχετισµός της γνώσης λογισµικών και της χρήσης Η/Υ στο νηπιαγωγείο
Όσον αφορά στον συσχετισµό των µεταβλητών, ενηµέρωση για τις νέες τεχνολογίες και
απόψεις για την χρήση των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο, δε διαφαίνεται συνάφεια µεταξύ
των µεταβλητών (Pχ2 = 0,083). Η πλειοψηφία των νηπιαγωγών (47,2%) µολονότι δεν
προαιρετική χρήση
ναι όχι δεν ξέρω
Count
60
50
40
30
20
10
0
εκπαιδευτικά λογισµι
επαγγελµατικά
από προσωπικό ενδιαφ
έρον
καθόλου
606 Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση
ενηµερώνεται για τις εξελίξεις σχετικά µε τους υπολογιστές, υποστηρίζει την εισαγωγή των
υπολογιστών στο νηπιαγωγείο.
Ενδιαφέρον έχει, τέλος, η σχέση µεταξύ των µεταβλητών, η χρήση του υπολογιστή και η
υποβάθµιση του ρόλου του νηπιαγωγού. Όπως φαίνεται η συνάφεια είναι µεγάλη, Pχ2 =
0,000. Αξίζει να αναφέρουµε ότι οι νηπιαγωγοί που δεν υποστηρίζουν την εισαγωγή των
υπολογιστών στην προσχολική εκπαίδευση θεωρούν ότι µε την εισαγωγή των υπολογιστών
υποβαθµίζεται ο ρόλος τους (Γράφηµα 3).
Γράφηµα 3: Συσχετισµός χρήσης του Η/Υ και της υποβάθµισης του ρόλου του νηπιαγωγού
Αποτελέσµατα - συζήτηση
Με βάση τη στατιστική ανάλυση των δεδοµένων διαφαίνεται ότι όσες νηπιαγωγοί κρίνουν ότι
χειρίζονται τον υπολογιστή µε ευχέρεια, πιστεύουν στο σύνολό τους ότι η πιο κατάλληλη
ηλικία της πρώτης επαφής των παιδιών µε τους Η/Υ είναι αυτή πριν από τα έξι χρόνια. Οι
υπόλοιπες αντιµετωπίζουν θετικά το γεγονός ότι οι υπολογιστές θα µπορούσαν να
χρησιµοποιηθούν πριν από την ηλικία των έξι ετών, υπάρχει όµως κι ένα αξιοσηµείωτο
ποσοστό (30,2%), το οποίο προτείνει ως καλύτερη ηλικία πρώτης επαφής αυτή µεταξύ των 6-
12 χρόνων. Φαίνεται, λοιπόν ότι όσο περισσότερο είναι εξοικειωµένοι µε το αντικείµενο του
Η/Υ, τόσο καλύτερα γνωρίζουν τις δυνατότητές του και πώς µπορούν να τις αξιοποιήσουν,
προσαρµόζοντάς τις στις ανάγκες των παιδιών της προσχολικής ηλικίας.
Οι µεγαλύτερες σε ηλικία νηπιαγωγοί, καθώς κι εκείνες που έχουν τα περισσότερα χρόνια
προϋπηρεσίας - σε ποσοστό 5,9% και 16,2% αντίστοιχα - αντιµετωπίζουν αρνητικά την
εισαγωγή των Η/Υ στο νηπιαγωγείο. Οι εκπαιδευτικοί, λοιπόν, που έχουν συνηθίσει να
δουλεύουν µ’ ένα συγκεκριµένο τρόπο διδασκαλίας δεν επιθυµούν να τον αντικαταστήσουν ή
να τον τροποποιήσουν χρησιµοποιώντας τις ΤΠΕ.
Τα παραπάνω διαφαίνονται και στην τέταρτη, κατά σειρά, υπόθεση της παρούσας έρευνας,
σύµφωνα µε την οποία η πλειονότητα όσων δεν έχουν παρακολουθήσει κάποιο πρόγραµµα
επιµόρφωσης σε σχέση µε τους υπολογιστές, έχει υιοθετήσει µία ουδέτερη (17%) έως
αρνητική στάση (7,5%) απέναντι στην εισαγωγή των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο.
Οι επόµενες δύο υποθέσεις έχουν σχέση µε την ειδική γνώση εκπαιδευτικών λογισµικών και
µε την ενηµέρωση των εκπαιδευτικών σε σχέση µε τις εξελίξεις στις ΤΠΕ. Όπως φαίνεται από
την ανάλυση των δεδοµένων, όσοι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν να χειρίζονται εκπαιδευτικά
λογισµικά και ασχολούνται µ’ ένα συστηµατικό τρόπο µε το αντικείµενο διατηρούν µια
θετική άποψη σε σχέση µε την εισαγωγή των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο, ενώ αντίθετα η
ενηµέρωση όσον αφορά στο συγκεκριµένο θέµα δεν επηρεάζει καθόλου τη γνώµη τους. Η
τελευταία υπόθεση φαίνεται να επιβεβαιώνεται, καθώς οι νηπιαγωγοί, που πιστεύουν ότι ο
προαιρετική χρήση
ναιυπολογιστής συντελεί στην υποβάθµιση του ρόλου τους, επιδεικνύουν µία αρνητική άποψη
απέναντι στην εισαγωγή του στο αναλυτικό πρόγραµµα του νηπιαγωγείου.
Ένα γενικό και ιδιαίτερα σηµαντικό στοιχείο, το οποίο προκύπτει από την παρούσα έρευνα
είναι το γεγονός ότι οι νηπιαγωγοί στο σύνολό τους φαίνεται να έχουν διαµορφώσει µια
πρώτη θετική άποψη για τη χρήση των ΤΠΕ στο νηπιαγωγείο, καθώς θεωρούν ότι ο
υπολογιστής µπορεί να συνεισφέρει στη γνωστική ανάπτυξη των νηπίων. Επιπρόσθετα, δεν
πιστεύουν ότι θα µπορούσε να εµποδίσει τις κοινωνικές συναναστροφές των παιδιών, καθώς
προτείνουν στην πλειοψηφία τους την ένταξη του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο κατά οµάδες
εργασίας, αναιρώντας µ’ αυτόν τον τρόπο την εικόνα του µοναχικού και αποµονωµένου
χρήστη. Όσες αρνητικές απόψεις παρουσιάστηκαν, πιστεύουµε ότι οφείλονται κυρίως στην
ελλιπή επιµόρφωση, για την οποία είναι απαραίτητο να ληφθεί κρατική µέριµνα.
Βιβλιογραφία
Baron, G., Informatique, appropriations culturelles, apropriations cognitives: le cas des enseignants,
Rapport intermediaire INRP, No 91 –041, Paris, 1991.
Caruso – Davis, B., Shade, D.D., Integrate, Don’ t Isolate! Computers in the Early Childhood
Curriculum, http://www.Kidsource.com/kidsource/content2/integrate.computers.html
Chang, N., Rossini, M.L., Pan, C., A., Perspectives on Computer Use for the Education of Young
Children, http://www.coe.uh.edu/insite/elec_pub/HTML 1997/yc_chang.htm
Devoodg, G., Kritt, D., Computer – mediated Instruction For Young Children: Teachers and Software
Missing the Zone, http://www.coe.uh.edu/insite/elec_pub/HTML 1997/yc_devo.htm
Εµβαλώτης, Α., Τζιµογιάννης, Α., Στάσεις καθηγητών της περιοχής των Ιωαννίνων σχετικά µε τις Νέες
Τεχνολογίες στο Ενιαίο Λύκειο, στο: Πανελλήνιο Συνέδριο «Πληροφορική και Εκπαίδευση»,
επιµ.Τζιµογιάννης Α., Σύλλογος Καθηγητών Πληροφορικής Ηπείρου, Ιωάννινα, 1999.
Galloway, P., J., How Teachers Use and Learn To Use Computers,
http://www.coe.uh.edu/insite/elec_pub/HTML1997/re_gall.htm
Haugland, W., S., How Teachers Use Computers in Early Childhood Classrooms, Journal of Computing
in Childhood Education, 8(1), USA, pages 3-14, 1997.
Javeau, C., Η έρευνα µε ερωτηµατολόγιο – το εγχειρίδιο του καλού ερευνητή, επιµ. & µτφ. Τζαννόνε –
Τζώρτζη Κ., εκδ. Τυποθήτω – Γιώργος Δάρδανος, Αθήνα, 1996.
Κόµης, Β., Οι νέες τεχνολογίες στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση, στο: Σύγχρονη Εκπαίδευση, τευχ. 92,
σσ. 24 –31, 1994.
Μακράκης, Β., Ανάλυση δεδοµένων στην επιστηµονική έρευνα µε τη χρήση του SPSS – Από τη θεωρία
στην πράξη, εκδ. Gutenberg, Αθήνα, 1997.
Μακράκης, Β., Κοντογιαννοπούλου – Πολυδωρίδη, Γ., Υπολογιστές στην εκπαίδευση: Μια κριτική
επισκόπηση στο διεθνή χώρο και στην Ελλάδα, Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών, 1998.
McCraw, A., P., Meyer, E., J., Technology and Young Children: What Teachers Need To Know,
http://www.coe.uh.edu/insite/elec pub/html1995/0816.htm
Μπίκος, Κ., Εκπαιδευτικοί και Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές- Στάσεις Ελλήνων εκπαιδευτικών απέναντι
στην εισαγωγή ηλεκτρονικών υπολογιστών στη Γενική Εκπαίδευση, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη,
1995.
Παπακωνσταντίνου, Π., Εισαγωγή στη µεθοδολογία έρευνας των επιστηµών της αγωγής, εκδ. Παν /µίου
Πατρών, Πάτρα, 1990.
Παπαµιχαήλ, Γ., Μάθηση και κοινωνία, εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα, 1988.
Ράπτης, Α., Ράπτη, Α., Πληροφορική και Εκπαίδευση – Συνολική Προσέγγιση, εκδ. Α. Ράπτης, Αθήνα,
1998.
Rodriguez, S., Early Childhood Development and Technology: A Case Study,
http://www.coe.uh.edu/insite/elec_pub/HTML1997/yr_rodr.htm
Φίλιας, Β., (Σπουδαστήριο Κοινωνιολογίας ΠΑΣΠΕ), Εισαγωγή στη µεθοδολογία και τις Τεχνικές των
Κοινωνικών Ερευνών, β΄ έκδοση, εκδ. Gutenberg, Αθήνα, 1998
Μαρίνα Τσιτικάου (4468)
ΑπάντησηΔιαγραφήΧρήση υπολογιστών στην πρώτη σχολική ηλικία
Εισαγωγή
Το ζήτηµα της εισαγωγής των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (Τ.Π.Ε.) στην
προσχολική εκπαίδευση αποτελεί το επίκεντρο του προβληµατισµού στη συγκεκριµένη έρευνα. Με
βάση τις αναφορές από τη διεθνή βιβλιογραφία, σχετικά µε το θέµα που εξετάζεται, πραγµατοποιήθηκε
µια διερευνητικού τύπου προσέγγιση χρησιµοποιώντας την τεχνική του ερωτηµατολογίου. Το δείγµα της
έρευνας αποτέλεσαν νηπιαγωγοί δηµοσίων και ιδιωτικών νηπιαγωγείων της Πάτρας. Στη συνέχεια, έγινε
στατιστική ανάλυση και επεξεργασία των δεδοµένων µε το πρόγραµµα SPSS, µε στόχο την επιβεβαίωση
ή απόρριψη των ερευνητικών υποθέσεων, που διατυπώθηκαν. Από την ανάλυση των δεδοµένων
προβάλλει η δυναµική της ένταξης των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση και προωθείται η συζήτηση και ο
προβληµατισµός για το συγκεκριµένο θέµα.
Λέξεις-κλειδιά: εισαγωγή υπολογιστών, απόψεις νηπιαγωγών, πρώτη σχολική ηλικία.
Θεωρητικές προσεγγίσεις
Μέσα στα πλαίσια της ευρύτερης προβληµατικής σχετικά µε την εισαγωγή των Τεχνολογιών
της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στην εκπαίδευση, έγινε µια πρώτη προσπάθεια
προσέγγισης του συγκεκριµένου θέµατος µε έµφαση στις απόψεις των εκπαιδευτικών της
προσχολικής ηλικίας, αναφορικά µε τη χρήση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία. Πιο
συγκεκριµένα, έγινε διερεύνηση των απόψεων των νηπιαγωγών της περιοχής Πατρών, ως
προς την ένταξη των ηλεκτρονικών υπολογιστών στη σχολική τάξη, την αποδοχή ή όχι της
χρήσης τους στη διδασκαλία και τη µάθηση.
Στον προβληµατισµό για τον τρόπο ένταξης των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση, µπορεί
κανείς να διακρίνει τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις: την πληροφορική ως αυτόνοµο γνωστικό
αντικείµενο, ως µέσο γνώσης, έρευνας και µάθησης και ως στοιχείο της γενικής κουλτούρας.
Οι παραπάνω προσεγγίσεις καθορίζουν και τα πρότυπα για τη χρήση των νέων τεχνολογιών
στην εκπαιδευτική διαδικασία, τα οποία µπορούν αντίστοιχα να ταξινοµηθούν σε τρία
(Μακράκης, Κοντογιαννοπούλου – Πολυδωρίδη, 1995): Στην «τεχνοκεντρική» ή «κάθετη»
προσέγγιση, που επικεντρώνεται στους υπολογιστές ως ένα ανεξάρτητο γνωστικό αντικείµενο
στο αναλυτικό πρόγραµµα. Στην «ολοκληρωµένη» ή «οριζόντια» προσέγγιση, όπου η
διδασκαλία της χρήσης του υπολογιστή και η χρήση του στην εκπαιδευτική διαδικασία
ενσωµατώνεται στα επιµέρους γνωστικά αντικείµενα του αναλυτικού προγράµµατος. Τέλος,
στην «εφικτή - µικτή» ή «πραγµατολογική» προσέγγιση, που συνδυάζει την ύπαρξη ενός
ανεξάρτητου µαθήµατος γενικών γνώσεων και παράλληλα, την προοδευτική ένταξη της
χρήσης του υπολογιστή ως εργαλείου στήριξης της µάθησης και της διδασκαλίας σε όλα τα
γνωστικά αντικείµενα του αναλυτικού προγράµµατος.
Οι επικρατούσες απόψεις σχετικά µε την αναγκαιότητα των ΤΠΕ στην εκπαίδευση
προκάλεσαν σύγχυση και παράλληλα, σχόλια και αντιδράσεις των εκπαιδευτικών σχετικά µε
τα πλεονεκτήµατα και τα µειονεκτήµατα της ένταξης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Σε πρώτη
φάση, τα πλεονεκτήµατα σχετίζονται µε την καλύτερη κατανόηση και εµβάθυνση στη γνώση,µε την δυνατότητα εξατοµικευµένης διδασκαλίας και την παροχή ανάδρασης και αξιολόγησης
των γνώσεων και δεξιοτήτων του µαθητή (Ράπτης, Ράπτη, 1998). Ο υπολογιστής, µε άλλα
λόγια, δίνει τη δυνατότητα στο µαθητή να αναπτύξει µεθοδικό και επιστηµονικό τρόπο
σκέψης. Τα πλεονεκτήµατα δεν αφορούν µόνο τους µαθητές, αλλά και τους ίδιους τους
εκπαιδευτικούς µε την προοπτική ότι µπορούν να ασχοληθούν µε την κατασκευή λογισµικών
και να τους δοθεί η δυνατότητα επιµόρφωσης και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης µε τη βοήθεια
των νέων τεχνολογιών (ο.π.).
Όσον αφορά στα µειονεκτήµατα της χρήσης των ΤΠΕ, υποστηρίζεται ότι είναι πιθανό να
προκαλέσουν οµοιοµορφία στη διδασκαλία και την αξιολόγηση, πράγµα το οποίο µπορεί να
δυσκολέψει τη διαδικασία σχετικά µε την σύνθετη γνώση και τη δηµιουργική µάθηση (ο.π.).
Επίσης, πολλά εκπαιδευτικά προγράµµατα κατασκευάζονται µε βάση µονόπλευρες θεωρήσεις
για τη µάθηση και από µη ειδικούς. Επιπλέον, αναφέρονται µειονεκτήµατα που σχετίζονται µε
τη διάσπαση της προσοχής των παιδιών και την κοινωνική αποµόνωση και µοναξιά, γεγονός
που µπορεί να συνδεθεί και µε τη µετατροπή της µάθησης από κοινωνική διαδικασία σε
ατοµική. Τέλος, µε τη χρήση των ΤΠΕ αναφέρονται αρνητικές επιπτώσεις στο νευρικό
σύστηµα του παιδιού και σε άλλα παρόµοια προβλήµατα, όπως πονοκέφαλοι, κούραση
µατιών κτλ (ο.π.).
Πιο συγκεκριµένα, αναφορικά µε την ένταξη των ΤΠΕ στη διδασκαλία και τη µάθηση, οι
McCraw και Meyer (1995) υποστηρίζουν ότι τα µικρά παιδιά έχουν πολλά να κερδίσουν,
µέσα από την αλληλεπίδραση µε συνοµηλίκους, από τη χρήση των ΤΠΕ και προτείνουν ότι η
ηλικία των τριών χρόνων µπορεί να αποτελέσει την κατάλληλη ηλικία για την εισαγωγή των
υπολογιστών στο παιδικό περιβάλλον, µε την προϋπόθεση ότι χρησιµοποιείται το κατάλληλο
λογισµικό. Οι παραπάνω µελετητές συµφωνούν σε τρεις βασικούς παράγοντες σχετικά µε την
ένταξη των ΤΠΕ στο σχολικό περιβάλλον: α) την κατάλληλη θέση των υπολογιστών µέσα
στην τάξη, β) τη γνώση των εκπαιδευτικών για τα λογισµικά και τον υπολογιστή και γ) το
λογισµικό που βασίζεται στην αλληλεπίδραση και την προσωπική ανακάλυψη της γνώσης
από τον µαθητή. Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται από την Haugland (1997), καθώς και από
τους Caruso Davis και Shade (1997), στο άρθρο των οποίων υποστηρίζεται ότι µε την
εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, ο ρόλος του εκπαιδευτικού ενισχύεται αναφορικά µε
την αξιοποίηση της χρήσης του υπολογιστή στο σχολείο. Τη σηµαντικότητα του ρόλου του
εκπαιδευτικού τόσο σχετικά µε την επιλογή του κατάλληλου λογισµικού, όσο και µε την
καθοδήγηση και ενθάρρυνση των παιδιών, επισηµαίνουν και οι DeVoodg και Kritt (1997)
ακολουθώντας τη ιδέα για τη «ζώνη εγγύτερης ανάπτυξης» του Vygotsky, όπου «ό,τι το παιδί
γνωρίζει σήµερα να πραγµατοποιεί µόνο σε συνεργασία µε τον άλλο, αύριο θα έχει τη
δυνατότητα να το πραγµατοποιήσει µόνο του» (Παπαµιχαήλ, 1988).
Στο πλαίσιο του προβληµατισµού για τις στάσεις των εκπαιδευτικών σχετικά µε τις ΤΠΕ και
τη χρήση τους στη διδακτική διαδικασία, τόσο οι Chang, Rossini και Pan (1997) όσο και οι
Rodriguez (1997) και Galloway (1997) αναφέρουν ότι η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών
εκφράζει την ανάγκη για περισσότερη γνώση σχετικά µε τις ΤΠΕ, καθώς και την ανάπτυξη
στρατηγικών ενσωµάτωσης δραστηριοτήτων µε υπολογιστές στο αναλυτικό πρόγραµµα. Την
παραπάνω άποψη επιβεβαιώνει και ο Baron (1991), ο οποίος στη µελέτη του επισηµαίνει τη
γενικότερη αποδοχή της χρήσης των ηλεκτρονικών υπολογιστών στο νηπιαγωγείο από την
πλευρά των εκπαιδευτικών της προσχολικής ηλικίας. Παράλληλα, στην παραπάνω έρευνα
γίνεται καταγραφή και των κυριότερων προβληµάτων, που αντιµετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί
της συγκεκριµένης βαθµίδας κατά τη διάρκεια της χρησιµοποίησης του ηλεκτρονικού
υπολογιστή στην εκπαιδευτική διαδικασία: α) ελλιπής επιµόρφωση, β) αδυναµία ένταξης του
ηλεκτρονικού υπολογιστή στο αναλυτικό πρόγραµµα λόγω έλλειψης χρόνου και γ) έλλειψη
κατάλληλης υποδοµής. Τέλος, στον ελληνικό χώρο έχουν διεξαχθεί δύο έρευνες σχετικά µε
τις στάσεις των εκπαιδευτικών στην εισαγωγή των ΤΠΕ στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, όπου
η ηλικία και η κατάρτισή τους αναφέρονται ως οι βασικότεροι παράγοντες, που επηρεάζουν
αυτές τις στάσεις (Μπίκος, 1995, Εµβαλωτής, Τζιµογιάννης, 1999).Επιπλέον, διαπιστώνεται ότι οι ΤΠΕ καλύπτουν πολύ σηµαντικά ζητήµατα, όπως την
οργάνωση και διαχείριση των πληροφοριών, τη διαµεσολάβηση των ηλεκτρονικών µέσων στη
γνώση, την οργάνωση και τον καταµερισµό της εργασίας, την επικοινωνία από απόσταση,
κλπ (Κόµης, 1994). Το εκπαιδευτικό σύστηµα, συνεπώς, χρειάζεται να ανταποκριθεί στις νέες
προοπτικές, ώστε να αντεπεξέλθει στις σύγχρονες απαιτήσεις µόρφωσης και κατάρτισης. Η
εκπαίδευση είναι αναγκαίο να προσφέρει τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες για τις
καθηµερινές απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας, καθώς και για την ικανοποίηση του
αιτήµατος για πρόσβαση στη γνώση από όλους.Ερευνητικές υποθέσεις
Η µελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας, οδήγησε στην επισήµανση των παραγόντων, οι οποίοι
φαίνεται ότι επηρεάζουν τις απόψεις των εκπαιδευτικών και ακολούθησε η διατύπωση των
παρακάτω ερευνητικών υποθέσεων:
Στην πρώτη ερευνητική υπόθεση, θεωρήθηκε ότι ο παράγοντας ευχέρεια χρήσης είναι
ιδιαίτερα σηµαντικός, τουλάχιστον όσον αφορά το κοµµάτι των ηλεκτρονικών υπολογιστών,
οι οποίοι απαιτούν εξειδικευµένες γνώσεις, κι ότι επηρεάζει θετικά την άποψη των
νηπιαγωγών σε σχέση µε την ηλικία της πρώτης επαφής των παιδιών µε τον Η/Υ.
Στην αντιµετώπιση των καινοτοµιών, ιδιαίτερα όταν αυτές σχετίζονται µε τις ΤΠΕ, φαίνεται
ότι τα νεότερα άτοµα είναι περισσότερο δεκτικά και µε πιο θετική στάση απέναντι στις
αλλαγές, σε σύγκριση µε τα άτοµα µεγαλύτερης ηλικίας. Το παραπάνω αποτέλεσε τη δεύτερη
ερευνητική υπόθεση και παράλληλα διαµορφώθηκε και η τρίτη, καθώς θεωρήθηκε ότι και τα
έτη υπηρεσίας παίζουν σηµαντικό ρόλο, όχι διαφορετικό όµως από τον παράγοντα ηλικία,
στην ανάπτυξη των απόψεων σε σχέση µε τις ΤΠΕ. Αποφασίστηκε η διαφορετική θεώρηση
των παραγόντων ηλικία και χρόνια προϋπηρεσίας, λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών διορισµού
στο δηµόσιο.
Στην τέταρτη ερευνητική υπόθεση, θεωρήθηκε ότι τα άτοµα που έχουν παρακολουθήσει
κάποιο πρόγραµµα επιµόρφωσης σε σχέση µε τους υπολογιστές, αντιµετωπίζουν θετικότερα
την εισαγωγή τους στο νηπιαγωγείο, καθώς η γνώση επηρεάζει αρκετά σηµαντικά τη
διαµόρφωση της γνώµης ενός ατόµου απέναντι σ’ ένα αντικείµενο.
Επιπλέον υποθέσεις, οι οποίες αποτελούν συνέχεια των παραπάνω είναι η πέµπτη και η έκτη,
οι οποίες αφορούν στην ιδιαίτερη γνώση εκπαιδευτικών λογισµικών, καθώς και στην
ενηµέρωση (περιοδικά, βιβλία, άρθρα) των νηπιαγωγών σε θέµατα ΤΠΕ αντίστοιχα, σε σχέση
µε τη θετική ή αρνητική αντιµετώπιση απέναντι στην εισαγωγή των Η/Υ στο νηπιαγωγείο.
Τέλος, στην έβδοµη υπόθεση διερευνήθηκε αν ο βαθµός της αρνητικής ή θετικής
αντιµετώπισης της εισαγωγής του Η/Υ στο νηπιαγωγείο, εξαρτάται από το πόσο οι
εκπαιδευτικοί του δείγµατός µας θεωρούν ότι θα υποβαθµισθεί ο ρόλος τους ύστερα από την
ένταξη των Η/Υ στο νηπιαγωγείο. Με τον όρο «υποβάθµιση» εννοείται ο περιορισµός της
ενεργούς συµµετοχής του εκπαιδευτικού στη διαδικασία της µάθησης.
Μέθοδοι και τεχνικές
H µέθοδος, που υιοθετήθηκε στο συγκεκριµένο σχέδιο έρευνας είναι η µέθοδος της
επισκόπησης (Παπακωνσταντίνου, 1990). Ακολουθώντας την παραπάνω µέθοδο έγινε µια
προσπάθεια πρώτης διερεύνησης των απόψεων των εκπαιδευτικών της πρώτης σχολικής
ηλικίας σε σχέση µε την εισαγωγή των ΤΠΕ, µέσω της τεχνικής του ερωτηµατολογίου. Στο
µεγαλύτερο µέρος του το ερωτηµατολόγιο, αποτελείτο από κλειστές ερωτήσεις, οι οποίες
επέτρεψαν την εύκολη ταξινόµηση των απαντήσεων, καθώς και το «φιλτράρισµα» των
ερωτώµενων, ενώ παράλληλα έκαναν πιο άνετη την εισαγωγή του δείγµατος στο πνεύµα των
ερωτήσεων (Javeau, 1996). Επίσης υπήρχαν και αρκετές προκατασκευασµένες ερωτήσεις, οι
οποίες κυρίως επιλέχθηκαν για να συλλεχθούν όσο το δυνατό πιο ολοκληρωµένες απαντήσειςσε σχέση µε σηµαντικά θέµατα, όπως ο ρόλος του µαθητή κατά τη διάρκεια της
εκπαιδευτικής πράξης µε υπολογιστές κ.α. (Φίλιας, 1998).
Η συµπλήρωση του ερωτηµατολογίου γινόταν από τον ίδιο τον ερωτώµενο (ύστερα από
διευκρινιστικές οδηγίες του ερευνητή), έτσι ώστε να νιώθει ότι εξασφαλίζεται η ανωνυµία
του. Ύστερα από τη συλλογή των δεδοµένων, ακολούθησε η ποσοτική επεξεργασία τους, µε
βάση το στατιστικό πρόγραµµα SPSS (Μακράκης, 1997). Το δείγµα αποτέλεσαν 106
παιδαγωγοί δηµοσίων και ιδιωτικών νηπιαγωγείων της Πάτρας.
Ανάλυση δεδοµένων
Στο πλαίσιο της ανάλυσης των δεδοµένων αρχικά θα γίνει αναφορά σε βασικά σηµεία, τα
οποία έχουν προκύψει από την επεξεργασία των συλλεχθέντων στοιχείων και στη συνέχεια θα
ακολουθήσει η παρουσίαση των απαραίτητων συσχετισµών, που έγιναν προκειµένου να
τεκµηριωθούν οι υποθέσεις µας.
Το µεγαλύτερο ποσοστό του δείγµατος, ανήκει στις ηλικίες µεταξύ 30-39 και 40-49 ετών. Το
73,1% των νηπιαγωγών έχει κάνει σπουδές διετούς φοιτήσεως, ενώ µόλις το 26,9% έχει
σπουδές τετραετούς φοιτήσεως. Επίσης, διαφαίνεται ότι το µεγαλύτερο ποσοστό των
νηπιαγωγών (58,5%) δε διαθέτει την ανάλογη ευχέρεια, δηλαδή επαρκείς γνώσεις σχετικά µε
το χειρισµό του υπολογιστή (Γράφηµα 1). Υποστηρίζεται ακόµη ότι ο υπολογιστής θα πρέπει
να χρησιµοποιείται στη σχολική τάξη κατά οµάδες (79,2%) και ότι ο ρόλος του εκπαιδευτικού
δεν «απειλείται» (67,9%) από την παρουσία του Η/Υ. Αναφορικά µε την αλληλεπίδραση
µεταξύ µαθητή – υπολογιστή πιστεύεται ότι η επαφή του παιδιού µε τον υπολογιστή πρέπει να
γίνεται πριν τα έξι χρόνια (Πίνακας 1) και ότι µε τη χρήση του δεν αναστέλλεται η
πρωτοβουλία του µαθητή (30,2%), ούτε προκαλούνται προβλήµατα διάσπασης της προσοχής
του (71,7%).Προκειµένου να επιβεβαιωθούν οι ερευνητικές υποθέσεις πραγµατοποιήθηκαν συσχετισµοί
συγκεκριµένων µεταβλητών, χρησιµοποιώντας το δείκτη συνάφειας χ2. Πιο συγκεκριµένα, ο
συσχετισµός της ευχέρειας χρήσης των Η/Υ από τους εκπαιδευτικούς και της ηλικίας πρώτης
επαφής του παιδιού µε τον υπολογιστή έχει συνάφεια, Pχ2 = 0,008. Από τους εκπαιδευτικούςπου βαθµολόγησαν τον εαυτό τους µε ένα (1), δηλαδή όσοι έχουν «κακή» σχέση µε το
χειρισµό του υπολογιστή (δεν έχουν ευχέρεια στη χρήση του), το µεγαλύτερο ποσοστό
(30,2%) υποστηρίζει ως πιθανή ηλικία χρήσης του υπολογιστή το χρονικό διάστηµα µεταξύ 6
– 12 ετών. Στους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς που ανήκουν στις άλλες κλίµακες αξιολόγησης
(δηλαδή έχουν βαθµολογηθεί µε 2,3,4) επικρατέστερη είναι η θέση, να χρησιµοποιούνται οι
υπολογιστές πριν τα έξι χρόνια.
Αξιοσηµείωτο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο συσχετισµός, ηλικία των εκπαιδευτικών και άποψη
σχετικά µε την χρήση του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο, µε συνάφεια Pχ2= 0,000. Σε γενικά
πλαίσια, όλες οι ηλικίες τάσσονται υπέρ της ένταξης των υπολογιστών στο πρόγραµµα του
νηπιαγωγείου (69,2%), ενώ µόλις το 9,6% έχει αρνητική στάση στο συγκεκριµένο ζήτηµα.
Από τα δεδοµένα παρατηρείται ότι οι απόψεις όσον αφορά στην εισαγωγή των υπολογιστών
στην προσχολική εκπαίδευση διαφοροποιούνται ανάλογα µε το ηλικιακό επίπεδο των
νηπιαγωγών.
Ενδιαφέρον, επίσης, παρουσιάζει και ο συσχετισµός των µεταβλητών, χρόνια διδακτικής
εµπειρίας και χρήση του υπολογιστή, η συνάφεια των οποίων είναι, Pχ2= 0,006. Το 73,0% του
δείγµατος τάσσεται υπέρ της εισαγωγής των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο, ενώ πιο ειδικά,
στους νηπιαγωγούς µε τα περισσότερα έτη υπηρεσίας εµφανίζεται κάποιος µεγαλύτερος
προβληµατισµός που διαφαίνεται από το 16,2% το οποίο απάντησε: «δεν ξέρω».
Επιπλέον, ως προς την επιβεβαίωση της υπόθεσης σχετικά µε την επιµόρφωση των
εκπαιδευτικών και την άποψη αναφορικά µε την ένταξη των υπολογιστών στην προσχολική
αγωγή που ως µεταβλητές παρουσιάζουν συνάφεια Pχ2= 0,007, είναι αναγκαίο να
αναφέρουµε ότι το 69,8% των νηπιαγωγών που συµπλήρωσαν το συγκεκριµένο
ερωτηµατολόγιο, είτε είχαν συµµετοχή σε σχετικά µε υπολογιστές επιµορφωτικά
προγράµµατα είτε όχι, υποστηρίζει την εισαγωγή των υπολογιστών στην προσχολική
εκπαίδευση.
Σχετικά µε την επιβεβαίωση ή µη της υπόθεσης ότι η γνώση των εκπαιδευτικών λογισµικών
συσχετίζεται µε την άποψη που επικρατεί για τη χρήση του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο,
εµφανίζεται µεγάλη συνάφεια (Pχ2 = 0,005) µεταξύ των δύο µεταβλητών. Σε γενικές γραµµές
το σύνολο των νηπιαγωγών τάσσεται υπέρ της ένταξης των υπολογιστών στην προσχολική
εκπαίδευση (75,5%). Από τις νηπιαγωγούς, που δεν έχουν έρθει σε επαφή µε εκπαιδευτικά
λογισµικά. ένα ποσοστό 9,4% είναι αρνητικό ως προς την εισαγωγή των υπολογιστών στην
προσχολική αγωγή και ένα σηµαντικό ποσοστό (20,8%) απάντησε «δεν ξέρω».Όσον αφορά στον συσχετισµό των µεταβλητών, ενηµέρωση για τις νέες τεχνολογίες και
απόψεις για την χρήση των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο, δε διαφαίνεται συνάφεια µεταξύ
των µεταβλητών (Pχ2 = 0,083). Η πλειοψηφία των νηπιαγωγών (47,2%) µολονότι δενενηµερώνεται για τις εξελίξεις σχετικά µε τους υπολογιστές, υποστηρίζει την εισαγωγή των
υπολογιστών στο νηπιαγωγείο.
Ενδιαφέρον έχει, τέλος, η σχέση µεταξύ των µεταβλητών, η χρήση του υπολογιστή και η
υποβάθµιση του ρόλου του νηπιαγωγού. Όπως φαίνεται η συνάφεια είναι µεγάλη, Pχ2 =
0,000. Αξίζει να αναφέρουµε ότι οι νηπιαγωγοί που δεν υποστηρίζουν την εισαγωγή των
υπολογιστών στην προσχολική εκπαίδευση θεωρούν ότι µε την εισαγωγή των υπολογιστών
υποβαθµίζεται ο ρόλος τουςΑποτελέσµατα - συζήτηση
Με βάση τη στατιστική ανάλυση των δεδοµένων διαφαίνεται ότι όσες νηπιαγωγοί κρίνουν ότι
χειρίζονται τον υπολογιστή µε ευχέρεια, πιστεύουν στο σύνολό τους ότι η πιο κατάλληλη
ηλικία της πρώτης επαφής των παιδιών µε τους Η/Υ είναι αυτή πριν από τα έξι χρόνια. Οι
υπόλοιπες αντιµετωπίζουν θετικά το γεγονός ότι οι υπολογιστές θα µπορούσαν να
χρησιµοποιηθούν πριν από την ηλικία των έξι ετών, υπάρχει όµως κι ένα αξιοσηµείωτο
ποσοστό (30,2%), το οποίο προτείνει ως καλύτερη ηλικία πρώτης επαφής αυτή µεταξύ των 6-
12 χρόνων. Φαίνεται, λοιπόν ότι όσο περισσότερο είναι εξοικειωµένοι µε το αντικείµενο του
Η/Υ, τόσο καλύτερα γνωρίζουν τις δυνατότητές του και πώς µπορούν να τις αξιοποιήσουν,
προσαρµόζοντάς τις στις ανάγκες των παιδιών της προσχολικής ηλικίας.
Οι µεγαλύτερες σε ηλικία νηπιαγωγοί, καθώς κι εκείνες που έχουν τα περισσότερα χρόνια
προϋπηρεσίας - σε ποσοστό 5,9% και 16,2% αντίστοιχα - αντιµετωπίζουν αρνητικά την
εισαγωγή των Η/Υ στο νηπιαγωγείο. Οι εκπαιδευτικοί, λοιπόν, που έχουν συνηθίσει να
δουλεύουν µ’ ένα συγκεκριµένο τρόπο διδασκαλίας δεν επιθυµούν να τον αντικαταστήσουν ή
να τον τροποποιήσουν χρησιµοποιώντας τις ΤΠΕ.
Τα παραπάνω διαφαίνονται και στην τέταρτη, κατά σειρά, υπόθεση της παρούσας έρευνας,
σύµφωνα µε την οποία η πλειονότητα όσων δεν έχουν παρακολουθήσει κάποιο πρόγραµµα
επιµόρφωσης σε σχέση µε τους υπολογιστές, έχει υιοθετήσει µία ουδέτερη (17%) έως
αρνητική στάση (7,5%) απέναντι στην εισαγωγή των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο.
Οι επόµενες δύο υποθέσεις έχουν σχέση µε την ειδική γνώση εκπαιδευτικών λογισµικών και
µε την ενηµέρωση των εκπαιδευτικών σε σχέση µε τις εξελίξεις στις ΤΠΕ. Όπως φαίνεται από
την ανάλυση των δεδοµένων, όσοι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν να χειρίζονται εκπαιδευτικά
λογισµικά και ασχολούνται µ’ ένα συστηµατικό τρόπο µε το αντικείµενο διατηρούν µια
θετική άποψη σε σχέση µε την εισαγωγή των υπολογιστών στο νηπιαγωγείο, ενώ αντίθετα η
ενηµέρωση όσον αφορά στο συγκεκριµένο θέµα δεν επηρεάζει καθόλου τη γνώµη τους. Η
τελευταία υπόθεση φαίνεται να επιβεβαιώνεται, καθώς οι νηπιαγωγοί, που πιστεύουν ότι ουπολογιστής συντελεί στην υποβάθµιση του ρόλου τους, επιδεικνύουν µία αρνητική άποψη
απέναντι στην εισαγωγή του στο αναλυτικό πρόγραµµα του νηπιαγωγείου.
Ένα γενικό και ιδιαίτερα σηµαντικό στοιχείο, το οποίο προκύπτει από την παρούσα έρευνα
είναι το γεγονός ότι οι νηπιαγωγοί στο σύνολό τους φαίνεται να έχουν διαµορφώσει µια
πρώτη θετική άποψη για τη χρήση των ΤΠΕ στο νηπιαγωγείο, καθώς θεωρούν ότι ο
υπολογιστής µπορεί να συνεισφέρει στη γνωστική ανάπτυξη των νηπίων. Επιπρόσθετα, δεν
πιστεύουν ότι θα µπορούσε να εµποδίσει τις κοινωνικές συναναστροφές των παιδιών, καθώς
προτείνουν στην πλειοψηφία τους την ένταξη του υπολογιστή στο νηπιαγωγείο κατά οµάδες
εργασίας, αναιρώντας µ’ αυτόν τον τρόπο την εικόνα του µοναχικού και αποµονωµένου
χρήστη. Όσες αρνητικές απόψεις παρουσιάστηκαν, πιστεύουµε ότι οφείλονται κυρίως στην
ελλιπή επιµόρφωση, για την οποία είναι απαραίτητο να ληφθεί κρατική µέριµνα.
ΚΟΥΡΟΥ ΝΕΔΙΓΙΕ (ΑΡ.Μ:4227)
ΑπάντησηΔιαγραφήΠαιδί και Υπολογιστές
Αποκτήσαμε τον πρώτο μας υπολογιστή το 1999 με χρήματα που εξοικονομήσαμε από εκδηλώσεις του σχολείου μας που οργανώσαμε εμείς γι` αυτό το σκοπό. Ο πρώτος μας εκτυπωτής και ο σαρωτής αγοράστηκε με χρήματα που μας πρόσφερε ο Δήμος Φιλιατρών. Το 2002 από το πρόγραμμα «Κοινωνία της Πληροφορίας» αποκτήσαμε τον δεύτερο υπολογιστή, πιο σύγχρονο και πιο γρήγορο από τον προηγούμενο μαζί με τα περιφερειακά του. Και οι δύο είναι τοποθετημένοι στην αίθουσα διδασκαλίας και χρησιμοποιούνται καθημερινά από τα παιδιά, όπως χρησιμοποιούν κάθε εκπαιδευτικό υλικό του σχολείου. Ο ένας είναι τοποθετημένος στη γωνιά της συζήτησης κι ο άλλος στη γωνιά της γραφής.
Η χρήση τους από τα παιδιά γίνεται την ώρα των «ελεύθερων δραστηριοτήτων» με ειδικά εκπαιδευτικά CD-ROM που έχουμε προμηθευτεί από το εμπόριο. Μαθαίνουν ακόμα να ζωγραφίζουν και να γράφουν στον υπολογιστή. Είναι ένας πολύ ευχάριστος τρόπος να μαθαίνουν τα γράμματα, την αντιστοίχηση κεφαλαίων - μικρών, τη χρήση εργαλείων και συμβόλων, κ.λ.π., …
Ο υπολογιστής που βρίσκεται στο χώρο της «Γωνιάς της Συζήτησης» χρησιμοποιείται και την ώρα οργανωμένων δραστηριοτήτων για την εμπέδωση ενός θέματος. Τον χρησιμοποιούμε για να αντλήσουμε πληροφορίες από το INTERNET ή από ένα CD-ROM για το θέμα που μας απασχολεί. Πολλές φορές η παρουσίαση του θέματος της ημέρας γίνεται μέσα από το power point με ένα αρχείο που έχουμε οι ίδιες δημιουργήσει.
Όλα αυτά τα χρόνια που χρησιμοποιούν τους υπολογιστές οι μαθητές μας βλέπουμε ότι είναι μία από τις πιο ευχάριστες δραστηριότητες της ημέρας. Μεγαλύτερη προτίμηση έχουν τα αγόρια. Έχουμε παρατηρήσει ότι όσα παιδιά ασχολούνται περισσότερο με αυτούς, μαθαίνουν πιο εύκολα σύμβολα, αυξάνουν το βαθμό προσοχής τους, αλλά και το χρόνο που ασχολούνται με μία δραστηριότητα … Σπάνια το παιχνίδι με τον υπολογιστή κρατά μακριά από τους φίλους του ένα παιδί στην αίθουσα του νηπιαγωγείου μας. Βλέπετε για τη χρήση του έχουμε βάλει κανόνες.
Υπάρχει ακόμα ένας τρίτος υπολογιστής στο χώρο του γραφείου των νηπιαγωγών για τη γραμματειακή υποστήριξη του σχολείου. Αποκτήθηκε το 2008 από το πρόγραμμα για τα ολοήμερα νηπιαγωγεία.
http://1nip-filiatr.mes.sch.gr/globalsch-autosch/iware/?D=4f640695179b5c9d51469f451de5a4e2
Η κατάλληλη ηλικία ενασχόλησης με τον υπολογιστή
Παρόλο που τα μεγαλύτερα παιδιά δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους υπολογιστές, δεν υπάρχει λόγος να μην ασχοληθούν μαζί τους και τα παιδιά της πρώτης νηπιακής ηλικίας (3-5 ετών). Η έρευνα δεν έχει ανακαλύψει μεγάλες διαφορές μεταξύ των μεγαλύτερων και μικρότερων νηπίων, αν και τα τρίχρονα χρειάζονται περισσότερο χρόνο να εξοικειωθούν με το πληκτρολόγιο απ' ότι τα πεντάχρονα. Παρόλα αυτά, ακόμη και ένα δίχρονο παιδάκι θα μπορούσε να έλθει σε επαφή μ' ένα απλό πρόγραμμα που απαιτεί απλώς το κτύπημα κάποιων πλήκτρων, μόνο και μόνο για να εξοικειωθεί με τον υπολογιστή και τη χρήση του. Επιπλέον, μία βασική ερώτηση των νηπιαγωγών και όσων ασχολούνται με την προσχολική ηλικία είναι το αν είναι οι υπολογιστές κατάλληλοι αναπτυξιολογικά για τα μικρά παιδιά. Εκφράζεται μάλιστα η άποψη πως τα παιδιά θα πρέπει να έχουν φτάσει στο επίπεδο των ανωτέρων νοητικών λειτουργιών πριν αρχίσουν να δουλεύουν με τους υπολογιστές. Η πρόσφατη έρευνα, πάντως, απέδειξε ότι τα νήπια είναι πιο ικανά απ' ότι φανταζόμασταν και μπορούν να επιδείξουν, υπό ορισμένες συνθήκες, ικανότητα σκέψης που παραδοσιακά θεωρείται συγκροτημένη. Οι Rohwer, Ammon & Grammer (1974) το έθεσαν ως εξής: «Τα παιδιά παγκοσμίως δεν ξυπνούν στα έβδομα τους γενέθλια για ν' ανακαλύψουν πως έφτασαν στην εποχή της συγκροτημένης λειτουργίας της σκέψης». Σχετική είναι και η ένσταση που στηρίζεται στην ανάγκη της ύπαρξης ικανότητας αναγνώρισης και χρήσης συμβόλων που είναι απαραίτητη για να δουλέψει κανείς με υπολογιστή. Η ένσταση αυτή βέβαια αγνοεί ότι πολλές δραστηριότητες των παιδιών αυτής της ηλικίας είναι συμβολικές. Επικοινωνούν με χειρονομίες και με ομιλία και χρησιμοποιούν τα σύμβολα στο παιχνίδι και στην καλλιτεχνική δημιουργία. Έτσι, μάλλον ωφελούνται από τη χρήση προγραμμάτων στον υπολογιστή.
http://www.akatamakata.eu/boitheia-gia-tous-goneis/paidi-kai-ipologistes.html
ΛΑΚΚΑ ΕΥΤΥΧΙΑ(Α.Μ. 4354)
ΑπάντησηΔιαγραφήΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΚΑΙ Η/Υ
Είναι γνωστό ότι η μάθηση αρχίζει από πολύ μικρή ηλικία, ακόμη από την εμβρυϊκή
ηλικία. Αυτό όμως που θα μας απασχολήσει είναι η νηπιακή ηλικία. Η ηλικία παιδιών που
έρχεται στο νηπιαγωγείο. Στην ηλικία αυτή συνήθως τα παιδιά δεν έρχονται για πρώτη φορά
σε έναν ίδιο περιβάλλοντα χώρο (πριν υπήρχε ίσως ο παιδικός σταθμός ). Αυτό όμως που
είναι γεγονός, είναι πως τα παιδιά δεν έρχονται στο νηπιαγωγείο χωρίς ιδιαίτερες και σε μερικές περιπτώσεις "εξειδικευμένες" γνώσεις. Αυτό φαίνεται μετά την προσαρμογή των
πρώτων ημερών και την εξοικείωση τους με το περιβάλλον του νηπιαγωγείου. Κάθε παιδί
κουβαλάει το δικό του υλικό όχι μόνο στον ψυχοσυναισθηματικό τομέα αλλά και στον
νοητικό τομέα. Για τα περισσότερα παιδιά ο όρος Η/Υ δεν είναι άγνωστος, καταλαβαίνουν
και γνωρίζουν καλά τι σημαίνει όταν τον ακούν, μα κυρίως όταν τον συναντούν . Είναι
γνωστό ότι τα παιδιά αυτής της ηλικίας έχουν ένα ευρύ φάσμα από οπτικές και ακουστικές
εικόνες, που μπορούν να τις αναγνωρίζουν και να τις χρησιμοποιούν χωρίς όμως να είναι σε
θέση να τις περιγράψουν με λόγια.
Στα περισσότερα σπίτια σήμερα συναντούμε τον Η/Υ, διότι αποτελεί ένα εργαλείο της καθημερινότητας. Εκτός όμως από τη γνωστή του μορφή, υπάρχει και υπό τύπον
παιχνιδιού που ίσως καθόλου δεν είναι έτσι. Δηλαδή , ακόμη και αυτός ο Η/Υ - παιχνίδι, είναι μια μικρογραφία του κανονικού Η/Υ. Έχει τα κύρια χαρακτηριστικά, όπως, οθόνη,
πληκτρολόγιο, ποντίκι, λογισμικό κλπ. Το παιδί αποκτά μια εξοικείωση μαζί του, με το
ποντίκι με τη λειτουργία του, τις ικανότητές του, το τι και πως μπορεί να προσφέρει.
Επομένως δεν μπορούμε να πούμε πως τον αντικρίζει για πρώτη φορά στο χώρο του
νηπιαγωγείου. Αυτό που κυρίως περιμένει, είναι η στιγμή που θα καθίσει μπροστά του για
να "παίξει" , όπως θα έπαιζε με ένα άλλο παιχνίδι. Αυτό δε σημαίνει πως τον
αντιμετωπίζει ως ένα απλό διασκεδαστικό μέσο για ψυχαγωγία, αλλά ως ένα μέσο μέσα από το οποίο υπάρχει η δυνατότητα να εκφράσει την φαντασία του, την δημιουργική του σκέψη. Είναι ένα μέσο που τελικά συμβάλλει στην εκπαίδευση και αγωγή των παιδιών, είναι ένα μέσο που θα πρέπει να ενσωματωθεί στο υπόλοιπο υλικό της τάξης του νηπιαγωγείου, συμπληρώνοντας ένα πλούσιο περιβάλλον που να ερεθίζει και να παρακινεί τα νήπια σε απασχόληση, ώστε η τάξη να γίνει ένας χώρος ψυχολογικής εγρήγορσης του παιδιού (Φράγκος).
Τα περισσότερα παιδιά βλέπουν τον Η/Υ ως ένα μέσο ψυχαγωγίας και διασκέδασης, σαν μια τηλεόραση ή σαν ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι. Η περαιτέρω αντίληψη που θα δημιουργήσουν στο μυαλό τους για τον υπολογιστή, εξαρτάται από την αντίληψη των νηπιαγωγών, την υποστήριξη και την στάση τους. Έτσι , αν η χρήση του (προς αποφυγή τεχνικών προβλημάτων ) γίνεται με περιοριστικούς κανόνες που κρύβουν φόβο,
επικινδυνότητα και διστακτικότητα, η οικοδόμηση της αντίληψης θα είναι ανάλογη και τα παιδιά νιώθουν αδύναμα να τον χειριστούν. Όταν όμως ο υπολογιστής προσεγγίζεται με
κλίμα ελευθερίας, παρέχοντας στα παιδιά γνώσεις για την "ασφαλή" χρήση του, τότε
γίνεται ένα εργαλείο με το οποίο μπορούν να πειραματιστούν, να τολμήσουν, να
δοκιμάσουν.
Παρόλα αυτά απαιτείται μια γνωριμία του Η/Υ και των παρελκομένων του με τα
παιδιά όταν θα έρθουν στο νηπιαγωγείο. Η παρουσίαση θα πρέπει να είναι άμεση και
αναλυτική. Δηλαδή, να εξηγηθεί στα παιδιά η χρησιμότητα του κάθε εξαρτήματος, καθώς και
να δίνονται λύσεις στις απορίες τους. Καλό θα ήταν να γίνουν μερικές δραστηριότητες για
την εξοικείωση με του υπολογιστή, όπως απεικόνισή του στο χαρτί από τα παιδιά ή κάποιο παιχνίδι δραματοποίησης, με θέμα τον υπολογιστή. Η εξοικείωση πρωταρχικά με κάθε
εξάρτημα ξεχωριστά και κατόπιν με όλο το σύστημα του υπολογιστή ως σύνολο, θα
βοηθήσει τα παιδιά να τον χειριστούν με μεγαλύτερη αισιοδοξία και διάθεση. Από έρευνα
που έγινε σε Ελληνικά νηπιαγωγεία, διαπιστώθηκε πως τα νήπια χειρίζονταν με άνεση
λογισμικά για παιδιά νηπιακής ηλικίας, ακολουθώντας απλές οδηγίες.
Είναι παραδεκτό από όλους πως η εκπαίδευση και αγωγή των παιδιών πραγματοποιείται μέσα από την ενεργητική τους συμμετοχή στα πεπραγμένα της τάξης, της ομάδας. Η ενεργητική τους συμμετοχή επιδιώκεται και ενισχύεται από την πρώτη κιόλας ημέρα παρουσίας τους στο χώρο του νηπιαγωγείου, ξεκινώντας από τη διαμόρφωση του χώρου της αίθουσας και φτάνοντας μέχρι την οργάνωση, το σχεδιασμό, την διεξαγωγή και την αξιολόγηση των δραστηριοτήτων. Μέσα από μια τέτοια διαδικασία τα παιδιά θα εκφράσουν την δυναμικότητα που κρύβουν μέσα τους, θα ενεργήσουν και τελικά θα μάθουν.
Καθοριστικής σημασίας για τη μάθηση είναι το περιβάλλον που ζούνε τα παιδιά (χωρίς μέσα από αυτό να εξαιρούμαι τον/την νηπιαγωγό). Από αυτό θα αντλήσουν όλα εκείνα τα στοιχεία που θα τους οδηγήσουν την προσπάθειά τους για έρευνα, ανακάλυψη και τελικά δημιουργία. Σημαντικό κομμάτι στο καθημερινό πρόγραμμα του νηπιαγωγείου θα πρέπει να έχει η παροχή δυναμικής γνώσης (Μαρία Κάτσιου-Ζαφρανά) που απαιτεί την ενεργητική συμμετοχή των νηπίων σε δραστηριότητες, που τελικά αποτελούν βιωματικό χαρακτήρα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, πως κατακτούμε κάτι μόνο όταν το βιώνουμε και όχι όταν απλώς το εκτελούμε. Βιώνουμε κάτι που μας ενδιαφέρει, μας προκαλεί, μας συγκινεί, μας εμπλουτίζει, μας καθιερώνει στην ομάδα μας. Επομένως εκείνο που έχει σημασία για έναν/μια νηπιαγωγό που ενδιαφέρεται για τα παιδιά της ομάδας του/της, είναι να παρέχει τις δυνατότητες και να δημιουργεί συνθήκες, για την παροχή κατάλληλων ερεθισμάτων, για καλλιέργεια ελεύθερου και ανοικτού πνεύματος, για αυθορμητισμό και δημιουργία, μέσα σε
ένα περιβάλλον συναισθηματικών ελευθεριών. Γνώμονας να είναι πάντοτε οι ανάγκες και τα
ενδιαφέροντα των παιδιών, να τα "προτείνει" νέες δραστηριότητες, να τα βοηθά διακριτικά
στις ανησυχίες και ανιχνεύσεις τους και τελικά να τα εμψυχώνει στη διαδικασία και πορεία της ανακάλυψης.
Όλοι οι μεγάλοι παιδαγωγοί, από τους παλαιότερους μέχρι τους σύγχρονους,
υποστηρίζουν πως σημαντικό ρόλο στην ψυχοσωματική, συναισθηματική και νοητική
ανάπτυξη των παιδιών, παίζει το περιβάλλον του χώρου όπου απασχολούνται . Χώρος
δουλειάς εμπλουτισμένος με εικόνες, ευχάριστα έπιπλα και άνετο φωτισμό, ελευθερώνει τη
φαντασία και διευκολύνει την απόδοση. Ενισχύει τη μάθηση, ιδιαιτέρως όταν παρακινεί τα παιδιά να χειρίζονται και να χρησιμοποιούν αντικείμενα και όχι μόνο να τα βλέπουν.
Με λίγα λόγια είναι σημαντικό η δημιουργία από τον/την νηπιαγωγό κατάλληλου
περιβάλλοντος που να βοηθά και να υποστηρίζει την ανάπτυξη των παιδιών. Ένα
περιβάλλον κατάλληλο για την ανάπτυξη καλών διαπροσωπικών σχέσεων και πλούσιο στην
υλικοτεχνική του υποδομή για την ανάπτυξη δεξιοτήτων και ικανοτήτων των παιδιών, με μια
βιωματική προσέγγιση. Ένα περιβάλλον που θα είναι ενταγμένος και ο Η/Υ, όχι όμως σαν
ένα διακοσμητικό στοιχείο, αλλά σαν ένα λειτουργικό κομμάτι, με εύκολη και ελεύθερη
πρόσβαση για τα παιδιά. Αυτό δεν σημαίνει σε καμιά περίπτωση καταχρηστική και παθητική
χρησιμοποίησή του. Κάθε πρόσβαση στον Η/Υ θα πρέπει να είναι ουσιαστική, να
συνοδεύεται από ενδιαφέρον, περιέργεια και συνέχεια (αξιοποίηση κάποιας
δραστηριότητας) των παιδιών και ποιοτικό έλεγχο (έντεχνο και διακριτικό) του/της
νηπιαγωγού.
Η μοντέρνα εκδοχή του "προικισμένου μαθητή" έρχεται να εστιαστεί στη δημιουργική εργασία που όμως πλαισιώνεται από την δημιουργική, συγκλίνουσα και αποκλίνουσα σκέψη. Βασικοί παράμετροι που θα πρέπει στο βαθμό που μπορούν να πραγματοποιηθούν, να αρχίσουν να καλλιεργούνται από το νηπιαγωγείο. Αυτό βέβαια μπορεί να γίνει με την
ποιοτική αναβάθμιση της εκπαίδευσης, ώστε να μπορούν να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες και ικανότητες των παιδιών.
http://users.sch.gr/simeonidis/paidagogika/HYdidaskaleio.pdf
ΤΣΑΜΑΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ(4530)
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ χρήση του Η/Υ στην εκπαίδευση απασχόλησε χώρες του εξωτερικού από το 1980, συγκεκριμένα το 1983 Η επιροπή Ευρωπαικών Κοινοτήτων εκτιμώντας τη δυναμική και τη χρησιμότητα της Πληροφορικής στα σχολεία , έλαβε ποικίλα συντονιστικά μέτρα και αποφάσισε να χρηματοδοτήσσει ερευνητικά προγράμματα μεταξύ των χωρών μελών με στόχο την έρευνα και την ανάπτυξη στον τομέα της πληροφορικής για τα ευρωπαϊκά σχολεία.(Παππάς, 1989, σελ5).
Φυσικό ήταν ανάλογες εξελίξεις να ακολουθήσουν και στην Ελλάδα που στο τέλος της δεκαετίας του 1980 εισάγονται υπολογιστές και το μάθημα της πληροφορικής στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.
Ωστόσο, στις αρχές τις δεκαετίας του 1990 πολλοί εκπαιδευτικοί , όσον αφορά το νηπιαγωγείο έιχαν αρνητικές απόψεις πιστεύοντας
ότι 1)η εισαγωγή των υπολογιστών στην τάξη θα αντικαταστήσει τις παραδοσιακές δραστηριότητες του νηπιαγωγείου 2)οι υπολογιστές και το λογισμικό είναι περίπλοκοι(Παγγέ, 2008,σελ.22)
Γενικά , υπάρχει η πεποίηθηση ότι οι υπολογιστές επιδρούν αρνητικά στην εκπαιδευτική διαδικασία και μάθηση.
Αντίθετα, σύμφωνα με ειδικούς Papert(1980), Clements και συνεργάτες (1993), κ.α, διατύπωσαν την άποψη ότι οι Νέες Τεχνολογίες ωφελούν τα παιδιά προσχολικής ηλικίας , έτσι λοιπόν επηρεάζουν
1)την κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη ,
2) τη γλώσσική ανάπτυξη
3)τη σωματική ανάπτυξη,
4)γνωστική ανάπτυξη.(Παγγέ,2008,σελ.23)
Επιπρόσθετα και οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιώντας διαφορετικές μεθόδους θα πρέπει
1)Να δημιουργήσουν πρώτα ένα κατάλληλο περιβάλλον στην σχολική τάξη.
2)Να δώσουν ευκαιρίες σε όλα τα παιδιά να έρθουν σε επαφή με τα σχετικά αντικείμενα των Νέων Τεχνολογιών.
3)Να θέσουν προβλήματα και προβληματισμούς για το τί είναι οι Νέες Τεχνολογίες και σε τί μας ωφελούν.
4)Να μοιραστούν το ενδιαφέρον και τον ενθουσιασμό των παιδιων για την τεχνολογία και τη χρήση της.
5)Να παίξοντας μαζί τους κάνοντας χρήση της τεχνολογίας με δημιουργικές δραστηριότητες στην τάξη.
6)Να θέσουν ερωτήματα του τύπου τί κάνουν.. ή τί κάνουμε.. με ή χωρίς τις νέες τεχνολογίες;
(Παγγέ,2008σελ.24).
Επιπλέον είναι αναγκαίο να σημειωθεί ότι στην εκπαιδευτική διαδικασία ότι όχι μόνο τα παιδιά αλλά και οι νηπιαγωγοί διευκολύνονται από την Η/Υ στην τάξη , διότι ένας υπολογιστής μπορεί
1)Να διεγείρει την προσοχή των παιδιών κυρίως των ατίθασων.
2)Να κάνει την διδασκαλία πιο ενδιαφέρουσα.
3)Να μετατρέψει εν μέρει την διδασκαλία σε παιχνίδι σε παιχνίδι4)Να αυξήσει την αποδοτικότητα μιας δραστηριότητας.
4)Να δημιουργήσει ομάδες συζήτησης στο διαδικτυο με παιδια ίδιας ηλικίς από σχολεία από όλον το κόσμο(διαπολιτισμική διάσταση)(Παγγέ, 2008,σελ.28).
Συμπερασματικά, η χρήση υπολογιστών κρίνεται απαραίτητη για την διαδικασία της μάθησης ,όμως πάντα με την σωστή καθοδήγηση του νηπιαγωγού.Το νήπιο έχει την δυνατότητα μέσω ειδικών προγραμμάτων αλλά και μέσω του διαδικτύου να απασχοληθεί με πλήθος δραστηριοτήτων ταυτόχρονα αναπτύσσοντας διαφορετικές δεξιότητες.Ετσι, λοιπόν, έχει την ευκαιρία να ασκηθεί με παζλ, παιχνίδια,με ασκήσεις μαθηματικές, γλωσσικές,με κατασκευές,ζωγραφική , να βρεί και να διαβάσει ιστορίες.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.
1)Παγγέ, Τ (2008).Εκπαιδευτική Τεχνολογία.Ιωάννινα.
2)Παγγέ,τ(2005).Το Διαδίκτυο στην Εκπαίδευση-Θέματα Προσχολικής και Πρωτοσχολικής ηλικίας.Αθήνα:Εκδόσεις Πέρσοναλ.
3)Παππάς,Γρ(1989).Η Πληροφορική στο Σχολείο-Υλικό,λογισμικό,Εκπαίδευση Εκπαιδευτικών.Αθήνα
ΣΤΕΛΛΑ ΤΣΑΜΗΤΡΟΥ (4461) Οι Η/Υ στα νηπιαγωγεια μπορουν να χρησιμοποιοιθουν με τους εξης τροπους...Σαν εποπτικα μεσα και σαν εργαλεια παραγωγης βοηθητικων μεσων για την διδασκαλεια.
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ Η/Υ είναι ένα εργαλείο ικανό να βοηθήσει τον δάσκαλο στην εκπ/κή διαδικασία σε πάρα πολλά αν όχι σ’ όλα τα μαθήματα του Αναλυτικού Προγράμματος. Για τον λόγό αυτό η γνώση της χρήσης του Η/Υ γίνεται κατά γενική ομολογία αναγκαία και απαραίτητη για όλους τους εκπ/κούς.
Το ζήτημα της αξιοποίησης του Η/Υ στο χώρο μας δηλ. στο σχολικό περιβάλλον έχει επιστημονικές και πρακτικές διαστάσεις και απαιτεί ανεξάρτητη αντιμετώπιση. Kρίσιμοι παράγοντες για να ενσωματωθεί ο Η/Υ στη σχολική ζωή (ιδίως στην εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση) είναι να υπάρξουν κοινωνικά προσαρμοσμένοι ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ. Κυριότερος στόχος είναι να χρησιμοποιηθεί η τεχνολογία για εκπαιδευτικούς στόχους δηλ.
Πως θα χρησιμοποιήσει ο εκπαιδευτικός τον Η/Υ
για να πετύχει τους επιδιωκόμενους παιδαγωγικούς στόχους.
για να δημιουργήσει συνθήκες που θα διευκολύνουν την μάθηση
για να εμψυχώσει τους μαθητές,
ώστε ο Η/Υ να γίνει εργαλείο ΕΚΦΡΑΣΗΣ – ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ – ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ.
Ο Η/Υ σαν εποπτικό μέσο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να στηρίξει την προσπάθεια του εκπαιδευτικού να γίνει πιο αποτελεσματικός στη διδασκαλία του κυρίως με τρεις τρόπους όπως φαίνεται και στο σχέδιο:Σαν εποπτικό μέσο
Σαν εποπτικό μέσο
Σαν εργαλείο παραγωγής βοηθητικών μέσων διδασκαλίας
Σαν εργαλείο αποθήκευσης, δικών του εργασιών ή των μαθητών του.
Σαν εποπτικό μέσο ο Η/Υ μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να παράγουμε παιδαγωγικά βοηθήματα
Ήχος – Φωνή
Γραπτό Κείμενο
Απλά οπτικά Βοηθήματα
Πίνακας
Προβολές
Internet
ΗΧΟΣ – ΦΩΝΗ
Για να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες του Η/Υ στην επεξεργασία του Ήχου και της Φωνής μπορούμε να παρουσιάσουμε ηχογραφημένες :
1. Συνεντεύξεις
2. Συζητήσεις
3. Αφηγήσεις
Τα ακουστικά κομμάτια θα πρέπει να είναι σύντομα για να εκμεταλλευτούμε τα πλεονεκτήματα του. Μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε για την εκμάθηση λέξεων, Μελέτη Γλώσσας, Εντοπισμό φθόγγων.
ΓΡΑΠΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Τα γραπτά βοηθήματα είναι ποικίλα και αφορούν όλα τα μαθήματα. Με τα προγράμματα της Microsoft Word μπορώ να δημιουργήσω εκπαιδευτικά φυλλάδια, συνθετικές σημειώσεις, ερωτηματολόγια, συλλογές ασκήσεων, κείμενα προς ανάλυση ή σύνταξη κ.ά. Με τα γραπτά κείμενα οι παιδαγωγικοί στόχοι του γνωστικού πεδίου προσαρμόζονται στον προσωπικό ρυθμό του μαθητή με αποτέλεσμα η παρακίνηση είναι μεγάλη και ο μαθητής συνήθως δραστηριοποιείται δημιουργικά.
Τι μπορώ να κάνω;
Μορφοποίηση Κειμένου
Φύλλα εργασιών για τα μαθήματα Γλώσσας – Μαθηματικών κ.α.
Βοήθεια στην Πατριδογνωσία
Τι μπορούν να κάνουν οι μαθητές
Εφημερίδα
Αφίσα
Πρόσκληση
Ευχετήριες κάρτες
ΑΠΛΑ ΟΠΤΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ
Είναι γνωστό ότι τα οπτικά βοηθήματα διευκολύνουν την μάθηση. Η δυσκολία βρίσκεται στο να επιλέξουμε το πιο αποτελεσματικό. Παρακάτω παρουσιάζουμε τις βασικές κατηγορίες από τα οπτικά βοηθήματα:
1. Φωτογραφίες
2. Σχέδια
3. Χάρτες
4. Γραφικές παραστάσεις
5. Συνδυασμός των παραπάνω
Φωτογραφίες
Η φωτογραφία αποτελεί ένα πολύ ρεαλιστικό βοήθημα αφού αποτυπώνει την πραγματικότητα και περιέχει πολλές λεπτομέρειες. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι η θέα του πραγματικού έχει ιδιαίτερη σημασία για την επίτευξη προσωπικών στόχων στο συναισθηματικό πεδίο.
Τα προγράμματα με τα οποία μπορούμε να Φωτογραφίες με τον Η/Υ είναι τα εξής:
Acdsee
Adobe Photoshop
Corel Photo-paint
Σχέδια
Τα σχήματα είναι πιο αποτελεσματικά για την κατανόηση ιδεών, για την παρουσίαση μιας δομής, ενός μηχανισμού χωρίς όμως πολλές λεπτομέρειες.
Χάρτες
Οι χάρτες επίσης είναι χρήσιμοι για κάποια συγκεκριμένα μαθήματα όπως Η Ιστορία και η Γεωγραφία.
Γραφικές παραστάσεις
Οι γραφικές παραστάσεις είναι πιο αφηρημένες, όμως αποτελούν μια βολική διαδικασία για να παρουσιαστεί μια αφηρημένη έννοια στους μαθητές. Το πρόγραμμα Microsoft Excel είναι αυτό που μπορεί να κατασκευάσει πίνακες και γραφικές παραστάσεις.
ΠΡΟΒΟΛΕΣ
Για να πραγματοποιήσουμε μια προβολή σε σωστές συνθήκες ο εκπαιδευτικός πρέπει να είναι εξοικειωμένος με το χειρισμό των μηχανημάτων. Μια γενική πρόβα πάντα είναι απαραίτητη.
Μπορώ να προβάλω:
1. Διαφάνεια
2. Ταινία
3. Βίντεο
4. Εκπαιδευτικό λογισμικό
5. Internet
Διαφάνεια
Για να πραγματοποιήσω μια προβολή με διαφάνειες χρειάζομαι εκτός από τις διαφάνειες και το μηχάνημα προβολής. Οι διαφάνειες διακρίνονται σε:
• Απλές διαφάνειες
• Διαφάνειες για Φωτοτυπικό
• Διαφάνειες για Η/Υ
Για εκτυπωτή inject
Για εκτυπωτή Laser
Το προγράμματα Microsoft PowerPoint είναι αυτό με το οποίο μπορώ να δημιουργήσω διαφάνειες
Ταινία
Με την προβολή μιας ταινίας έχουμε ο πλεονέκτημα να εισάγουμε τους μαθητές στην πραγματικότητα και είναι ένα καλό μέσο για να επιτύχουμε συναισθηματικούς στόχους καθώς επίσης και την διδασκαλία εννοιών και αρχών. Απαραίτητη προϋπόθεση για να προβάλλουμε ταινία με τον Η/Υ είναι η συσκευή DVD Player .
Βίντεο
Επιτρέπει όπως η ταινία την προσέγγιση της πραγματικότητας, επιδρά στο συναίσθημα και μπορεί να αφυπνίσει στάσεις, να θέσει προβλήματα και να παρουσιάσει τεχνικές
Εκπαιδευτικό λογισμικό
Το εκπαιδευτικό λογισμικό είναι ένα πρόγραμμα πληροφορικής που χρησιμοποιείται στην εκπαιδευτική διαδικασία και διαμορφώνεται προοδευτικά. Για να γίνει κάποιος ενεργητικός χρήστης απαιτείται ένας βαθμός αυτονομίας. Στον παρακάτω πίνακα δείχνουμε μερικούς τίτλους εκπαιδευτικού Λογισμικού.Το διαδύκτιο κατάφερε να αλλάξει ριζικά τη μορφή επικοινωνίας, αφού καθένας μπορεί να αναζητήσει πληροφορίες για ένα θέμα που τον ενδιαφέρει ή να επικοινωνήσει με άλλους χρήστες.
Τι μπορώ να κάνω;
1. Σύνδεση με το Διαδύκτιο
2. Αποστολή & Παραλαβή e-mail
3. Δημιουργία Βιβλιοθήκης Ιστοσελίδων
4. Κατασκευή Ιστοσελίδων
ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ
Η χρησιμότητα του Η/Υ είναι σημαντική και οι δυνατότητές του μεγάλες αλλά έχει και αδυναμίες που μερικές εμφανίζονται παρακάτω:
Η γοητεία του μέσου
Η μονοκαλλιέργεια
Οι τελειομανίες
Η απώλεια της σημασίας.3. Υπολογιστές και ειδικές μαθησιακές δυσκολίες
Ο πρώτος στόχος που θέτει η κοινωνία του 21ου αιώνα για τη σχολική αναβάθμιση-αναδόμηση είναι η μεταστροφή της εκπαιδευτικής φιλοσοφίας ώστε η εκπαίδευση να αρχίζει με βάση τις ανάγκες του μαθητή. Αντί δηλαδή το παιδί να προσαρμόζεται σε ένα πρόγραμμα σπουδών, θα πρέπει το πρόγραμμα αυτό να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του παιδιού και να επιτελεί ένα πολύπλευρο αγκάλιασμα αυτού. Στόχος της αναδόμησης είναι να αλλάξει το περιβάλλον μάθησης. Το ζητούμενο μιας εκπαίδευσης που θα ανταποκρίνεται στις ιδιαιτερότητες κάθε παιδιού μπορεί να βρεθεί μόνο μέσα από την ευελιξία διαμόρφωσης του μαθησιακού του περιβάλλοντος. Ο Τσιάκαλος, (2001) στο άρθρο: "Κανονικό κάθε τι ανθρώπινο" αναφερόμενος στο Βιγκότσκι υποστηρίζει ότι σ' αυτόν οφείλουμε τις πολύ σημαντικές παρατηρήσεις: "Το Α και το Ω της εξέλιξης του πολιτισμού είναι η δημιουργία πλάγιων διαδρομών", καθώς και "η ολόπλευρη ανάπτυξη των ανθρώπων με ειδικές ανάγκες και η συμμετοχή τους στον πολιτισμό είναι δυνατή με τη δημιουργία κατάλληλων πλάγιων διαδρομών και προσβάσεων, πέρα από εκείνες που χρησιμοποιεί η κυρίαρχη ομάδα". Την ανάγκη ανεύρεσης "πλάγιων διαδρομών" έρχονται να καλύψουν οι υπολογιστές με τις δυνατότητες που μας παρέχουν, καθώς μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμο αρωγό στο δάσκαλο που θα τους εντάξει στη μαθησιακή διαδικασία.
Υπολογιστές και δυσλεξία
Όπως υποστηρίζουν οι Ράπτης & Ράπτη (2001:178) τα τελευταία χρόνια έχει γίνει αρκετή έρευνα σχετικά με την υποβοήθηση παιδιών με διαγνωσμένη δυσλεξία ώστε να ξεπεράσουν τα προβλήματά τους και έχουν εφαρμοστεί αρκετά προγράμματα. Έχει φανεί ότι τα οπτικά και ακουστικά ερεθίσματα που προσφέρει ο υπολογιστής, η καθαρή και τακτική εμφάνιση του κειμένου, τα διάφορα είδη λογισμικού για τη διόρθωση των λαθών και την παραπομπή σε γραμματικούς κανόνες , οι γραμματικές ασκήσεις και οι επεξεργασίες κειμένου βοηθούν πολύ τα παιδιά αυτά. Γι' αυτό και τα διάφορα κέντρα αποκατάστασης των δυσλεκτικών παιδιών βασίζονται πολύ στις ιδιότητες του υπολογιστή (Singleton,1991) αν και δεν έχει ακόμη αναπτυχθεί σε βαθμό ικανοποιητικό κατάλληλο λογισμικό για τα παιδιά αυτά.
Οι Διαμαντόπουλος (2001), MacArthur(1996), τονίζουν ότι ο επεξεργαστής κειμένου (Word) απαλλάσσει το δυσλεκτικό παιδί από το άγχος του γραψίματος με το χέρι και παρέχει τη δυνατότητα σ' αυτό να νιώσει υπερήφανο για τη σωστή, καλογραμμένη εμφάνιση της εργασίας του. Επίσης ο κειμενογράφος είναι ένα πολύτιμο εργαλείο μάθησης της ορθογραφίας, καθώς διαθέτει μηχανισμό που το βοηθά να επισημάνει τα λάθη του και να τα διορθώσει μόνο του (αυτοδιόρθωση). Πολύ σημαντική είναι η παρατήρηση, ότι ο υπολογιστής βοηθά τους μαθητές με δυσλεξία, όταν μάλιστα χρησιμοποιηθεί οθόνη από 17΄΄ και πάνω και παράλληλα χρησιμοποιηθούν γραμματοσειρές με στοιχεία μεγάλου μεγέθους.
Υπολογιστές και μαθηματικά
Για την ανάπτυξη της μαθηματικής σκέψης όπως αναφέρουν οι Ράπτης & Ράπτη (2001:179), οι περισσότερο αποδοτικές μέθοδοι είναι τα πληκτρολόγια που αντιστοιχούν σε εικόνες ή έννοιες, η Logo και η χελώνα εδάφους,(δηλαδή μια χελώνα παιχνίδι που την καθοδηγούν τα παιδιά πάνω στο έδαφος). Επίσης άλλοι χρησιμοποιούμενοι μέθοδοι είναι τα παιχνίδια προσομοίωσης που εμπλέκουν τα άτομα αυτά σε δραματοποιημένες καταστάσεις καθημερινής συναλλαγής με χρήματα (π.χ. παίζοντας μαγαζί με τα ψώνια) καθώς και διάφορες μετρήσεις και υπολογισμοί μεγεθών που υπάρχουν στο περιβάλλον τους.
Η χελώνα εδάφους και η Logo μετατρέπουν τα μαθηματικά σ' ένα διασκεδαστικό παιχνίδι. Πολλές φορές και τα ίδια τα παιδιά επινοούν παιχνίδια με εντολές για να παίξουν με τη χελώνα εδάφους π.χ. το κυνηγητό μιας μπάλας, η περιοδεία της για να εκτελέσει διάφορες αποστολές πάνω σ' ένα μεγάλο χάρτη εδάφους που αναπαριστά, είτε τον τόπο τους, είτε άλλες χώρες κ.τ.λ.
Ένα επίσης χρήσιμο εργαλείο είναι η Logo. Με τη Logo τα παιδιά μπορούν να κατασκευάσουν σχήματα εξερευνώντας το αποτέλεσμα της διαδοχής εντολών με μια σειρά αριθμών, (που ακολουθεί ένα ορισμένο σκεπτικό), με στόχο ν' ανακαλύψουν ποσοτικά φαινόμενα, τα οποία τα μεταφράζουν σε οπτικές αναπαραστάσεις και σχήματα, κανόνες και υπολογιστικούς πίνακες, τους οποίους βέβαια θα ήταν κουραστικό και δύσκολο να δημιουργήσουν με χαρτί και με μολύβι, ακόμα και αν διέθεταν τις απαιτούμενες δεξιότητες. Επίσης και η Γεωμετρία γίνεται ένα εξερευνητικό ταξίδι που μπορεί να συναρπάσει, να κάνει περήφανα τα παιδιά για τα καταπληκτικά τους σχέδια που επινοούν με τη βοήθεια του υπολογιστή. Οι παραπάνω συγγραφείς, θεωρούν επίσης πολύ χρήσιμα και τα προγράμματα προσομοίωσης χρηματικών συναλλαγών. Με την πραγματοποίηση μικροαγορών και άλλων καθημερινών χρηματικών συναλλαγών στο εικονικό περιβάλλον του υπολογιστή, τα παιδιά αλλά και οι ενήλικες που αντιμετωπίζουν μαθησιακές δυσκολίες μαθαίνουν να επιλύουν τις τρεις βασικές αριθμητικές πράξεις καθώς επίσης να λύνουν στοιχειώδη προβλήματα αριθμητικής ώστε να τους βοηθήσουν να αντεπεξέρχονται σε δικές τους ανάγκες επιβίωσης.
Δυστυχώς πολλά από τα άτομα με αυτού του είδους τις δυσκολίες αναγκάζονται να μένουν εγκλωβισμένοι στο σπίτι τους ή δέχονται μια ιδιαίτερη υπερπροστατευτική φροντίδα ώστε να μην καταφέρνουν να αναπτύξουν δεξιότητες διαχείρισης του χρήματος ή οργάνωσης του χρόνου τους. Έτσι παιδαγωγικά παιχνίδια, όπως το "μαγαζί" ( με τον υπολογισμό των ρέστων και τον εντοπισμό παγίδων μιας ενδεχόμενης ανέντιμης δοσοληψίας ή λάθους), (η περιπλάνηση στο λούνα-παρκ ) και η αναπαράσταση του υπολογισμού των εξόδων που είναι απαραίτητα για τις καθημερινές δραστηριότητες, καθώς και το "ταξίδι με το αυτοκίνητο" όπου εκεί γίνεται ο υπολογισμός των καυσίμων σε σχέση με τα χιλιόμετρα, την ταχύτητα και το χρόνο, είναι μερικά παραδείγματα που μπορούν να σχεδιαστούν με τέτοιο τρόπο ώστε να παρουσιάζουν μια κλιμακούμενη δυσκολία για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες.
Υπολογιστές και υπερκινητικότητα
Οι Ράπτης & Ράπτη (2001:177), αναφέρουν ότι μέσα από την πληθώρα δημοσιεύσεων που έχουν γίνει, καταδεικνύεται η σημαντικότητα των υπολογιστών και σε παιδιά που εκδηλώνουν "προβληματική συμπεριφορά" καθώς και σε αυτά που χαρακτηρίζονται ως υπερκινητικά.
Ίσως είναι σημαντικό να αναφερθεί η περίπτωση συνεργασίας δέκα παιδιών που παρουσίαζαν προβληματική συμπεριφορά σε ένα σχολείο της Αγγλίας (Hawkridge & Vincent 1992:51-52). Με τη χρήση της Logo και άλλων δραστηριοτήτων τα παιδιά κατάφεραν να καλύψουν μερικά κενά στις μαθηματικές γνώσεις τους, να πραγματοποιήσουν ένα project στο ηλεκτρονικό σύστημα των φωτεινών σηματοδοτών της περιοχής και κατασκεύασαν παρόμοιο σύστημα με ηλεκτρονικούς μετρητές και βομβητές, το οποίο το συνέδεσαν με τον υπολογιστή του σχολείου τους! Η πληροφορική, η Logo, οι ηλεκτρονικές κατασκευές άνοιξαν διόδους έκφρασης , συνεργασίας, επικοινωνίας με τους συμμαθητές τους. Έμαθαν να κάθονται όλοι μαζί και να συνεργάζονται με υπευθυνότητα και σοβαρότητα, να συζητούν και να συνδημιουργούν κάτι που δεν μπορούσε να γίνει στο παρελθόν στο παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας. Και όπως αναφέρουν οι παραπάνω συγγραφείς "μπορεί να μην έφτασαν στο επίπεδο των γνώσεων των παιδιών της ηλικίας τους, σημασία όμως είχε το ότι το εκπαιδευτικό σύστημα βρήκε τον τρόπο να τα κρατήσει κάτω από τη "στέγη" του για έναν ακόμη κρίσιμο χρόνο της εφηβείας τους μακριά από τους δρόμους και τα επικίνδυνα στέκια και τις παραπτωματικές επιδόσεις".
Συμπληρώνοντας, πιστεύω ότι δεν είναι τόσο ο υπολογιστής που βελτιώνει τη συμπεριφορά των παιδιών όσο η στοργική διάθεση των δασκάλων με την οποία προσεγγίζουν αυτά τα παιδιά, όταν συνδημιουργούν στον υπολογιστή!
Θετική προσφορά των υπολογιστών
Μέσα από τη βιβλιογραφική διερεύνηση παρατηρείται ένας σχετικά μεγάλος αριθμός ερευνητών, (Odlin & Hutchins, 1996, MacArthur, 1996, Anderson-Inman, 1999, Anderson-Inman & Knox-Quinn, 1997, Lewis & Neil, 1999, Wilkinson-Tilbrook, 1995, Thomas Mick, Hawkridge & Vincent,1992, Ντολιοπούλου, 1999, Ράπτης & Ράπτη, 2001, Σιμάτος, 1995), που συμφωνούν με το μέγεθος της θετικής προσφοράς των υπολογιστών στη μαθησιακή διαδικασία στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες.
Τα πλεονεκτήματα του υπολογιστή μπορούν να συνοψιστούν στα παρακάτω:
- Οι υπολογιστές είναι σταθεροί στη "συμπεριφορά τους". Ένα παιδί νιώθει να απειλείται λιγότερο, όταν διορθώνεται από τον υπολογιστή, απ' ότι από το δάσκαλο ή το γονέα.
- Τα προγράμματα μπορεί να χρησιμοποιηθούν πολλές φορές. Μπορεί να επιτευχθεί επανάληψη της μάθησης και ενδυνάμωση της προηγούμενης μάθησης.
- Τα περισσότερα παιδιά βρίσκουν ότι είναι σχετικά εύκολο να χειριστεί κανείς τους υπολογιστές, μόλις του δοθεί η βασική βοήθεια. Φαίνεται να έχουν την "έβδομη αίσθηση"την οποία δεν κατέχουν οι προηγούμενες γενιές.
- Πολλά προγράμματα είναι πολυαισθητηριακά, δηλαδή συμπεριλαμβάνουν το οπτικό, ακουστικό και κιναισθητικό στοιχείο, απαραίτητα για την ανάπτυξη δεξιοτήτων στον γλωσσικό και μαθηματικό αλφαβητισμό.
- Πολλά παιδιά ανακαλύπτουν ένα νέο κίνητρο μάθησης, όταν απογοητεύονται ή αισθάνονται ότι απειλούνται από την άμεση διδασκαλία.
- Οι απαντήσεις δίνονται άμεσα. Αυτό μπορεί να μειώσει το ποσοστό λαθών.
- Η εκμάθηση του χειρισμού του υπολογιστή ή το "φόρτωμα" προγραμμάτων μπορεί να βοηθήσει στην κατάκτηση επάλληλης σκέψης (sequential thinking).
- Πολλά παιδιά θεωρούν ευκολότερο να διαβάσουν ένα κείμενο στην οθόνη του υπολογιστή απ' ότι ένα δικό τους γραπτό κείμενο.
- Οι πληροφορίες μπορούν να τυπωθούν και να σωθούν. Τα παιδιά αισθάνονται περήφανα με την παρουσίαση των εργασιών τους.
- Οι υπολογιστές και τα προγράμματα μπορούν να προσαρμοστούν στις ατομικές ανάγκες και δυσκολίες του κάθε παιδιού. Π. χ. κατάλληλα τροποποιημένα πληκτρολόγια, ειδικοί ποντίκια, προγράμματα προσαρμοσμένα στις ατομικές ανάγκες.
- Τα διδακτικά προγράμματα προσφέρουν άμεση πληροφόρηση στο μαθητή για το αποτέλεσμα της κάθε δράσης του και θετική ενίσχυση σε κάθε σωστή απάντηση.
- Ο υπολογιστής είναι ακούραστος. Δεν αντιδρά αρνητικά όταν του ζητηθεί να επαναλάβει πληροφορίες ή δραστηριότητες.
- Ο υπολογιστής έχει τη δυνατότητα να προάγει την κοινωνική αποδοχή στα άτομα με ΜΔ, καθώς τους δίνει τη δυνατότητα να παράγουν έργο χωρίς το στίγμα της υποχώρησης (stigma of Withdrawal) και χωρίς να υπάρχει επιπρόσθετη στήριξη από το δάσκαλο στην τάξη.
- Η ιδιωτική φύση της διάδρασης ανάμεσα στον υπολογιστή και το παιδί υποβοηθάει στη δημιουργία ενός φιλικού περιβάλλοντος, στο οποίο το παιδί μπορεί να εκφραστεί αυθόρμητα, να ρισκάρει χωρίς το φόβο της γελοιοποίησης και του λάθους.
Αρνητικά του υπολογιστή
Ο υπολογιστής δεν πρέπει να χαρακτηριστεί ως πανάκεια για την επίλυση των μαθησιακών προβλημάτων. Όπως υποστηρίζουν οι Ράπτης & Ράπτη (2001), Στασινός (1987), Wilkinson-Tilbrook (1995) παράλληλα με τις πολλές δυνατότητες, ο υπολογιστής έχει και κάποιες λειτουργικές ιδιότητες που συνθέτουν το πρόβλημα των αδυναμιών του.
Τα λεκτικά μηνύματα που προσλαμβάνει κανείς από τον υπολογιστή δεν είναι παρά μονότονοι ρυθμοί (Στασινός, 1987), και έτσι δεν έχουν την ανθρώπινη αμεσότητα που χαρακτηρίζουν τα χαρακτηριστικά των ανθρώπινων σχέσεων στη φυσική τους διάσταση. Είναι μια "τεχνητή ομιλία" από την οποία λείπει η αμεσότητα και ο αυθορμητισμός, καθώς λειτουργεί χωρίς συνείδηση και συναισθηματικούς τόνους. Δεν μπορεί να καλύψει λοιπόν την ανθρώπινη ανάγκη "ενός ζεστού χαμόγελου επιβράβευσης", ανάγκη που είναι ιδιαίτερα αυξημένη στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, ούτε μπορεί να υποκαταστήσει την προσωπικότητα του δασκάλου.
Ένα άλλο εξίσου σημαντικό πρόβλημα είναι η επιλογή λογισμικού καθώς υπάρχουν προγράμματα που δεν προάγουν καθόλου τη διαδικασία μάθησης (Wilkinson-Tilbrook,1995, Σιμάτος,1995). Αυτή η ανάγκη μπορεί να θεωρηθεί παρόμοια με εκείνη της αγοράς καινούριων υποδημάτων. Αν, για παράδειγμα, το μέγεθος των υποδημάτων είναι μεγαλύτερο από το απαιτούμενο στο συγκεκριμένο άτομο, υπάρχει το ενδεχόμενο να πέσει. Αν είναι μικρότερο, τότε ίσως να δημιουργηθούν πληγές στα πόδια του. Το προσδιοριστικό αυτό παράδειγμα καταδεικνύει την ανάγκη της συνεχούς ενημέρωσης και παρακολούθησης από το δάσκαλο των εξελίξεων στον τομέα του εκπαιδευτικού λογισμικού καθώς επίσης και στην ανάγκη να δοκιμάζονται πρώτα τα εργαλεία και οι σχετικές εφαρμογές πριν εφαρμοστούν στα παιδιά.
Οι MacArthur(1996), Anderson-Inman(1999), καθώς και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ειδικής Αγωγής (Ευρωπαϊκός Οργανισμός/Watkins,2001) εντοπίζουν το πρόβλημα της ελάχιστης ερευνητικής υποστήριξης των προγραμμάτων που διατίθενται για να υποβοηθήσουν τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Δεν υπάρχουν πολλές έρευνες που να διερευνούν την αποτελεσματικότητα των διαφόρων προγραμμάτων και αν πράγματι επιτυγχάνουν τους στόχους που έχουν θέσει. Γι αυτό υποστηρίζουν ότι είναι ανάγκη να αναπτυχθούν καινούριες εκπαιδευτικές μέθοδοι που να ενσωματώνουν και τη χρήση του υπολογιστή στη μαθησιακή διαδικασία. Είναι βέβαια αυτονόητο ότι το υλικό μέρος του υπολογιστή και το λογισμικό πρέπει να είναι προσαρμοσμένο σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. (Wilkinson-Tilbrook, 1995)
Δάσκαλος και υπολογιστής
Ο Thomas Mick, αναρωτιέται γιατί ενώ οι νέες τεχνολογίες έχουν όλες τις δυνατότητες ν' ανοίξουν τους δημιουργικούς ορίζοντες των παιδιών, παρατηρείται μια επιβράδυνση στην ανάπτυξη και εφαρμογή αυτών. Ο ίδιος απαντάει ότι ο λόγος είναι και η έλλειψη γνώσεων του δασκάλου πάνω στο τι είναι οι ΝΤ και τι προσφέρουν. Κάποιοι αντιμετωπίζουν με φοβία τις ΝΤ έχοντας μνήμες παλαιότερων περίπλοκων τεχνολογιών. ¶λλοι πάλι, αν και γνωρίζουν τη θετική τους προσφορά, αντιδρούν στη χρήση τους, επειδή νιώθουν ευάλωτοι, νιώθουν ότι χάνουν τον έλεγχο της τάξης ή ενδεχομένως να ρεζιλευτούν (lose FACE) μπροστά στους μαθητές τους, καθώς αυτοί μεγαλώνουν σ' ένα κόσμο πλούσιο σε τεχνολογικά ερεθίσματα.
Παρ' όλα αυτά υπάρχουν δάσκαλοι που έχουν τη διάθεση να εφαρμόσουν τις νέες μεθόδους διδασκαλίας. Σ' αυτούς οι Odlin & Hutchins (1996) τονίζουν ότι για την αποτελεσματική χρήση του υπολογιστή στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, αλλά και στο γενικότερο σύνολο, ο δάσκαλος πρέπει:
- Να μάθει στα παιδιά πώς να χειρίζονται τον υπολογιστή, π.χ. να τον ανοίγουν, να "φορτώνουν" προγράμματα, να επιλέγουν, να εκτυπώνουν, κ.ο.κ.
- Να είναι προετοιμασμένος. Να έχει γνώση του υπολογιστή πριν να το χρησιμοποιήσει στο σχολείο.
- Να ενημερώνεται πριν αγοράζει hardware και
- Να ενθαρρύνει τα παιδιά να περιγράφουν τη δουλειά τους σ' αυτόν ή στην ομάδα τους στον υπολογιστή. Αυτό θα κάνει την εμπειρία τους πολυαισθητηριακή.
- Να Θυμάται ότι λίγος χρόνος που σταδιακά αυξάνεται μπορεί να βοηθήσει ένα υπερκινητικό παιδί να μάθει να επικεντρώνεται σ' αυτό που κάνει για μεγαλύτερες περιόδους.
- Δεν πρέπει να περιμένει θαύματα. Οι υπολογιστές βοηθάνε, δεν είναι όμως η αποκλειστική λύση στις μαθησιακές δυσκολίες.
- Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ο υπολογιστής απλά για να "γεμίσει" (FILLER) O χρόνος. Πρέπει να υπάρχει στόχος σε κάθε δραστηριότητα.
- Είναι λάθος η προσδοκία του δασκάλου να αρέσουν σ' όλους οι υπολογιστές.
- Ο υπολογιστής δεν αντικαθιστά τη διδασκαλία 1:1 και δεν μπορεί να καλύψει τη στενή επικοινωνία της ανθρώπινης επαφής.
Συμπληρωματικά οι MALONE & Smith(1996), υποστηρίζουν ότι στην τάξη ο δάσκαλος μπορεί να βοηθήσει,
- με το να είναι γνώστης των χαρακτηριστικών του λογισμικού που θέλει να "δουλέψει" και να μπορεί να το προσαρμόζει στις ανάγκες των παιδιών
- με το να αξιολογεί αυστηρά τις πηγές (resources) π.χ. αν τα προγράμματα διδάσκουν συγκεκριμένες δεξιότητες, αν οι ποινές είναι περισσότερο ελκυστικές από τις επιβραβεύσεις, αν είναι δυνατόν να ποικίλει η ταχύτητα παρουσίασης των αντικειμένων στο πρόγραμμα, πόσα λάθη ή τι είδους λάθη εντοπίζει ο ελεγκτής λαθών (spellchecker), κ.ο.κ.
- με το να δημιουργεί "τράπεζες λέξεων" για κάθε θέμα, οι οποίες να μπορούν να χρησιμοποιούνται από τα παιδιά.
- με το να χρησιμοποιεί προγράμματα που επιτρέπουν στα παιδιά να αναπτύσσουν και να οργανώνουν τις σκέψεις τους και τις ιδέες τους στον υπολογιστή.
- με το να χρησιμοποιεί εννοιολογικά πληκτρολόγια (concept keyboards), ώστε να αναπτύξουν δεξιότητες αλληλουχίας (sequencing skills).
- με το να χρησιμοποιεί "τράπεζες λέξεων" για να διδάξει στα παιδιά συμπλέγματα συμφώνων.
- με το να χρησιμοποιεί γραφικά προγράμματα που περιέχουν πρότυπα σε μαθητές με φτωχές κινητικές ικανότητες.
- με το να ενθαρρύνει τα παιδιά να χρησιμοποιούν διαφορετικούς τύπους γραμμάτων
Επίσης οι Lewis & NEILL (1999) τονίζουν ότι θα ήταν καλύτερο το παιδί να χειρίζεται το υπολογιστή παρουσία δασκάλου. Η μαθησιακή εμπειρία ενδυναμώνεται όταν παρίσταται ο δάσκαλος ή ο γονέας. Μερικά παιδιά ίσως να απολαμβάνουν την εργασία με υπολογιστή, γιατί θέλουν να αποφύγουν την επικοινωνία με το δάσκαλο ή με άλλους συμμαθητές. Γι' αυτό ο δάσκαλος πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός και να μην ενθαρρύνει τέτοιου είδους συμπεριφορές-απομονώσεις. Tα γραφικά είναι μια εναλλακτική πρόταση στο ερώτημα των Νηπιαγωγών : Πώς να χρησιμοποιήσω τον Η/Υ στην τάξη μου;Τα παιδιά αρχίζουν την επαφή τους με τον Η/Υ από την αρχή, ένα μήνα μετά την έναρξη του σχολικού έτους. Δουλεύουν ανά 2, για 5-10 λεπτά κάθε μέρα, μαθαίνουν την εφαρμογή του Paint, και προχωρούν ο καθένας ανάλογα με τις δυνατότητες και τις δεξιότητές του. Φεβρουάριο ή Μάρτιο, εξαρτάται από την ομάδα , τα παιδιά έχουν όλα κατακτήσει γνώσεις όπως: να επιλέγουν με άνεση τα περισσότερα εργαλεία του Paint, να τα συνδυάζουν για ένα πιο σύνθετο αποτέλεσμα , να γράφουν το όνομά τους και την ημερομηνία, να σώζουν την εργασία τους σε φακέλους, και να εκτυπώνουν.
Τότε προχωράμε στην εφαρμογή των γραφικών τέστ. Υπάρχουν 3 ομάδες.
Η πρώτη απευθύνεται στον νοητικό τομέα προάγοντας την αντιληπτική ικανότητα και τους μηχανισμούς σκέψης.
Η δεύτερη εξοικειώνει τα παιδιά, με βασικές μαθηματικές διαδικασίες όπως χώρος και χρόνος, συγκρίσεις διαφορετικών μεγεθών, ομαδοποιήσεις και ταξινομήσεις, διατάξεις αντικειμένων, πίνακες διπλής εισόδου, αντιστοιχήσεις αντικειμένων και μέσω αυτών εισαγωγή στην έννοια της πληθυκότητας από το 1 έως το 5.
Η τρίτη προετοιμάζει τα παιδιά για την κωδικοποίηση και αποκωδικοποίηση του γραπτού και προφορικού λόγου.
Όλα τα γραφικά έχουν ένα διαβαθμισμένο βαθμό δυσκολίας αλλά δίνουν και μια δυνατότητα ευελιξίας στον/ην νηπιαγωγό να επιλέξει αυτό που ταιριάζει καλύτερα στο εκπαιδευτικό μοντέλο που εφαρμόζει στην τάξη του.
Συμπληρωματικά στην παραπάνω ‘πρόταση’ μπορούν τα παιδιά να χρησιμοποιούν τον Η/Υ για την εβδομαδιαία καταγραφή δανεισμού βιβλίων από την σχολική τους βιβλιοθήκη αφού προηγουμένως έχει δημιουργηθεί η αντίστοιχη βάση στον υπολογιστή. Να στέλνουν και να λαμβάνουν e-mails αναπτύσσοντας συνεργασίες με σχολεία εντός και εκτός Ελλάδας. Να χρησιμοποιούν το Internet ως εποπτικό μέσο στις μαθησιακές τους ενότητες, ως βάση πληροφοριών των projects που αναπτύσσουν, ως μέσο διάδοσης της εργασίας τους και πρόσβασης σε εργασίες άλλων σχολείων. Μπορούν μάθουν να χρησιμοποιούν CDs με ποικίλο περιεχόμενο, από μουσικές συλλογές διαφόρων ειδών, εκπαιδευτικά interactive παιχνίδια με μεγάλη γκάμα θεματικών ενοτήτων, μέχρι και DVDs, ταινίες επιλεγμένες με βάση τα κριτήρια που εξυπηρετούν πάντα τους μαθησιακούς στόχους που εμείς έχουμε θέσει.
Ο χρόνος στο σχολείο όλοi ξέρουμε πόσο πολύτιμος είναι. Σε εμάς τους εκπαιδευτικούς απομένει η σωστή διαχείρισή του. βιβλιογραφια
specialeducαtion,
γραφικα τεστ στα νηπιαγωγεια, καινοτομες δρασεις
Συντάκτης: Ομάδα Εισηγητών Νηπιαγωγών
ΑπάντησηΔιαγραφήΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ - Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ
Oσον αφορά την προσχολική ηλικία, ως αναπτυξιακά κατάλληλα λογισμικά περιγράφονται εκείνα που (Ντολιοπούλου):
- είναι κατάλληλα για την ηλικία, την κουλτούρα, το επίπεδο και τα ενδιαφέροντα των παιδιών,
- έχουν σαφείς στόχους,
- έχουν πολλές δυνατότητες και δίνουν έμφαση στην ενεργητική μάθηση, στον πειραματισμό και στην επίλυση προβλημάτων,
- μπορούν να ενσωματώνονται στο πρόγραμμα του νηπιαγωγείου,
- καλλιεργούν τη φαντασία και τη δημιουργικότητα των παιδιών,
- είναι εύχρηστα και αισθητικά ευχάριστα,
- προκαλούν και διατηρούν αμείωτο το ενδιαφέρον των παιδιών,
- δίνουν στα παιδιά μια αίσθηση ελέγχου και έχουν κατάλληλη και αποτελεσματική επανατροφοδότηση.
Τα προγράμματα που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε στη μαθησιακή διαδικασία χωρίζονται σε κατηγορίες. Ετσι, υπάρχουν:
- τα προγράμματα εκγύμνασης και εμπέδωσης (drill-and practice),
- τα προγράμματα παρουσίασης (tutorials),
- τα προγράμματα προσομοίωσης (simulations),
- τα προγράμματα ανοιχτού περιβάλλοντος,
- και τα προγράμματα επίλυσης προβλημάτων.
Ο υπολογιστής πρέπει να χρησιμοποιείται και να αποτελεί μέρος της τάξης σε κεντρικό σημείο. Στη γωνιά του υπολογιστή οι δραστηριότητες είναι ομαδικές, κοινωνικές και πάντα ακολουθούνται με συζήτηση για τον τρόπο χρήσης του.
Τα παιδιά αρχικά καλό είναι να χρησιμοποιούν τις βοηθητικές συσκευές του υπολογιστή, όπως το ποντίκι και το πληκτρολόγιο. Ο χρόνος απασχόλησής τους δεν πρέπει να είναι υπερβολικός, αρκεί να είναι δημιουργικός.
Το κάθε πρόγραμμα πρέπει να επιλέγεται ανάλογα με το αναπτυξιακό επίπεδο των παιδιών και τα ενδιαφέροντά τους. Τα προγράμματα αυτά θα πρέπει να προσφέρουν στα παιδιά ερεθίσματα και περαιτέρω γνώσεις, καθώς κι ένα δημιουργικό περιβάλλον, με περιθώρια ελεύθερης ενασχόλησης.
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι καθοριστικός για την ολόπλευρη ανάπτυξη και αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών στο νηπιαγωγείο. Το να γίνει εφικτή η χρήση των συσκευών, των λογισµικών, των πολυµέσων και του Διαδικτύου ως εργαλείων διδασκαλίας και µάθησης εξαρτάται από τις γνώσεις και τον ενθουσιασµό των εκπαιδευτικών, καθώς και από το κίνητρο και την κατάλληλη προετοιμασία τους ώστε να θέσουν τις νέες τεχνολογίες στην υπηρεσία των εκπαιδευτικών και παιδαγωγικών αναγκών των παιδιών, τονίζεται από το CEO Forum on Education and Technology (1999).
Η απλή γνώση χρήσης των νέων τεχνολογιών δεν είναι αρκετή ώστε να αποβάλουν οι εκπαιδευτικοί το δέος που ενδεχομένως τούς προκαλούν και να µμπορέσουν να τις εντάξουν στο πρόγραµµά τους.
Γι’ αυτό είναι απαραίτητο:
- να έχουν πρώτα πειστεί οι ίδιοι για την ωφελιμότητα των νέων τεχνολογιών,
- να έχουν βιώσει µε δημιουργικό τρόπο τη χρήση τους,
- να έχουν κατανοήσει τις δυνατότητές τους
- και να έχουν ενημερωθεί µέσα από σεμινάρια, επαφές µε άλλους, από βιβλία και το Διαδίκτυο.
Η παιδαγωγός πρέπει να παρέχει υποστηρικτικό ρόλο και να φροντίζει ώστε όλα τα παιδιά να μετέχουν στη δραστηριότητα και στη χρήση του υπολογιστή.
Ο υπολογιστής μπορεί να αποτελέσει κίνητρο, εργαλείο μάθησης και διερεύνησης, επικοινωνιακό μέσο, εποπτικό εργαλείο, μέσο συνεργασίας των παιδιών τόσο μεταξύ τους όσο και με ενήλικες, εργαλείο ανακάλυψης και πειραματισμού, μέσο ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης των παιδιών και σύγκλισης κοινωνικών διαφορών και δεξιοτήτων (Τsitouridou and Vryzas, 2001).
Πρέπει βέβαια να γίνει σαφές ότι η χρήση των τεχνολογιών της πληροφορίας και των επικοινωνιών (ΤΠΕ) οφείλει να λειτουργεί συμπληρωματικά στο σχεδιασμό και την υλοποίηση των στόχων της προσχολικής εκπαίδευσης και όχι να αντικαθιστά τις άλλες δημιουργικές δραστηριότητες των νηπίων, όπως το παιχνίδι, τη ζωγραφική κ.λπ.
Επιπλέον, ο παιδαγωγός πρέπει να έχει την απαιτούμενη εκπαίδευση και διαρκή κατάρτιση ώστε να είναι σε θέση να υλοποιεί τον εκπαιδευτικό σχεδιασμό του με την παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ και να τις ενσωματώνει κατάλληλα στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Γίνεται λοιπόν κατανοητό πως και στη χώρα μας πια η χρήση του υπολογιστή στη μαθησιακή διδασκαλία είναι πραγματικότητα, γι’ αυτό εντάσσεται σε όλες τις βαθμίδες, ξεκινώντας από την πρώτη και θέτοντας τον υπολογιστή ως ένα μηχάνημα-εργαλείο μάθησης και διασκέδασης.
Γιατί να χρησιµοποιηθούν οι νέες τεχνολογίες στο νηπιαγωγείο.
Τείνει να γίνει ευρύτερα αποδεκτό ότι «η διδασκαλία και η χρήση των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση έχουν ως κύριο στόχο να διευρυνθούν οι γνωστικές ικανότητες των παιδιών και να εµπλουτιστούν οι ευκαιρίες και οι τρόποι διδασκαλίας και µάθησης» (Πολυδωρίδη, Κοντογιαννοπούλου, 1991). Ο εµπλουτισµός των ευκαιριών και των τρόπων διδασκαλίας και µάθησης γίνεται πια επιτακτικός. Σχετικά µε τις ευκαιρίες για πληροφόρηση και µάθηση, ας µην ξεχνάµε τα αποµακρυσµένα σχολεία. Οι νέες τεχνολογίες µε ένα σχετικά χαµηλό κόστος επιτρέπουν στα παιδιά να έχουν πρόσβαση σε βιβλιοθήκες όλου του κόσµου, ενώ επίσης τους δίνει τη δυνατότητα της επικοινωνίας µε άλλα παιδιά, αλλά και µε ειδικούς για κάποιο θέµα που τα ενδιαφέρει. Για τα παιδιά αυτά οι νέες τεχνολογίες αποτελούν ζωτικής (συχνά κυριολεκτικά, προκειµένου για την τηλεϊατρική) σηµασίας εργαλεία. Οι τρόποι διδασκαλίας που εφαρµόζονται στα περισσότερα νηπιαγωγεία µπορούν να γίνουν ελκυστικότεροι και να ανταποκρίνονται καλύτερα στις αναπτυξιακές ανάγκες και τους ρυθµούς των παιδιών όταν βρίσκεται στη διάθεσή τους ένα εργαλείο µε πολλές δυνατότητες, όπως της πληροφόρησης, της επικοινωνίας, της δηµιουργίας, της αξιολόγησης και του ελέγχου.
- Ποιοι θα τις χρησιµοποιήσουν. Θα πρέπει η Πολιτεία -και κατ’ επέκταση ο κάθε εκπαιδευτικός στο µικρόκοσµο της τάξης του- «να εξασφαλίσει την ισοτιµία στην πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες ανάµεσα στα φύλα, στις κοινωνικοοικονοµικές οµάδες και στα άτοµα µε ειδικές ανάγκες». Πέρα όµως από αυτή τη γενική αρχή, το ποιος θα χρησιµοποιεί κυρίως τις νέες τεχνολογίες σε ένα νηπιαγωγείο είναι σηµαντικό για την εργονοµική τοποθέτησή τους και για τον αριθµό τους.
Θα βρίσκεται στο γραφείο ή στην τάξη; Θα υπάρχουν ένας ή περισσότεροι υπολογιστές;
Παίζει ρόλο ακόμη το αν θα γίνεται χρήση του Η/Υ από ένα παιδί κάθε φορά, από δύο ή από µικρές οµάδες.
Ενας από τους βασικότερους παράγοντες για τη συνεργασία των παιδιών σε µια δραστηριότητα µε Η/Υ είναι να έχουν όλοι πολύ καλή οπτική επαφή µε την οθόνη.
Αν θα γίνεται χρήση του Η/Υ από τον εκπαιδευτικό και θα παρακολουθούν τα παιδιά, τότε όλα τα παιδιά θα πρέπει να βλέπουν την οθόνη. Γι’ αυτό η σύνδεση του Η/Υ µε οθόνη τηλεόρασης ή η χρήση ειδικού προβολέα µπορεί να είναι κάποιοι τρόποι αντιµετώπισης του προβλήµατος.
Πηγή: Εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος
Κάποιοι φοιτητές αντιμετωπίζουν πρόβλημα για να κάνουν σχόλια. Μπείτε ως ανώνυμος αλλά γράψτε στο σχόλιο το όνομά σας
ΑπάντησηΔιαγραφήΕύη
Παπανικολάου Σεβαστή Α.Μ. 4167
ΑπάντησηΔιαγραφήΚάποτε η εκπαίδευση με τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών γινόταν μόνον για τους αστροναύτες ή για τους πιλότους των πολεμικών αεροσκαφών και η χρήση τους στο σπίτι περιοριζόταν μόνον στο να παίζουν μικροί ή μεγάλοι διάφορα παιχνίδια. Σήμερα τα πράγματα έχουν αισθητά αλλάξει. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τον κατάλληλα εκπαιδευμένο εκπαιδευτικό προσωπικό ή από τον κατάλληλα ενημερωμένο γονέα, για να μάθουν σε παιδιά από τριών ως έξι ετών, για παράδειγμα τις πρώτες πράξεις της αριθμητικής ή τις πρώτες τους λέξεις.
Όσον αφορά τα μικρά παιδιά και ιδιαίτερα τα παιδιά προσχολική ηλικίας, ο περισσότερος κόσμος προβληματίζεται ιδιαίτερα, για το αν θα πρέπει να έρχονται σε επαφή ή όχι με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και τι συνέπειες μπορεί αυτό να έχει στην υγειά τους. Έρευνες ειδικών έχουν αποδείξει, ότι όσο κακό κάνει το να κάθετε προσηλωμένο το παιδί με τις ώρες μπροστά στην τηλεόραση, άλλο τόσο κακό μπορεί να κάνει και η προσήλωση στην οθόνη του υπολογιστή. Όσον αφορά την ακτινοβολία της οθόνης και την επίδραση, που μπορεί να έχει αυτή στο παιδί, οι νέες οθόνες χαμηλής ακτινοβολίας και τα ειδικά φίλτρα προστασίας έρχονται για να μειώσουν τον κίνδυνο. Επιστημονικές έρευνες πάντως δεν έχουν αποδείξει, ότι η έκθεση μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή μπορεί να συνδυάζει κίνδυνους για την υγεία. Πιο υπαρκτός πάντως είναι ο κίνδυνος να πάθει το παιδί σκολίωση, αν δεν κάθεται σωστά μπροστά στον υπολογιστή.
Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί προβληματίζονται επίσης σε τι ηλικία, θα πρέπει να δώσουν πρόσβαση ή να αρχίσουν να εκπαιδεύουν στη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών τους νεοσσούς τους.
Τα σύγχρονα εκπαιδευτικά προγράμματα εισάγουν τη διδασκαλία των ηλεκτρονικών υπολογιστών στα παιδιά προσχολικής ηλικίας ήδη από την ηλικία των τριών ετών. Στις περισσότερες προηγμένες χώρες υπάρχουν ηλεκτρονικοί υπολογιστές ακόμα και στις αίθουσες των νηπιαγωγεία και των παιδικών σταθμών.
Πριν από μερικά χρόνια η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή ως εκπαιδευτικού εργαλείου ήταν πολύ μικρότερη σε σύγκριση με σήμερα. Αιτία της αλλαγής είναι οι ραγδαίες εξελίξεις που γίνονται στον τομέα αυτό καθώς και η παρουσία στην αγορά όλων και περισσότερων προγραμμάτων, που βοηθούν στη γενικότερη ή ειδικότερη μάθηση.
Σε λίγα χρόνια οι υπολογιστές θα μπούνε σε κάθε σχολική αίθουσα ακόμα και στα νηπιαγωγεία. Θα είναι τόσο κοινοί στα σχολεία και στα σπίτια μας, όπως και η τηλεόραση και δεν θα γεννάτε θέμα, για το αν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ή όχι από τα παιδιά. Δεν έχετε το δικαίωμα να αφήσετε τα παιδιά σας απροετοίμαστα μπροστά στη νέα πραγματικότητα, που ξεδιπλώνετε μπροστά μας.
Σχεδίαση αναπτυξιακά κατάλληλων δραστηριοτήτων
Θεωρητική προβληματική
Η διαδικασία και οι φάσεις ανάπτυξης παιδαγωγικών δραστηριοτήτων με τις ΤΠΕ μπορεί να βασιστεί τόσο στα θεωρητικά πορίσματα των ψυχολογικών θεωριών μάθησης, όσο και στα ερευνητικά δεδομένα που αφορούν στην ανάπτυξη διδακτικών μεθοδολογιών και διδακτικού υλικού. Στο σημείο αυτό πρέπει να γίνει σαφές ότι οι ΤΠΕ μπορούν (και πρέπει) να λειτουργούν συμπληρωματικά και όχι να αντικαθιστούν τις άλλες δραστηριότητες των νηπίων (παιχνίδι, ζωγραφική, κλπ.) με χρήση πραγματικών υλικών όπως η ενασχόληση με το παραμύθι, το οικοδομικό υλικό, το κουκλόσπιτο, το συμβολικό παιχνίδι στις διάφορες γωνιές του Νηπιαγωγείου.
Επίσης, στο σχεδιασμό των δραστηριοτήτων είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη παράγοντες όπως η ηλικία των παιδιών, η γνωστική ενότητα που θα αναπτυχθεί, οι γενικοί εκπαιδευτικοί στόχοι, αλλά και οι ειδικοί στόχοι (σχετικοί με το γνωστικό αντικείμενο), καθώς και δευτερεύοντες στόχοι (σχετικοί με άλλους γνωστικούς τομείς). Η σχεδίαση συνεπώς κατάλληλων δραστηριοτήτων που να συνδέονται άμεσα με το τρέχον Αναλυτικό Πρόγραμμα του Νηπιαγωγείου προσκρούει σε μία σειρά από προβλήματα τα οποία αφορούν αφενός στα λίγα διαθέσιμα εκπαιδευτικά λογισμικά στα ελληνικά και αφετέρου στις περιορισμένες δυνατότητες κάλυψης του Α.Π. που επιτρέπουν.
Η υλοποίηση δραστηριοτήτων με ΤΠΕ οι οποίες να είναι σύμφωνες με τις σύγχρονες θεωρίες μάθησης φαίνεται να είναι εφικτή με τη χρήση αναπτυξιακά ή εξελικτικά κατάλληλου (developmentally appropriate) εκπαιδευτικού λογισμικού.
Ως αναπτυξιακά κατάλληλο λογισμικό (Haugland & Wright, 1997) κρίνεται αυτό που ανταποκρίνεται στην ηλικία και τις γνώσεις των παιδιών, που μπορεί να προσαρμοστεί σε διαφορετικούς μαθητές με διαφορετικά επίπεδα ικανοτήτων και που μπορεί να ενταχθεί στο αναλυτικό πρόγραμμα του Νηπιαγωγείου. Επιπρόσθετα, επιτρέπει τη διερευνητική μάθηση καθώς και τη συνεργατική μάθηση με τη μορφή παιχνιδιού και χρησιμοποιεί άμεσες και κατάλληλες τεχνικές ανατροφοδότησης. Είναι, επίσης, το λογισμικό που λαμβάνει υπόψη του τις δυσκολίες και τις λανθασμένες αντιλήψεις των μαθητών και προσφέρει ευκαιρίες για την ανασυγκρότησή τους. Ενθαρρύνει τον προβληματισμό, επιτρέπει την εμπλοκή του παιδιού και την ενεργητική συμμετοχή του και ευνοεί τη συνεχή ενεργοποίηση του ενδιαφέροντός του. Επιπλέον, επιτρέπει τη μαθησιακή αξιοποίηση του λάθους, δίνοντας στον εκπαιδευτικό τη δυνατότητα να επέμβει και να τροποποιήσει το λογισμικό (Haugland & Wright 1997).
Παράλληλα, έχει σημασία να επιλέγονται υλικά και σενάρια με βάση το λογισμικό που χρησιμοποιείται και τις προαπαιτούμενες γνώσεις των νηπίων (τι πρέπει να γνωρίζουν τα παιδιά και τι εμπόδια αντιμετωπίζουν στην κατανόηση της γνωστικής ενότητας που μελετάται). Εξάλλου, είναι σημαντικό να γίνεται προγραμματισμός για τη χρονική διάρκεια των δραστηριοτήτων, δηλαδή υπολογισμός του απαιτούμενου χρόνου στον υπολογιστή καθώς και αν θα πρόκειται για ατομική ή ομαδική δραστηριότητα. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να σκεφτεί κανείς αν η δραστηριότητα που σχεδίασε με τον υπολογιστή μπορεί να λειτουργήσει ανεξάρτητα ή πρέπει να συνδυαστεί οπωσδήποτε με κάποια άλλη (ζωγραφική, κατασκευές, κολάζ, δραματοποίηση, παιχνίδια, παραμύθι, κλπ). Εξίσου βασική είναι και η προοπτική της αξιολόγησης των δραστηριοτήτων τόσο αναφορικά με το σχεδιασμό τους, όσο και με την υλοποίησή τους (Clements, 1985).
Πρέπει εντούτοις να τονισθεί ότι λίγα είναι τα ελληνικά εκπαιδευτικά λογισμικά (ή τα λογισμικά που έχουν προσαρμοστεί στην ελληνική γλώσσα) που πληρούν τα παραπάνω κριτήρια οπότε στη σχεδίαση των δραστηριοτήτων της έρευνας πολλές φορές χρησιμοποιήθηκαν συστήματα που κάλυπταν μέρος μόνο της ψυχοπαιδαγωγικής μας προσέγγισης. Οι δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν με εκπαιδευτικά λογισμικά χωρίζονται σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες: δραστηριότητες εμπέδωσης μέσω εργασιών εξάσκησης και πρακτικής, δραστηριότητες επίλυσης προβλήματος, δραστηριότητες ανάπτυξης της δημιουργικότητας μέσω εργασιών σχεδίασης και ζωγραφικής και δραστηριότητες γλώσσας.
ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ προσωπικός ηλεκτρονικός υπολογιστής (personal computer) είναι ένα παρεξηγημένο εργαλείο από το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Άλλοι τον αντιμετωπίζουν με δέος, άλλοι με φόβο, άλλοι τον θεωρούν εντελώς απρόσιτο εργαλείο, άλλοι τον θεωρούν εντελώς άχρηστο και άλλοι δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς αυτόν.
Τι είναι όμως ο ηλεκτρονικός υπολογιστής; Δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα ακόμα μηχάνημα, που κατασκεύασε ο άνθρωπος, όπως και τόσες άλλες μηχανές, οι οποίες κάνουν ευκολότερη ή δυσκολότερη την καθημερινή μας ζωή. Η ωφέλεια ή η βλάβη, που προξενείτε από τη χρήση του, εξαρτάται αποκλειστικά από τη χρήση, που θα τον κάνουμε εμείς, όπως άλλωστε συμβαίνει με όλες τις μηχανές.
Κάποτε η εκπαίδευση με τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών γινόταν μόνον για τους αστροναύτες ή για τους πιλότους των πολεμικών αεροσκαφών και η χρήση τους στο σπίτι περιοριζόταν μόνον στο να παίζουν μικροί ή μεγάλοι διάφορα παιχνίδια. Σήμερα τα πράγματα έχουν αισθητά αλλάξει. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τον κατάλληλα εκπαιδευμένο εκπαιδευτικό προσωπικό ή από τον κατάλληλα ενημερωμένο γονέα, για να μάθουν σε παιδιά από τριών ως έξι ετών, για παράδειγμα τις πρώτες πράξεις της αριθμητικής ή τις πρώτες τους λέξεις. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε μεγαλύτερες ηλικίες, για να διδάξουν στα παιδιά αριθμητική, φυσική, χημεία, γεωμετρία, ξένες γλώσσες να οξύνουν το πνεύμα και να τα ψυχαγωγήσουν.
Όσον αφορά τα μικρά παιδιά και ιδιαίτερα τα παιδιά προσχολική ηλικίας, ο περισσότερος κόσμος προβληματίζεται ιδιαίτερα, για το αν θα πρέπει να έρχονται σε επαφή ή όχι με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και τι συνέπειες μπορεί αυτό να έχει στην υγειά τους. Έρευνες ειδικών έχουν αποδείξει, ότι όσο κακό κάνει το να κάθετε προσηλωμένο το παιδί με τις ώρες μπροστά στην τηλεόραση, άλλο τόσο κακό μπορεί να κάνει και η προσήλωση στην οθόνη του υπολογιστή. Όσον αφορά την ακτινοβολία της οθόνης και την επίδραση, που μπορεί να έχει αυτή στο παιδί, οι νέες οθόνες χαμηλής ακτινοβολίας και τα ειδικά φίλτρα προστασίας έρχονται για να μειώσουν τον κίνδυνο. Επιστημονικές έρευνες πάντως δεν έχουν αποδείξει, ότι η έκθεση μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή μπορεί να συνδυάζει κίνδυνους για την υγεία. Πιο υπαρκτός πάντως είναι ο κίνδυνος να πάθει το παιδί σκολίωση, αν δεν κάθεται σωστά μπροστά στον υπολογιστή.
Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί προβληματίζονται επίσης σε τι ηλικία, θα πρέπει να δώσουν πρόσβαση ή να αρχίσουν να εκπαιδεύουν στη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών τους νεοσσούς τους.
Τα σύγχρονα εκπαιδευτικά προγράμματα εισάγουν τη διδασκαλία των ηλεκτρονικών υπολογιστών στα παιδιά προσχολικής ηλικίας ήδη από την ηλικία των τριών ετών. Στις περισσότερες προηγμένες χώρες υπάρχουν ηλεκτρονικοί υπολογιστές ακόμα και στις αίθουσες των νηπιαγωγεία και των παιδικών σταθμών.
Ακολουθώντας αυτό το πρωτοποριακό και φιλόδοξο πρόγραμμα φέρνουμε, στο Νηπιαγωγείο - Παιδικό Σταθμό της κας Άσπας Καράτζιου, τα παιδιά της προσχολική ηλικίας σε επαφή με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και διδάσκουμε μέσα από εξειδικευμένα προγράμματα προσχολικής αγωγής προανάγνωση, προγραφή, προμαθηματικά, μουσική, ιστορία, κυκλοφοριακή αγωγή, αγγλικά, σχέδιο, ζωγραφική και πολλά άλλα σε παιδιά από τριών ως έξι ετών. Χρησιμοποιούμε έτσι τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές ώστε, να αποτελέσουν βασικό εργαλείο προσχολικής εκπαίδευσης και ανάπτυξης των δεξιοτήτων των παιδιών.
Πριν από μερικά χρόνια η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή ως εκπαιδευτικού εργαλείου ήταν πολύ μικρότερη σε σύγκριση με σήμερα. Αιτία της αλλαγής είναι οι ραγδαίες εξελίξεις που γίνονται στον τομέα αυτό καθώς και η παρουσία στην αγορά όλων και περισσότερων προγραμμάτων, που βοηθούν στη γενικότερη ή ειδικότερη μάθηση.
Ο υπολογιστής δεν ήρθε για να αντικαταστήσει τα πάντα στη ζωή μας, αλλά για να εξελίξει και να προσφέρει εναλλακτικές λύσεις σε κάθε δραστηριότητα. Μπορεί να γίνει δάσκαλος, φίλος, καλή παρέα αλλά και πάθος ή εργαλείο παράνομων πράξεων. Είναι ένα εργαλείο, όπως όλα όσα έχει εφεύρει ο άνθρωπος. Η χρησιμότητά του εξαρτάται από τη χρήση του. Ως εκπαιδευτικό εργαλείο, είναι μια λύση, η οποία μπορεί να προσφέρει ουσιαστικά σε κάθε ηλικία. Πάντως είτε μικρό είτε μεγάλο είναι το παιδί καλό είναι να υπάρχει η επίβλεψη και η καθοδήγηση του δασκάλου ή του γονέα.
Σε λίγα χρόνια οι υπολογιστές θα μπούνε σε κάθε σχολική αίθουσα ακόμα και στα νηπιαγωγεία. Θα είναι τόσο κοινοί στα σχολεία και στα σπίτια μας, όπως και η τηλεόραση και δεν θα γεννάτε θέμα, για το αν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ή όχι από τα παιδιά. Δεν έχετε το δικαίωμα να αφήσετε τα παιδιά σας απροετοίμαστα μπροστά στη νέα πραγματικότητα, που ξεδιπλώνετε μπροστά μας.
www.karatziou.gr/texts/article3.doc
ΣΤΑΜΕΛΟΥ ΑΝΔΡΙΑΝΑ Α.Μ. 4188
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο θέμα της αξιοποίησης του Η/Υ στο νηπιαγωγείο εξετάζεται ουσιαστικά από δύο άξονες :
•θέματα οργάνωσης που αφορούν τη χρήση του Η/Υ στην τάξη
•εκπαιδευτική αξιοποίηση του Η/Υ στην τάξη
Α. ΘΕΜΑΤΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ Η/Υ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ
Οποιοσδήποτε και αν είναι ο αριθμός των υπολογιστών σε ένα σχολείο, πρέπει απαραίτητα να τεθούν ρεαλιστικοί στόχοι και ένα χρονοδιάγραμμα για εργασίες. Για να καθοριστούν ποιες επιπλέον δραστηριότητες που αφορούν τους υπολογιστές, μπορούν να ενσωματωθούν στις εργασίες του νηπιαγωγείου και σε ποιο επίπεδο, πρέπει απαραίτητα να ληφθούν υπόψη τα θέματα ανάπτυξης των νηπιαγωγών και οι πηγές.
Όταν μιλούμε για θέματα οργάνωσης αναφερόμαστε στα πιο κάτω :
•Φυσικές πηγές : κτίρια, γη, έπιπλα, εξοπλισμό και βιβλία
•Ανθρώπινες πηγές : όλο το ανθρώπινο δυναμικό σ’ ένα νηπιαγωγείο
•Οικονομικές πηγές : τα λεφτά που διαχειρίζεται ένα νηπιαγωγείο
Πιο συγκεκριμένα :
Α1. Φυσικές πηγές
Σε μία αίθουσα όπου υπάρχει ένας Η/Υ είναι σημαντικό να μελετηθούν θέματα που αφορούν στην ασφάλεια του υπολογιστή. Ο υπολογιστής :
•Πρέπει να είναι σε θέση που να επιτρέπει στα παιδιά να έχουν εύκολα πρόσβαση σε αυτό, μακριά από πιθανούς κινδύνους (π.χ. ηλεκτρικό ρεύμα)
•Δεν πρέπει να είναι συνέχεια εκτεθειμένος στον ήλιο (π.χ. κοντά σε παράθυρο)
•Πρέπει να προφυλάσσεται από την σκόνη
•Πρέπει να είναι τοποθετημένος σε κατάλληΛο έπιπλο (υπάρχουν ειδικά εργονομικά έπιπλα)
•Πρέπει να είναι σε εκείνο το σημείο της τάξης που να επιτρέπει να δουλέψουν με διάφορους τρόπους : ατομικά, σε ομάδες κλπ.
•Πρέπει να είναι τοποθετημένος σε ένα τόπο που να επιτρέπει στον εκπαιδευτικό να το χρησιμοποιεί για παρουσιάσεις.
Α2. Ανθρώπινες πηγές
Σε κάθε νηπιαγωγείο υπάρχουν πολλά άτομα που εμπλέκονται: νήπια, εκπαιδευτικοί, γονείς, προσωπικό νηπιαγωγείου. Η παρουσία του Η/Υ στην αίθουσα θα έρθει να αλλάξει αρκετά πράγματα. Για να υπάρξει μια ουσιαστική αξιοποίηση του Η/Υ θα πρέπει να υπάρξει και ανάλογη προετοιμασία των εμπλεκόμενων ατόμων. Συγκεκριμένα :
•Βοηθητικό προσωπικό του νηπιαγωγείου : θα πρέπει να γίνει μια ενημέρωση σε θέματα που αφορούν στην ασφάλεια του Η/Υ. π.χ. ο τρόπος που θα πρέπει να καθαρίζεται η αίθουσα και ο υπολογιστής.
•Γονείς : η παρουσία του Η/Υ στην τάξη είναι μια καινοτομία που θα αλλάξει πιθανόν σε κάποιο βαθμό τον τρόπο μαθησιακής διαδικασίας. Είναι σημαντικό λοιπόν να ενημερωθούν οι γονείς για αυτή την αλλαγή στον τρόπο εργασίας των παιδιών καθώς και για τον τρόπο που θα μπορούν να βοηθούν τα παιδιά τους στο σπίτι.
•Νήπια : είναι πολύ πιθανόν κάποια από αυτά τα παιδιά να βλέπουν για πρώτη φορά Η/Υ. Για τα νήπια πέρα από την εκπαιδευτική προσέγγιση που θα ακολουθηθεί για την γνωριμία με τον υπολογιστή, θα πρέπει παράλληλα να γίνει ευαισθητοποίηση σε θέματα ασφάλειας των Η/Υ στη τάξη και σωστής χρήσης τους.
•Εκπαιδευτικοί : χρειάζονται άμεση στήριξη για τον τρόπο που θα χρησιμοποιήσουν τον Η/Υ τόσο ως εργαλείο διδασκαλίας και μάθησης όσο και ως εργαλείο για θέματα οργάνωσης της δουλειάς τους.
•Διευθυντής : οφείλει να συνειδητοποιήσει τη χρησιμότητα της Πληροφορικής στην εκπαίδευση, να δημιουργήσει συνθήκες για εύκολη πρόσβαση σε οποιοδήποτε εξοπλισμό χρειάζονται οι εκπαιδευτικοί και να αποτελεί καλό παράδειγμα αποδοχής και χρήσης της τεχνολογίας. Επίσης πρέπει να ενημερώνει τις νηπιαγωγούς για θέματα που αφορούν την Πληροφορική στην εκπαίδευση και να συνεργάζεται με τους γονείς.
Α3. Διαχείριση χρόνου και οργάνωση τάξης
Ο χρόνος ή καλύτερα η έλλειψη χρόνου είναι ένας σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει τη χρήση του Η/Υ και είναι σημείο που πρέπει ο/η νηπιαγωγός να λάβει υπόψη. Με τα νέα δεδομένα θα υπάρχει ένα Αναλυτικό Πρόγραμμα που πρέπει να ακολουθηθεί και παράλληλα υπολογιστές με πολλές δυνατότητες που θα πρέπει να αξιοποιηθούν από τα νήπια. Αυτό που πρέπει να έχει συνέχεια υπόψη ο/η νηπιαγωγός είναι ότι όλα τα παιδιά θα πρέπει να έχουν ίσες ευκαιρίες πρόσβασης στον Η/Υ.
(http://athena.pi.ac.cy/pliroforiki/epimorfosi_dim/enas_HY.pdf)
ΣΤΑΜΕΛΟΥ ΑΝΔΡΙΑΝΑ Α.Μ. 4188 (συνέχεια)
ΑπάντησηΔιαγραφήΒ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Η/Υ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ
Σημαντικό ρόλο παίζει ο αριθμός των υπολογιστών σε αντιστοιχία με αυτόν των παιδιών, όπως επίσης και οι γνώσεις του/της νηπιαγωγού.
Β1. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
Ο εκπαιδευτικός μπορεί στην αρχή να κάνει μια γενική εισαγωγή σε όλα τα παιδιά για τον Η/Υ και για τον τρόπο που εργάζεται. Στη συνέχεια θα οργανώσει τα παιδιά με τέτοιο τρόπο ώστε εκ περιτροπής να περάσουν από τον υπολογιστή είτε ατομικά είτε σε ομάδες. Τα παιδιά που θα αποτελούν ομάδα είναι καλύτερα να είναι μικτής ικανότητας, δηλ. παιδιά που ξέρουν να χειρίζονται σε αρκετά ικανοποιητικό βαθμό τον Η/Υ και άλλα που είναι λιγότερο εξοικειωμένα.
(http://athena.pi.ac.cy/pliroforiki/epimorfosi_dim/enas_HY.pdf)
Ο/Η νηπιαγωγός οφείλει να επιλέξει αναπτυξιακά κατάλληλο λογισμικό, ανάλογο της ηλικίας των παιδιών του νηπιαγωγείου και στη συνέχεια σε συνεργασία με τα ίδια τα παιδιά να σχεδιάσει και να υλοποιήσει δραστηριότητες σχετικές με τον Η/Υ. Το λογισμικό για παιδιά προσχολικής ηλικίας προσφέρει πράγματι, μεταξύ άλλων, ευκαιρίες στα παιδιά, για ενεργό συμμετοχή στη μάθηση, για αναπροσδιορισμό της έννοιας του παιχνιδιού, για αναπαραγωγή ιδεών, για διερεύνηση νέων αντιλήψεων, για ψυχαγωγία – διασκέδαση κ.α.
(Παγγέ Τ. (2008). Εκπαιδευτική Τεχνολογία. Ιωάννινα)
Β2. ΣΥΝΔΕΣΗ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΟΝ Η/Υ
Για τη σύνδεση του υφιστάμενου Αναλυτικού Προγράμματος με τον Η/Υ, πέρα από τις υποδείξεις που θα γίνουν πιθανόν από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού οι εκπαιδευτικοί θα χρειαστεί να μελετήσουν ξανά το ΑΠ και να εντοπίσουν πτυχές που θεωρούν ότι μπορεί να ενισχυθούν από τον Η/Υ. Παρακάτω παρουσιάζονται κάποιες εισηγήσεις για το πώς μπορεί να συνδεθεί το υφιστάμενο αναλυτικό πρόγραμμα με τον υπολογιστή.
1. Φυσικές επιστήμες
-Εκμάθηση των βασικών μερών του υπολογιστή (κεντρική μονάδα, πληκτρολόγιο, ποντίκι, οθόνη, ηχεία, εκτυπωτή κτλ).
-Συζήτηση για τη χρησιμότητα του για τον άνθρωπο.
-Ζωγραφική του υπολογιστή και των βασικών μονάδων του από τα νήπια.
-Εκμάθηση της σωστής θέσης του σώματος μπροστά στον υπολογιστή.
-Εκμάθηση της σωστής χρήσης του υπολογιστή για να μη χαλάσει π.χ. δεν πατάμε δυνατά τα πλήκτρα
2.Εικαστικά
-Ζωγραφική στον υπολογιστή (ελεύθερη ή με προκαθορισμένο θέμα).
-Ακρόαση τραγουδιών και παραμυθιών από τον υπολογιστή.
-Παρακολούθηση εκπαιδευτικών DVD που αφορούν τα νήπια π.χ. η ζωή των θηλαστικών στη θάλασσα.
-Εύρεση εικόνων που ενδιαφέρουν τα νήπια σύμφωνα με το θέμα με το οποίο ασχολούνται π.χ. εύρεση εικόνων σχετικών με τα Χριστούγεννα
3.Γλώσσα
-Αναγνώριση και εκμάθηση των γραμμάτων από το πληκτρολόγιο.
-Ανακάλυψη των γραμμάτων που εμπεριέχει το όνομά τους και προσπάθεια πληκτρολόγησης του πρώτα σε κεφαλαία και έπειτα σε πεζά.
-Προσπάθεια αντιγραφής μιας λέξης π.χ. του ονόματος ενός ζώου που βλέπουν τα νήπια γραμμένη στο πάνω μέρος της οθόνης.
-Δημιουργία (με τη βοήθεια του/της νηπιαγωγού) ενός εντύπου που αφορά το νηπιαγωγείο π.χ. μίας πρόσκλησης για τη γιορτή της 25ης Μαρτίου ή μίας ανακοίνωσης προς τους γονείς και εκτύπωσής της.
4. Μαθηματικά
-Αναγνώριση και εκμάθηση των αριθμών από το 1 έως το 12 από το πληκτρολόγιο του υπολογιστή. Εκτύπωση των αριθμών.
-Παιχνίδια σύνδεσης των αριθμοκαρτών που δημιούργησαν στον υπολογιστή με τα σύνολα των αντικειμένων που αντιπροσωπεύουν π.χ. δίπλα στον αριθμό 4 θα πρέπει να βάλουν 4 σπιτάκια.
-Σχεδιασμός σχημάτων σε διάφορα χρώματα και μεγέθη. Εκτύπωση. Κόψιμο με ψαλίδι πάνω στο περίγραμμα και επικόλληση σε χαρτόνι της αρεσκείας τους.
-Προγράμματα που κυκλοφορούν στο εμπόριο και εισάγουν τα νήπια στις βασικές χωροχρονικές έννοιες π.χ. βάλε τον ήλιο πάνω από το σπιτάκι
5.Επικοινωνία
Τα νήπια έχουν την ευκαιρία να επικοινωνήσουν με Video camera με παιδιά από νηπιαγωγείο άλλης πόλης ή και άλλης χώρας και να γνωρίσουν την εμπειρία της online συνάντησης και επικοινωνίας.
(http://users.sch.gr/ioakiamili/globalsch-autosch/iware/?D=b02f3283e1430e60ba1a183e7e90c566)
n
ΑπάντησηΔιαγραφήΣοφια Κρικώνη Α.Μ. 3885
ΑπάντησηΔιαγραφήΣοφια Κρικωνη Α.Μ 3885
ΑπάντησηΔιαγραφήΕπειδη αντιμετωπιζω καποιο προβλημα και δεν δεχεται το αρθρο που εχω βρει στο ιντερνετ αναρτω την διευθυνση.ευχαριστω πολυ
www.didaskalia.eu/files/drastiriotites/s22003_dra_papathanaskom.doc
Χριστιά Παρασκευή (Α.Μ 3766)
ΑπάντησηΔιαγραφήΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΕΣ
Ο προβληματισμός σχετικά με τη χρήση και την αποτελεσματικότητα των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην εκπαίδευση ισχύει για όλα τα ηλικιακά επίπεδα. Οι ισχυρότερες όμως αμφιβολίες αφορούν στην πρώτη παιδική ηλικία, απο 3-8 ετών . Μπορούν τα μικρά παιδιά φυσιολογικά και γνωσιολογικά, να χρησιμοποιήσουν τους υπολογιστές; Μήπως αυτή η χρήση παρεμποδίζει την κοινωνική τους εξέλιξη ; Μπορούν οι υπολογιστές να τα αφήσουν να αποκτήσουν δεξιότητες και να αναπτύξουν την κριτική τους ικανότητα;
Η ΚΑΤΑΛΗΛΗ ΗΛΙΚΙΑ ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ
Παρόλο που τα μεγαλύτερα παιδιά δείχνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τους υπολογιστές, δεν υπάρχει λόγος να μην ασχοληθούν μαζί τους και τα παιδιά της πρώτης νηπιακής ηλικίας (3-5 ετών) . Η έρευνα δεν έχει αποκαλύψει μεγάλες διαφορές μεταξύ των μεγαλύτερων και μικρότερων νηπίων , αν και τα τρίχρονα χρειάζονται περισσότερο χρόνο να εξοικειωθούν με το πληκτρολόγιο απ' οτι τα πενταχρονα. Παρόλα αυτα ακόμα και ένα δίχρονο παιδάκι θα μπορούσε να έρθει σε επαφή με ένα απλό πρόγραμμα που απαιτεί απλώς το χτύπημα κάποιων πλήκτρων , μόνο και μόνο για να εξοικειωθεί με τον υπολογιστή και τη χρήση του. Επιπλέον μια ερώτηση των νηπιαγωγών και όσων ασχολούνται με την προσχολική ηλικία είναι αν είναι οι υπολογιστές κατάλληλοι αναπτυξιολογικά για τα μικρά παιδιά. Εκφράζεται μάλιστα η άποψη οτι τα παιδιά θα πρέπει να έχουν φτάσει στο επίπεδο των ανώτερων νοητικών λειτουργιών πριν αρχίσουν να δουλεύουν με τους υπολογιστές. Η πρόσφατη έρευνα πάντως απέδειξε οτι τα νήπια είναι πιο ικανά απ' οτι φανταζόμασταν και μπορούν να επιδείξουν υπο ορισμένες συνθήκες, ικανότητα σκέψης που παραδοσιακά θεωρείται συγκροτημένη.
www.akatamakata.eu/boitheia-gia-tous-goneis/paidi-kai-ipologistes.html
Νηπιακη ηλικία και χρήση Η/Υ
ΑπάντησηΔιαγραφήΤα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει η θέση ότι η χρήση των Η/Υ στα πρώιμα χρόνια της ζωής των νηπίων τα βοηθάει στην απόκτηση δεξιοτήτων, στην ενίσχυση της δημιουργικής φαντασίας,στην απόκτηση γνώσεων και επικοινωνιακής ικανότητας.
Ο εκπαιδευτικός - νηπιαγωγος,στα πλαίσια της κοινωνικοποίησης των μικρών μαθητών, χρησιμοποιεί τους Η/Υ ως παιδαγωγικό μέσο, ενθαρρύνοντας την εξοικείωση των νηπίων μαζί τους.
Εξάλλου, μετά από έρευνες οι ειδικοί Papert (1980), Clements (1993)αποφάνθηκαν ότι τα παιδιά προσχολικής ηλικίας ωφελούνται από τους Η/Υ, κοινωνικοσυναισθηματικά, γλωσσικά, γνωστικά και σωματικά.
Η εξοικείωση των νηπίων με τους υπολογιστές μπορεί να γίνει μέσα από τα παιχνίδια (ειδικά εκπαιδευτικά cd-rom), την γνώση και μάθηση των συμβόλων και λέξεων, την δημιουργική φαντασία (ζωγραφική), την επικοινωνία.
Ναι στην χρήση των Η/Υ στα νηπιαγωγεία με την επιτήρηση, παρότρυνση και την καθοδήγηση των εκπαιδευτικών.
Μαργαρίτα Μάργαρη (Α.Μ. 4526)
ΤΡΙΑΝΤΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ( Α.Μ. 4529 )
ΑπάντησηΔιαγραφήΕαν ο Η/Υ στο νηπιαγωγείο αξιοποιηθεί κατάλληλα σε οργανωμένο μαθησιακό περιβάλλον , μπορεί να ωφελήσει πολλαπλά τα παιδιά νηπιακής ηλικίας :
Α.Ενθαρρύνει τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των παιδιών , προωθώντας την κοινωνικοποίησή τους.
Β.Ενισχύει την ευελιξία σκέψης και την δημιουργικότητά τους .
Γ.Συμβάλλει στη ανάπτυξη τησ ικανότητας επίλυσης προβληματων.
Δ.Συμβάλλει στην ανάπτυξη της αυτονομίας του παιδιού , καθώς και στην εξέλιξη των γνώσεων , των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων , οι οποίες συνδέονται και με άλλες γνωστικές περιοχές , αλλά και με τη συνολική ανάπτυξή τους.
Ε.Βοήθα τα παιδιά να κατανοήσουν καλύτερα τη σχέση αιτίου και αποτελέσματος.
Ζ.Ενισχύει την παρατηρητικότητα και την ανάπτυξη της λεπτής κινητικότητας .
httpQ//150.140.160.87/moodle/mod/resource/view.php?id=565